Hz.Peygember devrinde füru

Dördüncü Bölüm

Hz. PEYGAMBER DEVRİNDE FÜRU (İbâdet Ve Hukuk)

I. Mekke Dönemi

Rasûlullah'ın yaşadığı Fıkıh Devresi, Mekke ve Medine dönemlerine ayrılır. Birinci dönemde inanç, düşünce ve ahlâk prensiplerine daha çok önem verilmiş, gelen ayetlerin çoğu bu konularla ilgili olmuştur. Pıkh'ın gerek ibadet ve gerekse hukuk kısımlarını konu alan ayetler ise daha azdır. Hicretten önce olup Mekke dönemine ait bulunan, fakat hangi yılda konduğu belli olmayartbaş-lıca hükümler şunlardır:

1. Daha önce araplar arasında yaygın bulunan «kız çocuklarını öldürme» âdetinin kesin olarak yasaklanması.[139]

2. Allah adına hüküm uydurarak kendilerine yasak ettikleri temiz yiyeceklerin helal kılınması.[140]

3. Şu ayetlerin ihtiva ettiği hükümler:

«De ki: Bana vahyolunanda (Kur'an'da), onu yiyecek kimse için leş veya akıtılmış kan, yahut domuz eti —ki pisliğin ta kendisidir— ya da Allah'tan başkası adına kesilmiş bir hayvandan başka haram edilmiş bir şey bulamıyorum. Ama kim çaresiz (darda) kalırsa hakka tecavüz etmemek ve sınırını aşmamak üzere (bunlardan yiyebilir) çünkü Rabbin bağışlayan ve esirgeyendir.»[141]

«De ki: Geliniz Rabbinizin size neyi haram kıldığını okuyayım: O'na hiçbir şeyi ortak koşmayın, ana-babaya iyilik edin, fakirlik korkusuyla çocuklarınızı öldürmeyin; sizin de onların derızkını biz veririz. Kötülüklerin açığına da gizlisine de yaklaşmayın ve haksız yere Allah'ın yasakladığı cana kıymayın. İşte şu size anlatılanları Allah (emir ve) tavsiye etti. Umulur ki düşünüp anlarsınız. Erginlik çağına erişinceye kadar yetimin malına, sadece en güzel bir maksatla yaklaşın; ölçü ve tartıyı düzgün yapın. Biz herkese ancak gücünün yettiği kadarını yükleriz. Söz söylediğiniz zaman, yakınlarınız dahi olsa adaleti gözetin; Allah'a verdiğiniz sözü tutun. îşte Allah size iyice düşünesiniz diye bunları emretti.»[142]

«Üzerine Allah'ın adı anılmadan kesilen hayvanlardan yemeyin; çünkü onu yemek günahtır...»[143]

Mekke dönemine ait olup tarihi bilinen hükümler de vardır: [144]

1. Namaz

Beş vakit namaz farz kılınmadan önce Peygamberimiz (s.a.v), peygamberlik geldiği günlerden itibaren sabah ve akşam olmak üzere günde iki vakit namaz kılmıştır. Bu arada kendisine gece namazı da farz kılınmış, sonra bu namaz gecenin üçte biri kadar bir müddete indirilmiştir. Garanik hadisesi bazılarınca yanlış anlaşılmış ve nakledilmiş olmakla beraber, Kur'ân-ı Kerim'in bazı ayetleri okununca secde etmenin, hicretten önce gerekli kılındığını göstermektedir. Hz. Aişe'den nakledilen «Farz namazlar önce ikişer rek'at şeklinde farz kılındı, sonra yolcunun namazında bu sayı değiştirilmedi, yolcu olmayanın namazında ise —ikişer rek'at— arttırıldı.»[145] şeklindeki rivayet de namazın hicretten önce, azdan çoğa doğru arttırılarak farz kılındığına delalet etmektedir.[146]

2. Beş Vakit Namaz

Beş vakit namazın miraç hadisesi ile birlikte farz kılındığında ittifak vardır. Miraç da hicretten bir yıl önce vaki olduğuna göre bütün müslümanlann kılmakla yükümlü bulundukları beş vakit namazın hicretten bir yıl önce farz kılındığı ortaya çıkmaktadır.

Miraç gecesini takip eden günlerde Cebrail gelip Hz. Peygamber ile'birlikte bir gün beş vakit namazı ilk vakitlerinde, ikinci gün ise son vakitlerinde kılmış ve böylece namazların vakitlerinin başlangıç ve sonunu açıklamıştır.[147]

3. Gusül, Abdest Ve Necasetten Taharet

Araplarda, îslamdan önce de cünüplükten dolayı yıkanma adeti vardı. Mekke döneminde namaz farz kılınınca cünüp olanların yıkanmadıkça namaz kılamıyacakları bildirildi ve Peygamberimizin fiili ile guslün şekli öğrenildi. «îyice temizlenmiş olmayanlar ona (Kur'ân'a) dokunamaz.»[148] mealindeki ayet de Mekke'de nazil olmuştur ye burada geçen «iyice temizlenmekten maksat» gusüldür. Hz. Ömer'in müslüman olması olayında kızkardeşi, gusül etmedikçe Kur'ân sayfasına dokunmasına izin vermemişti; bu olay da guslün Mekke dönemine ait olduğunu göstermektedir.

Abdestin hangi dönemde farz kılındığı konusunda iki görüş vardır. Ibn Abdilberr'e göre Peygamberimiz hiçbir zaman abdest-siz namaz kılmamıştır; şu halde namaz gibi abdest de Mekke döneminde gerekli kılınmıştır. Ibn Hazm'e göre abdest Medine'de farz kılınmıştır; çünkü abdesti ve teyemmümü anlatan âyetin Medine'de nazil olduğu kesin olarak bilinmektedir. Buna karşı bazı hadislerde, daha Mekke döneminde iken abdestten bahsedildiği ileri sürülmüş[149] bazıları da abdestin Mekke döneminde teşvik edildiğini (mendub olduğunu) Medine'de ise farz kılındığı ileri sürerek bu iki görüşü uzlaştırma yoluna gitmişlerdir, ileride gelişinden bahsedilecek olan abdest ve teyemmüm ayetinin meali şöyledir: «Ey iman edenler! Namaz kılmaya kalktığınız zaman yüzlerinizi, dirseklerinize kadar ellerinizi ve başlarınıza meshedip, topuklara kadar ayaklarınızı yıkayın. Eğer cünüp oldunuz ise boy abdesti alın. Hasta, yahut yolculuk halinde bulunursanız, yahut biriniz tuvaletten gelirse, yahut da kadınlara dokunmuşsanız (cinsî temas yapmışsanız) ve bu hallerde su bulamamışsamz te-nıız toprak ile teyemmüm edin de yüzünüzü ve (dirseklere kadar) ellerinizi onunla mesnedin...»[150] Bu âyet Medine'de nazil olmuştur;ancak bu vakıa, abdest ve gusülün de Medine de farz kılındığını göstermez. Yukarıda geçen deliller bu iki ibadet hazırlığının Mekke döneminde de mevcudiyetini gösterdiğine göre burada zikredilmelerinin sebebi, bilinen abdest ve gusülün sebeplerini toplu olarak bildirmek ve Medine'de bu ayet ile bildirilen teyemmümün __sebebi ne olursa olsun— hem abdest, hem de gusül yerine geçtiğini anlatmaktır.

«Giysilerini teiniz tut»[151] mealindeki ayet namaz kılabilmek için elbiselerin necaset sayılan şeylerden temizlenmiş bulunması grektiğini ifade etmektedir ve Mekke'de nazil olmuştur. Yine Mekke döneminde Hz. Peygamber Kabe Mescidinde namaz kılarken müşrikler tarafından üzerine hayvan işkembesinin pisliği atılmış, sonra Hz. Fatıma gelip bunu temizlemişti. Şu halde necasetten taharet Mekke döneminde farz kılınmış bir ibadet hazırlığıdır. [152]

4. Cuma Namazı

Müslümanlar Medine'ye hicret etmeye başlayınca Hz. Peygamber (s.a.v.), ensara islâm'ı öğretmesi için Mus'ab b. Umeyr'i görevlendirmiş, Mus'ab'm talebi üzerine de cuma namazım kıldırması için izin vermişti. Kendileri henüz Medine'ye hicret etmeden burada cuma namazı kılındığı için bu ibadetin başlangıcı da Mekke dönemine Taslamaktadır. [153]

Iı. Medine Dönemi Birinci Yıl

1. Hutbe:

Hz. Peygamber Medine'ye hicret edince ilk hutbesini Kubâ Mescidinde (bir rivayete göre de Medine'deki Peygamber Mescidinde îrad buyurmuş ve bundan sonra hutbe, cuma vb. namazların bir parçası haline gelmiştir.[154]

2. Ezan:

Medine'de hicretten hemen sonra müslümanlan beş vakit namaza davet etmek için bir çare aranmış, Rasûlullah (s.a.v.) ashabı ile bu konuyu istişare etmiştir. Hristiyanlar gibi çan çalınması, yahudiler gibi boru öttürülmesi, ateş yakılması vb. vasıtalar teklif edilmiş ise de Peygamberimiz bunları beğenmemiş ve meclis dağılmıştır. Hazrec kabilesinden Abdullah b. Zeyd isimli zat rüyasında bir kişinin ezan okuyarak namaza davet ettiğini ve kamet getirerek de cemaate çağırdığını görmüş, uyanınca rüyasını Rasûlullah'a anlatmıştır. Rasûlullah «Bu ilâhî bir rüyadır» buyurduktan sonra sesi müsait olan Bilâl'e emretmiş, Bilâl'in Peygamber Mescidine yakın yüksekçe bir evin üstünde başlattığı ezan-ı Muhammedi, kıyamete kadar, dalga dalga dünyaya yayılmak üzere güzel bir sünnet ve şiar olmuştur, ilk ezam duyunca koşarak gelen Hz. Ömer de aynı rüyayı gördüğünü ifade etmiştir.[155]

3. Nikâh:

Cahiliye devrinden bahsederken yaptıkları evlenme akdi çeşitlerine de temas etmiştik.Islâm dini bunlar içinden bugün bildiğimiz evlenme akdi şeklini ibka etmiş ve gerekli ıslâhatı yapmıştır. Hicretin birinci yılında Abdurrahman b.Avf evlendiği zaman Peygamberimiz kendisine «Eşine mehir olarak ne verdin» diye sormuş, o da «Bir çekirdek altın» demiştir (bir gramdan biraz fazladır). Peygamberimiz bu cevabı aldıktan sonra «Bir koyun keserek bile olsa bir de ziyafet ver» buyurmuştur.[156]

Mehir, düğün ve ziyafet gibi unsurlar ile başlayan aile müessesesinin kuruluşu ve ıslâhı, çeşitli zamanlarda gelen «eş sayısının sınırlandırılması, karşılıklı hakların tesbiti, anlaşmazlıkların çözümü» gibi hükümlerle tamamlanarak devam etmiştir. [157]

4. Cihad:[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın