Diplomatik münasebetler

III. DİPLOMATİK MÜNASEBETLER

A. Andlaşmalar

1. Andlaşmaların Gayeleri

Hz. Peygamber cahiliye döneminden itibaren daima sulh taraftarı olmuş, hatta o dönemde yapılan Hılful-Fudûl adlı andlaş-maya müşahid olarak katılmıştır.

Mekke döneminde müşriklerin menfî tavrından dolayı bir sulh ortamına kavuşamayan Rasûlullah Medine'ye hicretten sonra burada sağladığı sulh ortamından yararlanarak çevre kabil lerle de andlaşmalar yapmıştır. Bu andlaşmalann pek çok gav^ vardır. Belli başlıları şunlardır: [280]

a) Devlet İçinde Sulhu Temin Etmek

Rasûlullah Medine'ye hicretten sonra buradaki bozulmuş asayişi yeniden sağlaması için Medine'de yaşayan herkesin iştirakiyle sağladığı bir andlaşma yapmış ve buradaki müslim - gayrı müslim herkes Rasûlullah'm başkanlığında "ümmet" adım almıştır. [281]

b) Devletin Varlığını Kabul Ettirmek, İtibarını Korumak

Medine'de kurulan îslâm devletini bilhassa Mekke müşriklerine karşı varlığını ve itibarını koruması için Medine'de yaptığı andlaşmaya şu maddeyi dikte ettirmişti:

"Hiçbir müşrik, bir Kureyşlinin mal ve canını himayesi altına alamaz..." (Madde 20 B). Böylece Medine'de ikamet eden kim olursa olsun bilhassa Medine'deki müşrikler Medine devletine zarar verecek hiçbir davranışta bulunmayacaklardı. [282]

c) Komşuluk Münasebetlerini Temin Etmek

Her devlet komşularıyla iyi geçinmek durumundadır. Rasûlullah Medine'de bir devlet kurduğu zaman komşularının müşrikler olduğunu biliyordu. Onların menfi tavırlarına engel olmak ve onlarla dostluk kurabilmek için Damre, Müdlic, Gıfar ve Cüheyne oğulları ile birer antlaşma yapmıştır. Böylece hem siyasi hem de ticari açıdan uzlaşma zemini bulmuştur.[283]

d) Sulh Teklifine İcabet

H.6 yılında Umre niyetiyle Mekke'ye gitmek üzere yola çıkan Rasûlullah, müşriklerin onları Mekke'ye sokmaması üzerine Hu-deybiye'ye gitmiş, oradaki bir takım yapılan diplomasinin sonunda Mekke müşriklerinin sulh teklif etmeleri üzerine Rasûlullah genellikle onların şartlarına uyarak andlaşma yapmıştır.[284]

Yine H.9 yılında müslüman olmak üzere gelen Taiflilerin ileri sürdükleri teklifleri dinlemiş, îslâm prensiplerine aykırı olanların dışındaki diğer teklifleri kabul ederek onlarla anlaşma yapmıştır.[285]

Hz. Peygamber tebliğ ettiği esaslara tezat teşkil eden andlaşmalar yapmamıştır. Andlaşmalarda şahid, imza veya mühür kullanılmış, böylece andlaşmaların geçerliliği ve devamlılığı sağlanmıştır.[286]

2. Önemli Andlaşmalar Ve Sonuçları

A) Benû Damre Île Yapılan Andlaşma:

Rasûlullah komşusu Damre oğulları Reisleri Mahşi b. Amr ile H, II yılının safer ayında bir andlaşma yaptı.[287]

Besmele ile başlanılan andlaşmada karşılıklı yardımlaşma ve birbirlerine saldırmamak hükümleri yer almıştır.[288]

B) Benû Gıfar Île Yapılan Andlaşma:

Rasûlullah Benû Gıfar ile karşılıklı yardımlaşmak ve birbirlerine destek olmak ve karşılıklı komşuluk münasebetlerim zedeleyici davranışlardan sakınmak gibi şartlan taşıyan bir andlaşma yapmışlardır.[289]

C) Cüheyne Kabilesiyle Yapılan Andlaşma:

Rasûlullah'm komşusu Cüheyne oğulları ile yaptığı andlaşmada da karşılıklı saldırmazlık paktı hazırlanmış, her türlü saldırıya karşı yardımlaşmak kayıt altına alınmıştır. Cüheyne oğulları andlaşmaya bağlı kaldıkları sürece müslümanlarm himayesi altında olacakları da garanti edilmiştir. Henüz H.l. yılında müslümanlarm başka bir kabileyi himaye altına alabilecek güce gelmesi açısından bu andlaşma son derece önem taşımaktadır.[290]

D) Benû Müdlic Île Yapılan Andlaşma:

Hz. Peygamber komşuları Benû Müdlic ve Benû Damre'nin müttefiki olan kabilelerle yaptığı andlaşmalar da karşılıklı yardımlaşmak esaslarını taşımaktaydı.[291]

Yine Rasûlullah Gatafan oğullarıyla da reisleri Uyeyne b. Hısn ile Medine'ye ait otlaklarda hayvanlarını otlatmak üzere andlaşma yapmıştı. Çünkü Gatafan arazisi hem az hem kuraktı. Ancak Uyeyne b. Hısn daha sonra müslümanlara karşı Hendek harbine katıldığı için, Rasûlullah da onlara karşı sefere çıkmak durumunda kalmıştı.[292]

E) Kureyşlilerle Yapılan Hudeybiye Andlaşması:

Hz. Peygamber müşriklerin müslümanlara karşı giriştikleri Hendek muharebesi sonunda oradaki husumete son vermek için Umre yapmak niyetiyle Medine'den çıkmış, ancak Mekke müşrikleri müslümanlan Mekke'ye sokmamışlar, Rasûlullah da bir uzlaşmanın olması düşüncesiyle Hudsybiye'ye gitmişti.

Karşılıklı gönderilen delegelerin geliş-gidişleri, müslümanlarm delegesi Hz. Osman'ın Öldürüldüğüne dair haberin yayılması, müslümanlarm "Rıdvan Beyatı"na katılmaları müşrikleri korkutmuş ve müslümanlarla andlaşma yapmak üzere Süheyl b. Amr'ı göndermişlerdir.[293]

Hz. Ali'nin katiplik yaptığı andlaşmada Rasûlullah'm "Besmele" ile başlanılmasına ve kendisinin "Allah'ın Rasûlü" olarak andlaşma metnine yazılmasına karşı çıkan Süheyl b. Amr ile şu şartları muhtevi bir andlaşma yapılmıştır:

1. Müslümanlar Kabe'yi ziyaret etmeden Medine'ye dönecekler, ertesi yıl gelip sadece üç gün Mekke'de kalabilecekler.

2. Medine'deki müslümanlardan Mekke'ye iltica edenler iade edilmeyecek, Mekke'den Medine'ye iltica edenler iade edilecektir.

3. On sene birbirleriyle savaşmayacaklar.

4. Arap kabilelerinden dileyen Mekkelilerle, dileyen Medine-lüerle ittifak kurabilecek. Buna göre Benû Bekr müşriklerin, Hu-zaa da müslümanlarm tarafına geçmiştir.

5. Hz. Muhammed Mekke ahalisinden hiçbir kimseyi beraberinde götürmeyecek, müslümanlardan Mekke'de kalmak isteyenlere engel olmayacak.[294]

Görünüşte müslümanlarm aleyhine gibi görünen bu andlaşma ile kısa sürede müslümanlarm lehine büyük gelişmeler olmuş. H.l. yılında sadece 3.000 muharip çıkarabilen müslümanlar, H.8 yılında 10.000 muharip çıkarabilecek güce ulaşmışlardır.[295]

Rasûlullah diğer müşrik kabilelerle de yaptığı andlaşmalar gibi Kureyşlilerle yaptığı andlaşma hükümlerine sadakat göstermiş, hatta o esnada Süheyl b. Amr'ın oğlu Ebû Cendel müslümanlarm safına katılmak istemiş, ancak Rasûlullah Ebû Cendel'i kabul etmemiştir.[296]

F) Taiflilerle Yapılan Andlaşma:

H.IX. yılında müsiüman olmak üzere Medine'ye gelen Taifli-ler bazı şartlar ileri sürüyorlardı. Ancak bu şartlardan îslâmî prensiplere ters düşenler vardı.

Bu tekliflere göre Taifliler, günlük namazlardan, zekattan, hacdan ve cihaddan muaf olacaklar, puta tapacaklar, içki içip fuhuş yapacaklar ve faize izin verilecek, Taif Mekke gibi mukaddes şehir olacaktır.[297]

Rasûlullah, bütün bunları dinledikten sonra tekliflerin yersizliğini anlatarak bu şartların islâm toplumunun oluşumuna tezad teşkil ettiğim bildirmiş ve onların ancak gerçek islâm'a muhalif olmayan diğer tekliflerini kabul ederek bir andlaşma metni hazırlamıştır.[298]

G) Diğer Andlaşmalar:

Rasûlullah hicretin ilk yıllarında Eşca oğullarıyla da andlaşma yapmıştır. Reisleri Nuaym b. Mesud el-Eşcaî ile karşılıklı yardımlaşmayı taahhüd etmişler ve birbirleriyle dostane münasebetlerinin devam etmesini kararlaştırmışlardır.[299]

Abd b. Adiy oğullarıyla da H.V. yılında andlaşma yapan Rasûlullah onlara Kureyşle harp etmeyi teklif etmiş, ancak onlar; "Biz Kureyş'in dışındakilerle harbederiz. Ancak Kureyşle harp etmeyiz" demişlerdir.[300] Bu şartın dışında Abd b. Adiy oğulları karşılıklı diyet konusunda da müslümanlarla anlaşmışlardır.[301]

Rasûlullah'm müşriklerle yaptığı andlaşmalarla;

1. Medine'de sulhu temin etmiş, burası müslümanlar için emniyetli bir şehir olmuş, Medine'nin dış güçlere karşı beraberce savunulması sağlanmıştır.

2. İyi komşuluk ilişkileri kurulmuş ve karşılıklı yardımlaşma temin edilmiştir. Komşularla sağlanan dostluk, ticari faaliyetlerin gelişmesine sebep olmuş, müşriklerin ticari faaliyetleri de sekteye uğramıştır.

3. Bu andlaşmalar islâm'ın sulh yoluyla yayılmasına imkan hazırlamış, şirk yerine islâm'ın hakimiyetini sağlamıştır. [302]

B. Elçiler

1. Hz. Muhammed'in Gönderdiği Elçiler

Hz. Peygamber'in müşriklerle diplomatik münasebetleri Mekke dönemine dayanmaktadır. Temim kabilesi reislerinden Ekseni b. Sayfî Rasûlullahla görüşmek istemiş, ancak akrabaları onun yaşlılığını ileri sürerek yolculuğa çıkmasına engel olmuşlardı. Bunun üzerine Eksem oğlu ile bir mektup yazarak Rasûlul-lah'a göndermiş,[303] Rasûlullah da bu mektubu alarak tüm Temim-leri İslâm'a daVet mahiyetinde bir mektup göndermiştir.[304]

Rasûlullah'm Eksem b. Sayfî ile başlayan diplomatik münasebeti, Medine'de daha da gelişmiş ve Temim kabilesine dokuz ayrı mektup göndermiştir.[305]

Hz. Peygamber'in Mekke dönemine ait bir başka diplomasi örneği Habeşistan Necaşisi'ne gönderilen mektuptur. Ca'fer b.Ebî Talib başkanlığındaki ikinci Habeşistan heyeti Habeşistan'a giderken başkanları Ca'fer'e, Rasûlullah, Necaşi'ye iletilmek üzere bir mektup yazmıştı. Bu mektup hem bir da'vet mektubu, hem de Habeşistan'a giden m islümanlann hayatlarının garanti edilmesini sağl...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın