Hz.Peygamberin bıraktığı miras

İkinci Bölüm

HZ. PEYGAMBER 'İN BIRAKTIĞI MİRAS

Hz. Muhammed (571-632 M)in —O'na selam olsun— mirasını; bıraktığı mallar ve sahip olduğu haklar bakımından olmak üzere iki ana kısımda inceliyeceğiz. Hiç şüphesiz ki O'nun bize bıraktığı en önemli miras Kur'ân-ı Kerim ve bir de kendi Sünnetidir. Alimler vahye değil ve fakat O'nun bıraktığı ilme ve bu ilmin kaynaklarına mirasçı olurlarken, devlet başkanları da Onun bir peygamber olarak sahip bulunduğu haklarına değil, fakat devlet başkanlığından doğan haklarına mirasçı oldular. Şimdi biz sırasıyla O'nun bu mirasını görelim. [151]

A) Hz. Peygamber'in Mallarının Mirası, Borçlarının Tesbit Ve Va'dlerinin Yerine Getirilmesi

1- Hz. Peygamber'in Borçlarının Tesbit Ve Va'dlerinin Yerine Getirilmesi

Peygamber (s.a.v.) ölüm hastalığında, mescide gelir ve mu.ua; kendi üzerinde bir hakkı olanların bulunup bulunmadığım sorar. Israrlı soruşları karşısında birisi kalkıp 3 dirhem kadar bir alacak talebinde bulunur ve bu hemen kendisine ödenir.[152] Gene bu hastalığında Rasûlullah, hanımı Hz. Âişe'ye; O'nun nezdinde bıraktığı 7 (bâzı hadislerde 6 veya 9) dirhem kadar paraya ne olduğunu sorar. Hanımı bu parayı getirip verir ve Hz. Peygamber onun 5 dirhemini, Ensar'dan beş fakir aileye dağıttırır ve geri kalanı da hanımlarına harcamaları için verir.[153] Bundan kısa süre sonra O büyük insan—peygamber artık Yüce Rabb'ine erişmiştir— vefat ettiğinde 1 milyon km2tden daha fazla bir bölgede O'nun getirdiği din, idareyi ele almış durumdadır.

însana ve onun hürriyetine önem veren ve insanı sadece onu yaratanın karşısında eğdiren Hz. Muhammed, saltanat sürmedi ve çok sayıda köleleri, hizmetleri olan bir melik olmadı. Vefat ettiğinde geride hiçbir kölesi yoktu.

Hz. Peygamber'in boraları ve va'dleri meselesine gelince; Buharı1 de geçen ve hanımı Âişe (r.a.)'den rivayet edilen bir hadiste: Rasûlullah'ın demir zırhının, bu dünyadan ayrıldığında, Medi-neli bir yahudi tüccarda, 30 sa' (yaklaşık 90 kilo) arpa karşılığında rehin bulunduğu bildirilir. Hadis bu şekliyle başka kaynaklarda da vardır.[154] Bu mevzuda Buharî ve Müslim'de, tesbit edebildiğim kadanyla Hz. Aişe'den 10'a yakın hadis rivayet edilmekte ve sadece L' r tekinde vefat kaydıyla, alınan miktar kaydı bulunmaktadır.[155] Bu da aklımıza, rehin meselesinin daha önceki bir hadise olup olmıyacağı düşüncesini getirir ve bizi bir kısım yorumlar yap-ma'ya da sevkeder. Şöyle ki; Eğer Hz. Peygamber'in böyle bir borcu varsa, neden yukarıda bahsettiğimiz parasıyla bu borcu ödeme yoluna gitmemiş de onu fakirlere dağıtmıştır? Bu dönemde Hz. Peygamber'in şahsî gelirleri, nafakasını karşılayacak bir miktara ulaşmıştı ve hatta O'nun ailesinin sade hayatları içerisinde fazlalık bile gösteriyordu. O da bunu önceden kaydettiğimiz gibi genel bütçeye aktarıyordu. Bunun yanı sıra, ölüm hastalığı sırasında Peygamber (s.a.v.) kuzey hudutlarına doğru sefere çıkacak olan Usame (r.a.) ordusunun hazırlıkları içerisindeydi. Bu zamanda zırhının rehinde tutulmasını istemezdi. Az sonra göreceğimiz gibi Ebû Bekir (r.a.) halife olduğunda Rasûlullah'ın borçlarım tasfiyeye gittiğinde yahudinin bu hususta müracaatına dair kaynaklarda bir bilgiye rastlıyamıyoruz. Bunlarla beraber O'nun şahsî gelirleriyle ailesinin nafaka giderlerim kesintisiz sürekli karşıladığını ve borçlanmaya ihtiyaç duymadığını da elbetteki söyleyemeyiz. Bugün bizler de zaman zaman aynı duruma düşüyoruz. Ceplerinde paraları olmayanların aldıklarına mukabil bir şeylerim rehin bırakmaları da hukukî bir yoldur. Doğrusunu ALLAH bilir. Bazan darlık, zamanın el vermemesinden kaynaklanır. Rasûlullah'ın şiddetli ölüm hastalığında Âişe (r.a.)'nin durumunun böyle olduğu anlaşılıyor. O diyor ki: «Rasûlullah vefat ettiğinde evimde, bana ait rafta bulunan yarım arpa ekmeğinden başka, insanın yiyeceği hiçbir şey yoktu, ondan yedim... »[156]

Her ne kadar Hz. Peygamber, dünyadan borç bırakmadan ay-rıldıysa da O'ndan sonra idareyi ele alan Ebu Bekir (r.a.) ilk iş olarak, Rasûlullah'ın borçlarını ödeme ve va'dlerini yerine getirme yoluna gitti. Hz. Peygamber'in va'di borcundan farksızdı. O'nun bir kısım va'dlerini yerine getirmeye ömrünün yetmediği anlaşılıyor. Cabir (r.a.), O'nun kendisine olan bir va'dini şöyle anlatıyor:

«Hz. Peygamber, bana; eğer Bahreyn malı (vergi geliri) gelirse sana, (avucuyla) üç kere göstererek, şu kadar şu kadar vereceğim, dedi. Mal gelmeden Rasûlullah vefat etti. Bu sırada Ebu Bekir (her tarafa) bir tellâl gönderdi ve tellâl şöyle bağırıyordu: Hz. Peygamber'in kime bir va'di veya borcu varsa bize gelsin. Ben de hemen gittim ve Rasûlullah'ın bana verdiği sözünü bildirdim. Bana üç (avuç) ölçeği ile verdiler.»[157]

Ibn Sa'd'da onun bu ölçüyle aldığı miktarın 500 dirhem tuttuğu ve Rasûlullah'ın va'di bulunan diğer insanların da gelip alacaklarım aldıkları kaydedilir. Bu arada Hz. Ali de Hz. Peygamber'in borçları için ve bir rivayete göre de hem borcu ve hem de va'di için bir tellal çıkarır.[158] Fakat ondan bir alacak talebinde bulunulup bulunulmadığını bilemiyoruz. Mirasın taksiminde hiç şüphesiz ki borçların ve vasiyetlerin yerine getirilmesinden sonra sıra mal mülk tesbitine ve bunların mirasçılara taksimine gelecektir. [159]

2- Hz. Peygamber'in Bıraktığı Mallar Ve Bunların Taksimi

Rasûlullah'ın mirasını bölüştürmek zor olmadı; çünkü, fazla bir şeyi yoktu. O vefat ettiğinde, daha önce değinilen araziler ve oturmakta olduğu evlerinden başka önemli bir malına rastlanmamıştır. Ahmed b. Hanbel'in Müsned'inde şöyle bir hadis yer alır:

«Hz. Peygamber vefat ettiği zaman 1 dirhem ve 1 dinar parasına rastlanmadığı gibi, ne bir köle ve ne de bir cariyesi vardı.»[160]

Tabakat'da bu hadis biraz farklı biçimde yer almaktadır. Hz. Âişe ve diğer bir kısım raviler kanalıyla bildirilen hadiste ise şöyle denilir:

«Rasûlullah öldüğünde geriye ne bir altun ve ne bir gümüş para ve ne bir köle ve cariye ve ne de koyun ve deve (bunların hiç birini) bırakmamıştır.»[161]

Hz. Peygamberin daha önce îbn Sa'd'dan naklen bahsettiğimiz deve ve davar sürülerine ne olduğunu bilemiyoruz. Bu müellif, gerek bağış yoluyla olsun ve gerek harp hukuku gereği olsun. Hz. Peygambere ait köle ve cariyelerin isimlerini vermekte O'nun tarafından sağlığında hemen hepsinin de azad edildiğini bildirmektedir.[162]

Buharı ve îbn Sa'd'daki bir hadise göre; Hz. Peygamberin geriye sadece silahı ile beyaz katın [163]kalırken Maverdî'de, O'nun geriye; develeri, giyim eşyaları, yüzüğü, bazı aletleri, kılıç ve zırhının kaldığı, kadedilir. Ferrâ bunlara ilave olarak O'na ait bir bayraktan da bahseder. Şüphesiz ki hanımlarının kullanmakta olduğu ev eşyalarını bunlardan hariç tutmak gerekir. îbn Sa'd'm hilaâna Maverdî'nin, Hz. Peygamber'in geriye kalan malları arasında develere de yer vermesi, hem şartlara ve hem de akla daha uygun düşmektedir.

Hz. Peygamber'in mirasına uygulanan işleme gelince; O'nun hayvanları ile bazı aletleri ayakkabıları miras olarak Hz. Ali aile-si'ne verildi. Hırkası, kılıç ve yüzüğü ise devlete kaldı.[164]

Arazilere gelince; Hz. Peygamber vefat ettiğinde başta kızı Hz. Fatıma olmak üzere mirasçıları, O'nun her çeşit malını ve bu arada arazilerini bölüşmek üzere halife Ebû Bekir (r.a.)'e müracaat ettiler. Kendilerine Rasûlullah'm;

«Bize mirasçı olunamaz, bıraktıklarımız sadakadır.» sözleri hatırlatıldı ve buna göre de O'nun sahip olduğu tüm araziler devlete maledildi.[165] Hz. Fatıma'nm, böyle bir buyruktan haberi olmamalı ki O, Hayber, Fedek ve Benu Nadir bölgelerindeki arazilerden payına düşeni almakta ısrar ediyordu. Rasûlullah'm bu en küçük ve sevgili kızı; bir baba ölünce, malının çocuklarına ve diğer mirasçılarına kalması gerektiği mantığından hareketle Ebû Bekir'e; «Sen öldüğünde sana kim mirasçı olacak? Ebû Bekir; çocuklarım ve ailem. Peki öyleyse Rasûîullaha neden bizden başkası mirasçı oluyor?» diye soruyordu.[166]

Hz. Peygamber'in mirası hakkındaki diğer bir sözleri de şöyledir;

«Mirasçılarım hiçbir dinarı bölüşmesinler. Hanımlarımın nafakasından ve âmilimin masrafından başkası sadakadır.»[167]

Buna göre Peygamber Hanımlan'nm yaşadıklara müddetçe Rasûlullah devrinde O'nun tarafından tayin edilen nafaka gelirlerini alma hakları devam edecektir. Burada O'nun amilinden maksat, şüphesiz ki, O'nun kendi yerlerine bakan, gelirleriyle ilgilenen, ve işletilmek üzere başkalarına verilmemiş olan arazilerinde bizzat çalışan görevlileri ve işçileridir. Nitekim biz Müslim'den O'nun Hayber'deki hurmalıklanyla ilgilenen bir kahyasının olduğunu öğreniyoruz.[168] Miras işleriyle uğraşan Ebû Bekir, dava konusu edilen yerlerden elde edilen gelirleri, aynen Rasûlullah devrinde harcanan yerlere harcayacağını ve gene aynı şekilde Hz. Peygamber Ailesi'nin eskiden olduğu gibi nafakalarını almaya devam edeceklerini ve O'nun tatbikatını değiştirmiyeceğini bildirdi.[169] Hz. Peygamber'in hanımları bu yerlerdeki haklarım almaya devam ettiler. Hz. Ömer yahudileri Hayber, Fedek ve Vadi'l-Kurâ'dan çıkardığı zaman Rasûlullah'm hanımlarını da kendilerine tahsis edilmiş bulunan yerlerde, bir işletmeci sıfatıyla kalmaları ile eskiden olduğu gibi belli miktardaki paylarını almaları hususunda serbest bırakmıştır. Bunlardan kimi işletmeciliği tercih edelerken Hz. Âişe v...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın