Hz.Peygember devrinde vergi

İkinci Bölüm

HZ. PEYGAMBER DEVRİNDE VERGİ UNSURLARININ TEKAMÜLÜ

Kur'an'da mali mükellefiyetlerle ilgili ayetleri tetkik ettikten sonra, bu konudaki hadisleri de incelememiz, bize vergi unsurlarının tatbikatta nasıl tekamül ettiğini gösterecektir.

Bilindiği gibi islâm Hukukunun ilk asıl kaynağı olan Kur1 anda, külli kaideler ve umumi prensibler vazedilmiştir, islâm hukukunun ikinci asıl kaynağı olan sünnet, Kur'an'm mübhemini tefsir, mücmelini tafsil, mutlakını takyid ve umumunu tahsis etmiştir. Bu bütün hükümlerde olduğu gibi, vergi hukuku sahasında da böyle olmuştur. Bu münasebetle Hz. Peygamber mali mükellefiyetlerle ilgili ayetleri vahiy yoluyla almaya başladığından itibaren, kendisi de konu ile ilgili açıklamalarda bulunmuş [188] ve bilhassa Medine devrinde gerek muhtelif bölgelerde görevlendirdiği amillerine ve gerekse yanında bulunan ashabına zekat nisab, nis-bet, mevzu ve tahsil usullerini öğretmiştir. Sahabe, zekat mevzularını, nisab, nisbet ve tahsil usullerini teferruatlı bir şekilde gösteren yazılı malumata da muhtaç olduğundan, Hz. Peygamber bu hususları şifahi olarak öğretmekle yetinmemiş, aynca yazı ile de tesbit ettirmiştir.

işte bu sebeple biz, bundan sonraki tetkikatımızı, vergi unsurlarının nasıl tekamül ettiğini, bu unsurları ayrı ayrı ele alarak ve konu ile ilgili ayet ve hadisleri de, her vergi unsurunun bahis mevzuu edildiği başlıklar altında göstererek yürütmeye çalışacağız. Bu suretle, hadislerde ve dolayısıyla Hz. Peygamberin tatbikatında vergi unsurlarının tekamülünü incelemiş olacağız. [189]

I.Vergi Istılahı

Kur'an'da mali mükellefiyetlere çeşitli ıstılahlarla temas edilmiş, nihayet bunlar içinde zekat ve sadaka ıstılahları, müslü-manlann devlete ödedikleri her nevi vergileri ifade eden ıstılahlar olarak yerleşmiştir.

Kur'an'da mali mükellefiyetleri ifade eden "taam" (K. 74/44, 89/18,107/3, 69/34, 76/8), "nasib" (K. 6/126,16/56), "hak" (k. 51/19, 70/24, 30/38, 6/141,17/26), "infak" masdarımn tasrifi (K. 2/3,195, 215, 219, 239, 261, 262, 264, 265, 267, 270, 272, 273, 274, 3/92, 4728, 8/36, 9/34) ıstılahları hem Mekki ve hem de Medeni ayetlerde tekrarlanmış, "ihsan" (K. 2/83, 4/36), "birr" (K. 2/177, 3/92) ve "kard" (K. 2/245, 5/12, 57/11,18, 64/17) ıstılahları ise sadece Medine devrinde zikredilmiştir.

Zekat ıstılahı Kur'an'da 8' i Mekki surede[190] olmak üzere 30 ayrı ayette ma'rife (belirli isim) olarak[191] (K. 2/43, 83,110,177, 278, 4/77,163, 5/12, 55, 9/5,11,18, 71,19/31, 55, 21/73, 22/41, 78, 24/27, 56, 27/3, 31/4, 33/33, 58/13, 73/20, 98/5, 7/156, 23/4, 30/39, 41/7) tekrarlanmıştır.

Zekat ıstılahı yukarıda kaydedilen ayetlerin 26 sında namazla birlikte aynı ayette,[192] K. 23/2, 4 ayetlerde ise namazla beraber aynı siga içinde, fakat iki ayrı ayette zikredilmiştir.[193]

Zekatın müteradifi olarak kullanılan "sadaka" ve "sadakat" ıstılahları ise Kur'an'da 12 ayette (K. 2/196, 263, 264, 276, 4/114, 9/58, 60, 79,103,104, 58/12,13) zikredilmiştir. Bu ıstılahların yer aldığı surelerin hepsi de Medeni surelerdir.

Hadislerde zekat ve sadaka ıstılahlarına bol miktarda tesadüf edilmektedir,[194] Bunlar içinde bazen toprak ürünlerinin vergi nisbeti olan uşr (1/10), zirai mahsullerden tahsil edilen verginin adı olarak da kullanılmıştır.[195]

Daha önce de işaret ettiğimiz gibi, zekat ve başka ıstılahlar altında mali mükellefiyetler, mefhum olarak Mekke devrinde ortaya çıkmış, Medine devrinde teşkil edilen siyasi devlet camiası içinde müessesevi bir şekil almıştır. Bu hukuki müessese haline geliş ne zaman olmuştur? Zekat ne zaman farz kılınmıştır? islâm alimleri zekatın farz kılınış talihinde ihtilafa düşmüşlerdir. Bazıları zekatın h. 2. yılda Ramazan orucundan Önce,[196] bazıları aynı yıl Ramazan orucundan sonra farz kılındığını ileri sürerken,[197] îbn Esir (v. 630/1292), zekatın h.9. yılda farz kılındığım savunmuştur.[198]

Bu ve buna benzer görüş ayrılıklarının ortaya çıkışında, İslâm'ın iki asıl kaynağı olan Kur'an ve hadislerde umumiyetle, hadiselerin cereyan zamanının bildirilmemesi sebep olarak gösterilebilir.

Zekatın hangi yılda farz kılındığına dair kesin delil olmamasına rağmen, bunun h. 2. yılda vuku bulduğu hakkındaki görüş daha kuvvetlidir. H. 9. yılda ise artık zekat sabit tarifeli devlet vergileri halinde bizzat Hz. Peygamber'in amilleri tarafından tahsil edilmiştir.[199]

II. Mükellef

Kur'an'da zekat ve sadaka ıstılahlarının geçtiği ayetler gözden geçirildiğinde, bu mükellefiyetin mümin erkek ve kadına yüklendiği açıkça görülecektir. Buna ilaveten, K. 2/264 ve K. 4/38 ayetlerde, Allah'a ve ahiret gününe inanmayanların gösteriş için harcamalarda bulunmalarının kabule şayan olmayacağı da belirtilmektedir.

Tatbikatta da zekat müslümanlardan ahnagelmiş,[200] gayri müslim tebadan alınan vergiler, hukuki yapıları zekattan tamamen farklı cizye ve haraç adıyla tahsil edilmiştir.

Hz. Peygamber Muaz b. Cebel'i Yemen'e gönderirken verdiği talimatta, Yemen'lileri önce imana davet etmesini, kabul ederlerse namaz kılmayı, bunu da kabul ettikten sonra "zenginlerinden alınıp fakirlerine verilen" zekatı onlara öğretmesini bildirmiştir.[201] Bu hadisten de anlaşıldığı gibi, zekat mükellefiyeti, önce iman davetini kabul edip mümin olanlara yüklenmektedir.

Muaz b. Cebel'e verilen talimatta dikkat edilmesi gereken ikinci bir husus da, zekatın müslüman zenginlerden tahsil edilmiş olmasıdır. Bu zenginlik sınırı, Hz. Peygamber tarafından bütün vergi mevzuları için ayrı ayn gösterilmiştir. Buna göre nisab miktarı gümüşte 200 dirhem (595 gram), altında 20 miskal (85 gram) hayvanlarda; devede 5 deve, sığırda 30 sığır, koyunda 40 koyun; toprak mahsullerinde 5 vesk (653 gram)dir.

Hz. Peygamber nisab miktarı mala sahip olan kadm-erkek bütün müslümanları zekatla mükellef tutmuştur. O, Muaz b. Cebel'i Yemen'e (amil olarak) gönderirken ona şöyle söylemiştir: "Onları önce Allah'tan başka tanrı olmadığına ve benim Allah'ın peygamberi olduğumu bilmeye ve tanımaya davet et. Eğer kabul edip itaat ederlerse, onlara her gece ve gündüz üzerlerine 5 vakit namazın farz kılındığını öğret, buna da itaat ederlerse onlara bildir ki, Allah kendilerine mallarından zekatı farz kılmıştır. Bu zekat zenginlerinden alınıp fakirlerine verilir.[202]

Hz. Peygamberin bu hadisine göre zekat, islâm Devletinin gayrı müslim halkına yüklenmez, sadece kadın-erkek müslüman halkından alınır. [203]

III. Mevzu

Mekki ve Medeni ayetlerin tetkikinde de görüldüğü gibi, Kur'an'da çeşitli zekat mevzulanna temas edilmiş, bunun yanında kendilerinden zekat ödenmesi istenen bazı mallar da ayrı ayrı zikredilmiştir. Ancak zekata mevzu olacak malların tesbiti, mevzu olabilme şartlarının tayini ve bu mevzulardan ne miktar zekat borcu tahakkuk edeceğinin belirlenmesi, onun mütemmimi olan hadislere bırakılmıştır.

Kuran mali mükellefiyet mevzulanna çok kere umumi bir tabirle "emval" tabiri ile işaret etmiş,[204] bunun yanında zekatı ödenmesi istenen bazı malları da saymıştır. Bunlardan altın ve gümüş mevzulanna temas eden K. 9/34 ayeti, ticaret mallan, yer altı-yer üstü toprak ürünlerinden vergi mevzulanna dikkati çeken K. 2/267 ayeti ve umumi olarak zirai mahsul mevzulanna işaret eden K. 6/141 ayetleri gösterebiliriz.

Hz. Peygamber, bilhassa Medine devrinde, hangi nev'i mallarda ve ne şartlar içinde zekat tahakkuk edeceğini hadislerde belirtmiştir. Gerek Peygamber ve gerekse Medine İslâm devleti'nin başkanı olması sıfatıyla, yanmadamn birçok yerlerine gönderdiği resmi yazılarda ora halkına, müslümanlann hangi mallardan zekata tabi olduklanm göstermiş ve kendilerini bunlarla mükellef tutmuştur. Aynca bu yeni devleti temsilen muhtelif selahiyetleıie çeşitli bölgelere gönderilen memurlar, oralann zekatlannı toplamışlardır.[205]

Hz. Peygamber'in tatbikatında, diğer vergi unsurları yanında, zekat mevzuları da vuzuha kavuşmuş, aynı zamanda nisab, nema (artmcı olabilme vasfı) gibi mevzu olabilme şartlan da belirlenmiştir.[206]

Bundan sonra zekat mevzulanna ayrı ayn ele alıp hulasa etmeye çalışacağız. [207]

A- Toprak Mahsulleri

"Ey iman edenler, kazandıklarınızın temizlerinden ve sizin için yerden çıkardıklarımızdan infak edin...". Mealini verdiğimiz bu K. 2/267 ayette, topraktan çıkarılan ürünlerden infak edilmesi emredilmektedir. Cessas (v. 370/980), "Ahkamul-Kur'an" adlı eserinde ayette zikri geçen "infak" tan kasdedilen mananın, zekat vermek olduğunu söylemektedir.[208]

K. 6/141 ayette ise, muhtelif zirai mahsuller sayıldıktan sonra, müslümanlann her mahsul mevsimi, mahsullerinin hakkını vermeleri emredilmektedir.[209]

Bu ayetlerin yanında, toprak ürünlerinden vergi mevzularının tatbikatta nasıl belirlendiğini gösteren hadisler de oldukça boldur. Bu hadisler içinde umumi bir ifade ile bütün zirai mahsullerden zekat mevzulanna işaret edenler olduğu gibi,[210] sadece buğday, arpa, hurma ve kuru üzüm mevzularında zekat tahsil edildiğini gösterenler d...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın

[188] Mekke devrinde mali konularla ilgili hadisler için bk. Ebu Ubeyd, el- Emval, H. nr. 921; Ahmed b. Hanbel, Müsned, Mısır 1368/1949, 2533, 2593, c-6, nr. 4019, 4037, 4122, 4152, 4265, 4207, 4440.

[189] Prof. Dr. Mehmet Erkal, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/213.

[190] Bk. K., 7/156,19/31, 55, 21/73, 23/4, 27/3, 41/7.

[191] Zekat K, 18/81 ve 19/13 ayetlerde nekra (belirsiz isim) larak, mali mükellefiyetten ayrı manada kullanılmıştır.

[192] Bk. K, 2/43, 83,110,117, 278, 4/77,163, 5/12, 55, 9/5,11,18, 71,19/31, 55, 21/73, 22/41, 78, 24/27, 56, 27/3, 31/4, 33/33, 58/13, 73/20, 98/5.

[193] Kaynaklar ve farklı tesbitler için bk. Abdülbaki, Muhammed Fuat, el-Mu-cemu'l-müfehres li elfazi'l-Kur'an, "Zekat" kelimesi, Kardavi Fıkhu'z-Ze-kat, c.l, s.42.

[194] Sadece Buharı Sahihinde zekatla ilgili 172 hadis nakleder. Bk. el-Buharî, Muhammed b. İsmail, el-Camiu's-Sahih.

[195] Bk. Hadis kitapları, K., ez-Zekat, babu'1-uşr.

[196] Bk. el-Askalani, Ahmed b. Hacer, Fethu'1-Bari Şerhu Sahihi'l Buharı, İstanbul 1319, c.3, 8.171.

[197] el-Askalanî, a.g.e., c.3, s.171.

[198] Kardavi, a.g.e., c.l, s.71.

[199] Prof. Dr. Mehmet Erkal, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/214-215.

[200] Bu kaidenin geçici bazı istisnaları için bk. Hamidullah, M., Vesaik, nr. 34, 48, 84, 90, 94,112,137,181,182;İslâm Peygamberi, c.l, s. 330-331; Tug. S., îslâm Vergi Hukuka, s. 52.

[201] Ebu Ubeyd, et-Emval, H. nr. 516; Buharı, zekat 1.

[202] Buharı Zekat, 1. Aynca Bkz. K. Miras, Tecrid-i Sarih Tercemesi,c.5, s.4; Kardavı, Fıkhu'z-Zekat, c.I, s.96

[203] Prof. Dr. Mehmet Erkal, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/215-216.

[204] Bkz. K, 9/103, 51/18, 70/24.

[205] Tuğ, İslâm Vergi Hukuku, s.54.

[206] Kardavî, a.g.e., c.I, s. 139-151.

[207] Prof. Dr. Mehmet Erkal, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/217.

[208] Cessas, Ebu Bekir Ahmed b. Ali, Ahkamu"l-Kur'an, c.I, s. 543.

[209] Ayette mezkur hak ıstılahının tefsirinden doğan farklı görüşleri ileride ele alacağız.

[210] Ebu Ubeyd, el-Emual, H. nr. 1410,1418; Buharî,zekat 55.

[211] Ebu Ubeyd, el-Emval, H. nr. 1374,1378; Yahya b. Adem, Ki tabu' 1-h araç, Kahire 1384, H. nr.382, 516, 517, 537-538 (2. baskı)

[212] Hamidullah, M., Vesaik nr. 186; Tuğ, S., a.g.e., s. 55-56.

[213] Hamidullah, M., a.g.e., nr. 152; Tuğ, S., a.g.e., s. 55-56.

[214] Geniş bilgi için bk. Tuğ, S., îslâm Vergi Hukuku, s. 56-57.

Prof. Dr. Mehmet Erkal, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/218-219.

[215] Bk. K., 36/71-75. U09)Tuğ,S.,a.g.e., s. 58.

[216] Ebu Ubeyd, el-Emval, H. nr. 987, 988, 990; Kardavi, a.g.e., c.I s. 170-171.

[217] Ebu Ubeyd, a.g.e., H.nr. 1007; Kardavi a.g.e., c.I, s. 171-172.

[218] Ebu Ubeyd, a.g.e., H.nr. 933-934, 992; Kardavi a.g.e., c.I, s. 169.

[219] Ebu Ubeyd, a.g.e., H.nr. 982; Kardavi a.g.e., c.I, s. 169-170.

[220] Ebu Ubeyd, a.g.e., H.nr. 933-938.

[221] Ebu Ubeyd, a.g.e., H.nr. 992.

[222] Buharı, Zekat, 45; Kardavi, Fıkhu'z-Zekat, c.l, s.222-232.

Prof. Dr. Mehmet Erkal, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/219-220.

[223] Geniş bilgi için bk. Şafak, Ali, "Kur'an'da Maden", Diyanet Dergisi, Ankara, 1978, c.l 7, sy. 3-4, s.140-150.

[224] Ebu Ubeyd, a.g.e., H.nr. 683.

[225] Maverdi, el-Ahkamu's-Sıdtaniyye, s.197.

[226] Bilal b. Hars şeklinde de okunmuştur. Bk. Ebu Ubeyd, el-Emval, H. nr. 863.

[227] Ebu Ubeyd, a.g.e., H. nr. 863, 866; H. nr. 864-865 de ıkta edilen yerin Gav-riyye (Tihame tarafında bir yer) ve Cilsiyye (Necd tarafında bir yer) arasında olduğu zikredilir; es-Serahsi, Ebu Bekr Muhammed . Ebi Salh, el-Mebsut, Beyrut 1398/1978, c.2, s.211.

[228] Ebu Ubeyd, a.g.e., H. nr. 856-858; Serahsi, a.g.e., c.2, s.211-212; Buharı, zekat 66.

[229] Ebu Ubeyd, a.g.e., H. nr. 860-862; Buharı, zekat 66.

[230] Tuğ,S.,a.g.e., s.60-61.

Prof. Dr. Mehmet Erkal, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/220-221.

[231] Buharî, zekat 21; Ebu Ubeyd, a.g.e. H. nr. 1106-1113; Kardavi a.g.e., el, s. 241.

[232] Hamidullah, M., İslâm Peygamberi, c.2, s.232-233.

[233] Ebu Ubeyd, a.g.e., H. nr. 1604, s. 696.

[234] Bk. Ebu Ubeyd, a.g.e., s.559-580; Buharı, zekat 32.

[235] Bk. Ebu Ubeyd, el-Emval, s.600-609; ebu Davud, Süleyman b. el-Eşas es-Sicistani el-Ezdi, Sünenu Ebu Davud, Hıms (Humus) 1389/1969-1970, c.2 nr. 1566; Kardavi, a.g.e., el, s.286-289.

[236] Fakihlerin bu konudaki görüşlerini ileride ele alacağız.

[237] Cessas, Ahkamü'l-Kur'an, el, s. 543; et-Taberi, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir, Camiu'l-beyan an Te'vili Ayi'l-kur'an, Mısır 1374/1955, c.5, s. 555-556; Kardavi, a.g.e., el, s. 315-7.

[238] Buharî, zekat, 29.

[239] Ebu Davud, c.2, nr. 1562; Serahsi a.g.e., c.2, s.190.

[240] Prof. Dr. Mehmet Erkal, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/222-223.

[241] Hamidullah, M., Vesaik, nr. 48, 84, 90, 94,122,181,189; Tuğ, S., İslâm Vergi Hukuku, s. 63.

[242] Hamidullah, M., îslâmda Devlet İdaresi, çev. Kemal Kuşçu,İstanbul 1963, s.117.

[243] Ahmed b. Hanbel, Müsned, c.3, nr. 1654

[244] Ebu Davud, c.3, nr. 3046, 3048, 3049.

[245] Hamidullah,M., İslâm Peygamberi, c.2, s. 201.

[246] Ebu Ubeyd, el-Emval, H. nr. 1663,1638,1684; Yahya b. Adem el-Harac, H. nr. 39,121; Tuğ, S. a.g.e., s. 64. Prof. Dr. Mehmet Erkal, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/223-224.

[247] Buharı, zekat, 70-71.

[248] Ahmed b. Hanbel, Müsned, c.3, nr. 2018; Ebu Davud, c.2, nr. 1619-1620; Müslim, Ebu'l-Hüseyn Müslim b. el-Haccac el-Kureşi en Nisaburi, el-Ca-miu's-Sahih, Mısır 1374/1955, c.2, s.677-679, nr. 12-20; Hadislerde geçen sa ve diğer ağırlık ölçüleri hakkında ileride izahat verilecektir.

[249] Buharı, zekat, 73, 75.

[250] Buharı, zekat, 76; İbn Mace, Ebu Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvi-ni, Sünen, Mısır 1373/1954, c.l, nr. 1828.

Prof. Dr. Mehmet Erkal, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/224-225.

[251] Ebu Ubeyd, el-Emval, H. nr. 933-934; Buharî, zekat 38; Hamidullah, M., Vesaik, nr. 105,106,168,157; Karâavi,Fıkku'z-zekat, c.l, s.177-182.

[252] 25 devede 5 deve ödeneceğine dair Hz. Ali'denrivayet edilen hadisle, 120 den sonraki develerin vergi miktarlarını ve konu ile ilgili farklı görüşleri ileride ele alacağız.

[253] Ebu Ubeyd, el-Emual, H. nr. 992-995; Tirmizi, Ebu îsa Muhammed b. İsa b. Sevre, el-Camiu's-sahih (sünen), Mısır 1357/1938, c.3, nr.622.

[254] Ebu Ubeyd, a.g.e., H.nr. 1106,1113; Tirmizî, c.3, nr. 620. Ahmed b. Han-bel, c.2, nr. 913,1097,1232.

[255] Yahya b. Adem, el-Harac, H. nr. 508, 512, 537; Ebu Ubeyd, a.g.e., H. nr. 1410-1414; Buharı, zekat 55; Müslim, c.2, s. 675 nr. 7; Hamidullah, M., vesaik, nr. 66,186.

Prof. Dr. Mehmet Erkal, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/225-226.

[256] Buharî, zekat 54

[257] Ebu Ubeyd, el-Emval, H. nr. 1092; Ahmed b. Hanbel, c.10, nr. 6692, 6730, 7012, 7023; ebu Davud, c. 2,nr. 1591.

[258] Ebu Ubeyd, a.g.e., H. nr. 1092; Hamidullah,M., a.g.e., nr. 188.

[259] Ebu Ubeyd, a.g.e., H. nr. 1084-1085; Buharî, zekat 39-41; Ibn Mace, c.l, nr. 1821-1822; Ahmed b. Hanbel, c.3, nr. 2071.

[260] Buharî, zekat 41; Ahmed b. Hanbel, c.3, nr. 2071.

[261] Ebu Ubeyd, a.g.e., H. nr. 1052-1053; Buharî, zekat 34.

[262] Ebu Davud, c.2, nr. 1607.

[263] Buharî, zekat 7.

[264] Buharı, zekat 64; îbn Mace, c.l, nr. 1796-1797.

[265] Buharı, zekat 69.

[266] Buharı, zekat 33.

Prof. Dr. Mehmet Erkal, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/226-228.

[267] Ebu Ubeyd, a.g.e., H. nr. 981,1131; İbn Mace, c.l, nr. 1792.

[268] Buharı, zekat 20; Ebu Davud, c.2, nr. 1623; ibn Mace, c.l, nr. 1795; Tuğ, S., İslâm Vergi Hukuku, s. 74.

[269] Ebu Ubeyd, a.g.e., H. nr. 1247; Tuğ, S., a.g.e., s. 74.

[270] Ebu Ubeyd, a.g.e., H.nr. 1247; Tuğ, S., a.g.e., s. 74.

[271] Prof. Dr. Mehmet Erkal, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/228-229.

[272] Tuğ, S., îslâm Vergi Hukuku, s. 85.

[273] Prof. Dr. Mehmet Erkal, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 3/231.

[274] Ebu Yusuf, Yakub b. İbrahim, Kitabu'l-harac, Kahire 1393 h., s.139 (Beşinci baskı).

[275] Belazuri,Ahmedb. Yahya h. Cabir,Futuhu'l-buldaiıMısır, 1350/1932, s. 28.

[276] îbn Mace, c.2, nr. 2233, 2242.

[277] Ehu. Ubeyd, el-Emval, II. nr. 141; Belazuri, Futuk, s. 39.

[278] Kettani, el-Hasenü'l-İdrisi, et-Teratibu'l-îdariyye, Rebat 1346 h., c.l, s. 400; el-Makrizi, Ahmed b. Ali b. Abdülkadir, İmtau']-esma, arapça el yzm., Köprülü Ktp. nr. 1005, s.1050; Hasen b. Hasen, en Nuzunıu'î-İslâmiyye, Kahire 1959 s. 194; Tuğ, S., İslâm Vergi Hukuku, s. 90.

[279] Ebu Ubeyd, a.g.e., H. Nr. 931, s. 109; Ebu Yusuf, a.g.e., s. 54-55; Fayda, Mustafa, Hz. Ömer Zamanında Gayr-ı Müslimler, (Doçentlik Tezi), Ankara 1979, s. 93.

[280] Belazuri, Futuk, s. 71; er-Reys, el-Harac, s. 108; Hamidul]ah,M., İslâm Peygamberi, c.l, s. 224-225.

[281] Belazuri, Futuh, s. 89-90; İbn Mace...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın