Asr-ı saadette medine hayatı

ASR-I SAADET ÖNCESİ MEDİNEDE SOSYO-EKONOMİK HAYAT

Prof.Dr. Muhammed Hamidullah

MUHAMMED 1908 Yılında Hindistan'ın Haydarabad/Deccan HAMİDULLAH Şehrinde doğdu. Aynı şehirde Daru'1-Ulum medresesinde okudu. Yüksek tahsilini de buradaki Osmaniye Üniversitesinde tamamladı. "İslâm

Devletler Umumî Hukuku" konusunda master tezi hazırladı. Daha sonra doktora çalışması için Osmaniye Üniversitesi tarafından Almanya'nın Bonn şehrindeki üniversiteye gönderildi. 1933 yılında Devletler Umumi Hukuku dalında doktorasını tamamladı. Aynı konulardaki araştırmalarını ilerletmek için Paris'e geçti. Paris'te kurulu "İlmî Araştırmalar Millî Merkezi" üyesi olarak burada ilmî çalışma, araştırma ve yayınlar yaptı. Eserleri birçok batı ve doğu dillerine tercüme edilerek yayınlandı.

Türkçeye Tercüme Edilmiş Eserleri:

- islâm'ın Hukuk İlmine Yardımları

- İslâm 'a Giriş

- lmam-ı Azam ve Eseri

- Hz. Peygamber'in Savaşları

- İslâm Fıkhı ve Roma Hukuku

- Modern İktisat ve İslâm

- Kur'ân-ı Kerim Tarihi ve Türkçe Tefsirler Bibli-ografyası

- İslâm Peygamberi

- Resulullah Muhammed

- İlk İslâm Devleti

- İslâm Müesseselerine Giriş

- Hz. Peygamber'in Altı Orijinal Diplomatik Mektubu [1]

ASRI SAADET ÖNCESİNDE VE HZ. PEYGAMBER'İN (S.A.V.) HİCRETİNDEN SONRA (569-632) MEDİNE'NİN SOSYAL VE EKONOMİK YAPISI

Giriş

Hz. Muhammed (s.a.v.), 609 yılının sonlarına doğru îslâm'ı tebliğe başladığında, Arabistan yarımadası bir çöl hâline gelmişti bile. Bir çölün, şurasında burasında birkaç su kaynağı ve insanlar tarafından açılmış birkaç kuyunun bulunması tabiidir. Fakat söz konusu ettiğimiz devirde, su yokluğundan dolayı, bu bölgede Tokyo ve yew York gibi büyük yerleşim merkezlerine, hattâ Kitabı Mukaddes'te geçen[2] Ninova gibi şehirlere rastlanmaz.

Araplar genellikle göçebe olup, mevsimlere ve yağmur yağış dönemlerine göre oradan oraya göçerlerdi. Su kaynakları vasıta-siyle, buğday, arpa, arpacık ve darı ziraatından ziyâde, hurmalar dikip vahalar yetiştiren yerleşik bahçıvanlar, çok nâdirdi.

En büyük şehirlerin nüfûsu, on bini aşmıyordu. Arabistan'ın her tarafından Hacc için Kabe'ye gelen ziyaretçiler sayesinde Arabistan yarımadasının gerçek metropolü olan Mekke'nin durumu da böyleydi.

Tipik bir köy olarak incelemek üzere (islâm'ın arefesinde ve başlangıcında olmak üzere), birçok sebepten ötürü Medine'yi (hicretten önceki adıyla Yesrib'i) seçtim:

1. Medine'de merkezî bir idare yoktu; bunun tam aksine, herkesin başkalarına karşı bağımsız olduğu, kendi aşiret veya kabile reisinden başka bir otorite tanımadığı, başıboş bir insan topluluğundan ibaretti.

2. Yaşam, temel olarak toprağa, hurmalıklara bağlıydı.

3. Arabistan'da nâdir bir husus olmak üzere; Medine'de yabancılar, yâni Yahudiler yaşıyordu ki» bunlar yaşamı daha ilginç bir hâle getiriyorlardı.

4. Aynı dönemin diğer herhangi bir köyüne nazaran Medine hakkında çok daha fazla dokümana sahibiz. Daha sonra Medine, Asya, Afrika kıt1 alarma yayılan bir devletin merkezi olan büyük bir şehir hâline gelecektir. Nitekim bunlar, üçüncü Halîfe Hz. Osman (r.a.) (637-647) zamanında olmuştur.[3] Fakat biz burada Medine'yi, henüz dağınık, tutarlılığı olmayan, orman ve otlak araziler dışında, müşterek çok az kaynaklara sahip bir köy olduğu zamanki durumunu araştıracağız. [4]

Birinci Bölüm

MEDİNE'NİN SOSYAL YAPISI

I. Medine'nin Coğrafî Ve Kronolojik Çerçevesi

Arabistan yarımadasında, Kızıldeniz kıyısında, Yanbû' limanına uzak olmayan bir yer vardır ki, Kur'ân-ı Kerîm'de iki isimle adlandırılmıştır: Medine ve Yesrib; fakat aynı yerin çok iyi bilinen iki adı daha vardı: Tâbat ve Taibah. Burası, genişliğine olduğu gibi, uzunluğuna da, deve yürüyüşüyle bir gün süren geniş bir ovadır. Serpilmiş volkanik lâv tarlaları arasından Akik vadisi geçer. Yağmur mevsiminde burada bir çay oluşur; fakat Taif bölgesinin (ki buraya Vacc vadisi denir) yağmur suları akıp çekildikten sonra, birkaç gün içinde vadi tekrar kurur ve içinden insanlarla hayvanlar geçer. Medine bölgesinin yağmur suları, birçok kollar hâlinde, yakın çevre veya iç bölgelere akarlar. Kanat vadisinin suları, Medine'nin kuzeyinden geçmeden önce, Uhud dağının doğusundaki bir çukura akarak orada tabii «Akûl» gölünü oluşturur ki, suları bütün sene boyunca kurumadan durur. Başka akarsular da, Medine'nin kuzey-doğusunda Gabah ormanının oluşmasını sağlamıştır, iklimi hoş, toprağı verimli, ve fazla derin olmayan yeraltı suyu da tatlı ve lezzetlidir.

Medine'de yaşayanların menşei açıkça bilinmemektean. 1957 de G. Rice tararından neşredilen Harran (Urfa bölgesi)'m çivi yazılı kitabesi, Babilonya kralı Nabuna'id (M.Ö. 556-539)'e âit olup, bu kralın Yesribi ziyaret ettiğini kaydetmektedir. Milât'tan sonraki devirde olduğu anlaşılan Yemen kralı Tubba'nm Medine'yi alması da, destanlar oluşturmuştur.[5] Medine'nin eski çağda Önemli bir şehir olup, Asurlu ve Yemenli istilâlar sonucu yıkılarak, İslâm'ın arefesinde bir köy hâline geldiği görüşü de vardır. (Hâtıra olarak şunu kaydedeyim: 1946 ya kadar, en azından şehrin güneyinde, Urvah kuyusu karşısındaki bir tepenin kaya-lıkları üzerinde musnad yazısıyla yazılı bir Yemen kitabesi vadi ki, bunun transkripsiyonunu Mısır arkeoloji idaresine haber verdim. 1964 de bu kitabe kaybolmuştu. (Muhtemelen bu kitabe, zikredilen tepenin hâkim noktasına, şehrin Necdli kadısının ev inşaatına taş temin etmek maksadıyla dinamitlenmiştir.)

Medine halkı, Evs ve Hazrec diye iki kardeş kola ayrılmış olan Benû Kailah Arap kabilesi, şu veya bu aşiretin tabiiyetine girmiş olan başka birkaç arap ve umumiyetle Benû Kaynuka, Benû Nâdir ve Benû Kurayza diye gruplandmlan Yahudilerden oluşuyordu, (Bu Yahudi kabileleri, menşe itibariyle hepsi kuyumcu, hurma çiftçisi ve çömlekçi idiler). Aynı şekilde nadiren birkaç köle vardı ki; meselâ bir tranlı köle olan Selmân, bir yahûdinin kölesiydi.

Benû Kailah arap kabilesi, şecere itibariyle Yemen'deki Azd-lara dayanıyordu. Muhtemelen bu kabile, Abâ'daki Arim Bara-jı'nın yıkılması üzerine memleketini terketmek zorunda kalmış ve Asurlu Nabuna'id kitabesinin bahsettiği gibi, belki de Medine'de yaşayan diğer insanları da kovarak orada yerleşmiştir.

Yahudilere gelince, onların Medine'ye göçlerini izah etmek daha da güçtür. Hz. Peygamber (s.a.v.), 622 yılında, müslüman ve gayr-ı müslim halkları bir araya getirme insiyatifini eline alınca, Yahudilerden sadece «falan veya filân Arap kabilesinin Yahudileri» diye söz eder. Bu şekilde isimleri zikredilen sekiz Yahudi aşiretinden altısı, müslüman araplarm bağımlıları durumunda idiler. Diğer iki aşiret olan Şutayba ve Sa'laba hakkında ise, hiçbir şey bilinmemektedir. Acaba bunlar, Benû Kaila'nın iç savaşları sırasında yok olan Medine Araplarmdan, veya Medine dışındaki Araplardan mıdırlar; yoksa gerçek Yahudi halkından mıdırlar? Bilinmemektedir. Medine'de şehir-devletinin teşkili sırasında diğer kabilelerle birleşmeyen ve ileride kendilerinden sözedeceği-miz Benû 'Uraid Yahudilerinin şeceresi hakkında da hiçbir bilgi verilmemektedir. Zaten bu aşiret çok küçüktü.

Aynı şekilde, sayıları en fazla elli civarında olduğu görünen az sayıda Hıristiyan da vardı ki, bunlar Evs kabilesinin içindeydiler. Muhteris ve aklı kıt olan Ebu 'âmir adındaki papaz, bunların reisi durumundaydı. Fakat, Yahudilerin Bet Midrâş'mdan kesinlikle bahsedildiği halde, Hıristiyanların bu bölgede bir kiliseleri olup olmadığından sözedilmemektedir.

Tarıma elverişli toprağı olmayıp, kuyumcu ve tüccar olan Benû Kaynuka' müstesna, diğer bütün Yahudilerin çiftçi oldukları anlaşılıyor.

Her topluluk, bir diğerinden birkaç kilometre uzaklıkta bir koy oluşturuyordu. Her şey, ekime elverişli olup, lavlarla kaplı olmayan toprağa bağlıydı.

Sık sık iki katlı olmak üzere, evler volkanik lâv düzlüğü üzerinde inşâ edilmiş olup; çoğu kez, her aşiretin «hudutları» dâhilinde iki veya üç katlı muhkem kuleler vardı. Tehlike anında, erkekler dövüşmek için dışarı çıkar; kadınlar, çocuklar, hattâ koyunlar, âtârn denen bu kulelere sığınırlardı. Tabii ki hayvanlar zemin katta, şahıslar da üst katlarda olurlardı. Bu, kadınlara bile, fırsat düştüğünde yukarıdan taşlar atarak düşmana saldırma avantajı sağlıyordu. [6]

II. Halkın Değişik Kesimleri Arasındaki İlişkiler

Benû Kaila arapları sürekli olarak iki kola ayrılmışlardı. Bunlar, aynı anne-babadan olan iki kardeşin soyu olup, komşu olarak aynı bölgede yaşıyorlardı. Aralarında zaman zaman kardeş kavgaları olduğundan, her iki taraf da, kendisine müttefikler bulmuştu. Medine'de bulunan Yahudiler de aynı şekilde bölünmüş bir halde, kabile hayatı yaşıyorlardı. Bâzı Yahudi kabileleri (özellikle Benû Nadîr Yahudileri), Hazrec Araplannın bağımlı-müttefikleri...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın