Hayber ve diğer bölgelerdeki yahudiler

İkinci Bölüm

HAYBER VE DİĞER BÖLGELERDE BULUNAN YAHUDİLER

1. HAYBER YAHUDİLERİ

Hayber Yahudileri, lavhk arazi ile örtülü yaylalık bir yere sahip olmaları [388] bölgenin çok yağmur alması ve bunlara ilaveten eş-Şıkk kalesinde bulunan el-Hamme isimli su kaynağının [389]da sağladığı imkanlarla ziraat ve hurmacılık işleriyle meşgul olmaktaydılar.[390] Diğer Yahudilerden hem daha kuvvetli ve hem de daha zengin idiler.[391]

Hz. Peygamber ile Hayber Yahudileri'nin ilişkisi daha hicretin 1. yılında[392] (M.622) başlamış ve Hz. Peygamber bir mektupla onları islâm'a davet etmiştir. Hz. Peygamberin gönderdiği bu mektup şöyledir:

"Rahman ve Rahim olan Allah'ın adıyla....

Allah'ın Rasûlü, Musa'nın dostu ve kardeşi, (Musa)'mn getirdiği bütün şeyleri tasdik edip doğrulayan Muhammed'den (bir mektuptur):

Ey Tevrat'a tâbi olup onun etrafında toplanan insanlar, dikkat edip biliniz ki, gerçekte Allah'ın size söylediği şu sözleri sizler kendi kitabınızda bulmaktasınız: "Allah'ın Elçisi Muhammed ve onunla birlikte bulunan kimseler kâfirlere karşı sert ve şiddetli, kendi aralarında ise yumuşak ve rahimdirler. Onları, Allah'ın faziletleri ve onun rızası peşinde namazlarında rükû ederken, secdede iken görür durursun; onların alınları, yüzleri bunların iz ve işaretleri ile (kaplıdır). Tevrat'ta da bunların mesel ve kıssalarını bulursun, incil'de onların meseli: "Onlar filizini yarıp çıkarmış, gitgide onu kuvvetlendirmiş, kalınlaşmış, sapları üzerine doğrulup kalkmış bir ekine benzerler ki, bu ekicilerin hoşuna gider, buna mukabil kâfirlerin öfkelenişine sebep olur. Allah imân edenlere (ve imân edip de) iyi ve güzel hareketler (âmeli sâlih) gösterenlere af ve mağfiret ile büyük nimetler vadetmiştir."[393]

Allah aşkına, size vahyolunan şey aşkına, aynı şekilde, sizlerden evvel gelip geçmiş kabilelerinizi kudret helvası ve bıldırcın [394]ile rızıklandıran aşkına, baba ve dedelerinizi Firavun'un elinden ve fiilinden kurtarmak için denizi kurutan (yüce varlık) aşkına, bana söyleyiniz: Allah'ın size vahdettiği Kitab'ta Muhammed'e iman etmeye mecbur olup olmadığınız kayıtlı değil midir? Böyle değilse bana haber veriniz. Aksine şayet Kitabınızda bu (kaydı) bulamazsanız (o halde benim dinimi kabul etmeniz için bir mesele yok) size hiç bir zor da kullanılacak değildir. Gerçekten de yanlış ile doğru yol birbirinden ayrılmış bulunmaktadır. Sizi Allah'ın ve Rasûlünün yoluna davet ederim,"[395]

Hz. Peygamber'in daha hicri 1. yıl'da gönderdiği bu mektubu cevapsız bırakan [396]Hayber Yahudileri, Medine'deki dindaşlarından sonra sıranın kendilerine geldiğini anlamışlardı. Zaten onlar yanlarına gelen Benu'n-Nadir Yahudileri reisi Huyey b. Ahtab ve arkadaşlarına tâbi olmakla [397]Hz. Peygambere karşı bir takım faaliyetlerin içine girmişlerdi bile. Esasen Huyey b. Ahtab ve arkadaşlarının amacı Hz. Peygamberden intikam almaktı. Böylece Hz. Peygamber'e karşı düşmanlıkta birleşen Benu'n-Nadir ve Hayber Yahudileri'nden Huyey b. Ahtab, Sellâm b. Ebi'1-Hukayk, Ebû Râfi, er-Rebî1 b. Ebi'l-Hukayk, Ebû Ammâr, Vahvah b. Âmir ve Hevze b. Kays, daha önce Benû Kureyza Yahudileri kısmında geçtiği gibi Kureyş ile Gatafan'ı Hendek savaşma kışkırtmışlardı. Onlar, Kureyşlileri; "Sizin dininiz Muhammed'in dininden daha hayırlıdır."[398] diyerek, Gatafanlılar'ı ise, Hayber'in bir yıllık hurmasını vermeyi vadederek [399]kandırmışlardı. Yine bu grubun içinden Huyey b. Ahtab'in Benû Kureyza Yahudilerini nasıl kandırdığım da görmüştük.[400]

Bilindiği gibi, Hendek savaşını kışkırtan Yahudilerden Huyey b. Ahtab Benû Kureyza Yahudileriyle birlikte öldürülmüştü. Onun öldürülmesinden sonra Hayber'de başkanlığı Sellâm b. Ebi'l-Hukayk eline almış ve hemen Hz. Peygamber ve müslüman-lar aleyhine bir takım faaliyetlere başlamıştır. Onun bu şekilde müslümanlar aleyhine çalışması Ensâr'dan Hazrec kabilesinin gözünden kaçmamış ve Ka'b b. el-Eşref i öldüren Evs kabilesine denk olacak bir iş yaparak, Hz. Peygamber'e hizmet yarışında Evs'ten geri kalmamak için, Sellâm b. Ebi'l-Hukayk'ı öldürme işini Hz. Peygamber'e sormuşlar ve müslümanlar aleyhine çalışan bu Yahudiyi öldürmüşlerdir.[401]

Ebu'l-Hukayk'm öldürülmesinden sonra Hayber'li Yahudiler, Sellâm b. Mişkem'i başkan yapmak istemişler, fakat o kabul etmeyince Yüseyr b. Rizâm'ı[402] başkanlığa getirmişlerdir.[403]

Yüseyr b. Rizâm da, başkan olduktan sonra boş durmamış, Gatafanhları etrafına toplayıp onları Hz. Peygamber ve müslümanlar aleyhine kışkırtmıştır. Bunun üzerine-Hz. Peygamber önce Abdullah b. Revaha komutasında üç kişilik bir keşif birliği gönderip durumu tetkik ettirmiş[404] , daha sonra da yine Abdullah b. Revâha komutasında bu sefer otuz kişilik bir kuvvet göndermiştir. Bu birlik Yüseyr b. Rizam'a gelip Hz. Peygamber'in kendisini Hayber başkam olarak tanımak istediğini, bunun için de görüşmek arzusunda olduğunu söylemiştir. Yüseyr de bu hileye kanmış ve yanına otuz adam alarak her biri bir müslümanın terkisine binip yola çıkmışlardır. Medine ile Hayber arasında ve Hay-ber'den 6 mil kadar uzaklıkta bulunan Karkara[405] mevkiine gelince müslümanlar derhal harakete geçip otuz Yahudiyi de öldürmüşlerdir.[406]

Hayber Yahudilerinin menfi tavır takınmaları karşısında Hz. Peygamber, onlarla savaşmanın gerekli olduğunu anlamış ve sefere çıkma kararı vermiştir. Fakat daha önce, Hayberlilerle ittifak anlaşması bulunan Kureyşlileri devreden çıkarmak ve Medine'yi emniyete almak için[407] Hudeybiye barış anlaşmasını yaptı. Hicri 6. yıl Zilhicce ayında (M.628 Nisan) Medine'ye döndükten sonra[408] , 7. yıl Zi'1-kâde ayının 8.günü (M.629 Martın 9.günü) Hayber'e yürüdü.[409] Beyaz sancağı Hz.Ali'ye veren[410] Hz. Peygamber, Heyber'e yakın bir bahçe olan Sahba[411] 'ya indi. Orada bir gece geçirdi.[412] Medine'de Nümeyle b. Abdullah el-Leysî'yi [413]bırakan Hz. Peygamber, Muhacirler için Benî Abdurrahman, Hazrecliler için Benî Abdullah ve Evsliler için de Benî Ubeydullah parolalarını belirledi.[414] Geceyi Sahba'da geçirdikten sonra şafakla birlikte [415]harekete geçen Hz. Peygamber, ordusunu er-Recî [416]denilen bölgeye yerleştirdi.[417] Böylece hem Hayberlileri kontrol altına almış, hem de Hayber Yahudileri'ne Gatafan'dan geleceği bilinen [418]yardımı önlemek istemiştir.[419] Bu taktik başarıya ulaşmış [420]ve Gat af anlılar Hayberlilere yardıma geldiklerinde geride bıraktıkları yurtlarından bazı sesler işitmişler ve müslü-manların saldırısına uğradığını zannederek geri dönmüşler, savaş boyunca da yerlerinden ayrılmamışlardır.[421]

Gatafanlılann işi bu şekilde halledildikten sonra bir Yahudi casusu yakalanmış ve konuşturulmuştur. Vazifesinin, Hayberli-ler'in durumunun çok iyi olduğunu ve onlarla başa çıkılamayacak kadar kuvvetli olduklarını abartarak anlatmak suretiyle müslümanlar arasında ümitsizlik ve korku yaymak olduğunu itiraf etmiştir. Bu casus önce bağlanmış, fakat daha sonra kendisine müs-lüman olması teklif edildiğinde kabul etmiş ve serbest bırakılmıştır.[422]

Bu casustan Hayber hakkında bilgi alan Hz. Peygamber sabah namazından sonra ordusuna tekbir dahi getirmelerini yasaklayarak [423]onların ovalarına inmiştir. Hz.Peygamberin geleceğini bu kadar çabuk beklemeyen Hayberliler ellerinde kazma-kü-rek ve ziraat aletleriyle ovalarına inmişler, ancak Hz.Peygamber'i görünce:"Muhammed ve ordusu" diye bağırarak derhal kalelerine çekilmişlerdir.[424] Kur'ân-ı Kerîm Hayber Yahudileri'nin sabahın erken saatlerinde ansızın basılmalarına temas ederken: "O azab, yurtlarına indiğinde, uyarılan fakat yola gelmeyenlerin sabahı ne kötü olur."[425] demektedir.

Yahudilerin kalelerine girmesiyle muhasara başlamış ve 15 gün süreyle şiddetli bir kuşatma altında tutulmuşlardır. Muhasara esnasında Hz.Peygamber onları bir an önce teslim olmaya zorlamak için Benu'n-Nadirliler'e yaptığı gibi hurmalıklarını kestirmeye başlamış, ancak daha sonra Hz. Ebû Bekir'in uyarısıyla bundan vazgeçmiştir.[426] Bu arada, muhasara devam ederken Hayber'lî bir Yahudi Hz.Peygamber'e gelmiş ve kendisiyle ailesinin bağışlanması halinde Hayber hakkında bilgi verebileceğini söylemiştir. Ka'b b. Mâlik'ten yapılan rivayete göre Hz.Pey-gamber bu teklifi kabul etmiş ve islâm'ı teklif ettiği halde Yahudi olarak kalmayı tercih eden bu adamdan gerekli bilgileri almış-tır.[427]

Elde edilen bu bilgilerden sonra, ilk olarak Nâim kalesi alınmış, daha sonra da Ebu'l-Hukayk'a ait el-Kâmus kalesi fethedilmiştir.[428] Bu kalede Huyey b. Ahtab'm kızı Saflyye ele geçirilmiş ve Hz. Peygamber onu Safiyy olarak kendine ayırmıştır.[429] Bu kaleden sonra da Hayber'in yiyecek deposu olan Sa'b b. Muaz kalesi alınmış ve yiyecek sıkıntısı çekmeye başlayan müslüman askerleri bu kalenin alınmasıyla rahatlamışlardır.[430]

Bu kalelerin fethinden sonra Hz. Peygamber, Hayberlileri tekrar İslâm'a çağırmış, fakat onlar kabul etmemişlerdir.[431] Bunun üzerine Hz. Peygamber müslümanlara, fethin Hz. Ali'nin eliyle gerçekleşeceğini müjdelemiş ve'Hz. Âişe'nin siyah elbisesinden yapılıp el-Ukâb adı verilen bayrağı[432] Hz. Ali'ye vermiştir.[433] Hz. Ali'nin önderliğinde Hayber'in geri kalan kalelerine hücum eden müslümanlar, Yahudileri bozguna uğratmışlar ve son kaleler olarak el-Vetih, es-Sülâlim, el-Ketîbe ve en-Netat kaleleri alınmıştır.[434]

Hayber kalelerinden eş-Şıkk, en-Netat ve el-Ketîbe savaşsız alınmış ve Yahudiler teslim olmuşlardır.[435]

Onlar, Hz. Peygamber'e şu şartları teklif etmişlerdir:

1. Kanları akıtı...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın