Rasulullahın davet metodu

Üçüncü Bölüm

SOSYAL MÜESSESELERLE İRTİBATI AÇISINDAN RASÛLULLAHIN DAVET METODU

Davet hayatı boyunca müminiyle kafiliyle insanlarla haşır neşir olmuş Hz. Peygamber (s.a.v.) Efendimizin, İslâm'ı tebliğ metoduna ve bu sosyolojik münasebetler ve sosyal müesseselerle irtibatı açısından bakmak, gerçekten büyük kıymet ifade edecektir. Rasûlullah'm islâm'a davet metodunu araştıranlar için O'nun sosyal müesseselerle irtibatım gözden ırak tutmak, doğru olmayacaktır. [203]

1- Akrabalarla Ve Yakın Çevreyle Münasebetler

Alenî davetine yakın akrabasını inzar ile başlayan Peygamber Efendimiz, ilk inzarından hemen sonra «her şeye rağmen akrabalık bağlarına riayet edeceğini» ifade ederek[204] tatbikatıyla da bu konuda en güzel örneği vermiş,müslümanları sıla-i rahimde bulunmaya teşvik etmiş, biraz dikkatsizlikte bulunanlara karşı ağır bir lisan kullanmıştır. O, «Akrabasını ziyaret edip gözetmeyen, Cennet'e giremez.»[205] buyurur.

islâm davetçisi, aynı yakınlığı, kendisini hemen çevreleyen ve devamlı münasebet halinde bulunduğu komşusuna da göstermek mecburiyetindedir. Peygamber Efendimiz, yahudi komşusu ile bile ilgilenmiş, hastalıklarında gidip onları ziyaret etmiştir.[206] Komşuya iyi muamele, eziyet etmeme, haklarına riayet hususunla O'nun kesin emirleri vaizdir.[207] Hatta «Cebrail (a.s.) bana kom-m haklarına riayetten o kadar çok bahsetti ki neredeyse komşu zomşuya varis olacak zanettim.»[208] buyurmuşlardır. [209]

2- Evlilik

Peygamber (s.a.v.) Efendimiz, İslâm'a davet hareketinde evli-iğe sosyal bir metod olarak müracaat etmiştir. O'nun birden fazla evliliğinde siyaset açısından, davet açısından, teşri açısından tamamıyla dinî bir takım gayelerin tahakkuku söz konusudur. Arabistan'da çok yaygın bir âdet olarak çeşitli gruplar arasında en müessir dostluk ve ittifak vasıtalarından biri olarak evlilikten Lstifade ediliyordu. Lüzum hasıl olunca Hz. Peygamber'in de bu usule başvurarak dinî maksatlarım gerçekleştirmeye çalışması, gayet tabii idi.[210] Mesela Zeyneb bint Huzeyme validemizle izdivaçta bulunurken Hz. Peygamber, hicretin üçüncü senesinde Bi'ru Ma'une'de 40 veya 70 islâm davetçisinin şehid edilmesi, bu faciadan kurtulan Amr b.Umeyye isimli bir müslümanın, ihtida ettiklerini ve kendilerine Hz. Peygamber tarafından eman verildiğini bilmeksizin Arabistan'ın en kuvvetli kabilelerinden birisi olan Amir b. Sa'sa'a'ya mensup iki kişiyi öldürmesi üzerine, islâm Devleti'nin bu kabile ile iyiden iyiye gerginleşen münasebetlerini yumuşatarak bir yaklaşım sağlama, islâm'ı sunmaya bir zemin hazırlama maksadım güdüyordu.[211]

Kureyş'in ileri gelen şahsiyetlerinden ve o zamana kadar islâm'ın en büyük düşmanlarından, Halid b. el-Velid'in yakın akrabası Hz. Ummu Seleme ile Mekke reisi Ebu Süfyan'm kızı Ummu Habibe ile izdivaçlarında mutlaka, akrabalık kurarak bu şahıslarla düşmanlığı meveddete çevirme niyeti önemli derecede rol oynamış ve pek kısa bir müddet sonra arzulanan netice her iki şahısta da tecelli etmiştir.[212]

Hz. Peygamber'in, islâm'a davet metodunda evliliği bir yakınlaşma ve anlaşma vasıtası olarak bizzat kendisi tatbik ettiği gibi ashabına da bu metodun uygulanması için imkanlar hazırladığını ve hatta talimatta bulunduğunu söyleyebiliriz. Bilindiği gibi O, kendisinden sonra hilafet makamına geçecek ilk dört halifeden Hz. Ebu Bekir ve Ömer'den kız aldığı gibi Hz. Osman'a iki kızını (Hz. Rukayye ve Ummu Külsum'u), Hz. Ali'ye de Hz. Fatıma'yı vermişti. Dumetul-Cendel'e bir birlikle gönderdiği Abdurrahman b. Avf a oraya varınca halkı islâm'a davet etmesi, şayet kabul ederse reisinin kızı ile evlenmesi talimatında bulunmuştu. Yemen bölgesinde büyük bir otorite ve nüfuz sahibi olan Kinde kabilesinin reisi Esad b. Kays el-Kindî, müslüman olarak geldiği zaman ona: «Şayet bir kızım veya kız kardeşim olsa sana verirdim.» diye iltifatta bulunmuş, sonra da Hz.Ebu Bekir'in kızkarde-şi Ummu Ferve'yi ona nikahlayarak bu mühim bölge ile irtibat kurmak istemişti.[213]

3. Reise İlgi

Kabile reisleri, idare ve otoriteyi elinde bulunduranlar, islâm'a karşı çıktıkları için halk kitleleri de şuursuzca onların arkalarından gidiyor, hakka ve hakikata kulak asmıyorlardı. O halde bu zavallı insanların hidayetini temin için, reislerine özel bir ilgi göstermek gerekiyor, onları islâm'a yaklaştırmak, kazanmak lüzumlu görünüyordu. Hz. Peygamber de böyle yapıyor, barışta da, savaşta da, sulh ve sükun devrinde de, karışık anlarda da kafir ve müşriklerin ileri gelenlerine onların ülfetlerini sağlamak üzere fevkalade alaka ve itibar gösteriyor, değer veriyordu.[214]

Muhtemelen Hz. Peygamberin bu konudaki talimatına binaen Medine'ye gönderilen islâm davetçisi Mus'ab b.Umeyrin nezaket ve fetanetle Ensâr'm iki reisi Sa'd b.vMuajz ve Useyd b. Hudayr'a islâm'ı tebliğ ederek onların müslüman, olmalarını sağlaması, Medine'nin islâm Devleti'ne merkez olmasında en Önemli amillerden idi.[215]

Hz. Peygamber Medine'ye hicret ettiği tarihlerde Hazrec, reisleri Abdullah b.Ubeyy'e tac giydirme hazırlıkları içindeydi; ona itibar ve ittiba ediyorlardı. Rasûlullah gelince saltanat elinden giden bu makam hırslısı adam, islâm davetine karşı münafıklar grubunun teşekkülüne sebep olmuş ve artık nifak'ta reisliği çekmişti. Rasûlullah'a ve İslâm'a kalbi buğzla dolu olmasına rağmen bu herife Hz. Peygamber, her zaman değer veriyor, alaka gösteriyor, iltifatta bulunuyordu. Daha Medine'ye girişinde herkes O'nun etrafım heyecan ve aşkla sarmış, evlerinde misafir kalmasını rica ederken Abdullah b. Ubeyy, evine kapanmış bulunuyordu. Rasûlullah'in yolu onun evine uğrayınca bu alenî ilgisizlik, hatta kızgınlığa rağmen Hz. Peygamber, orada durarak nifak reisinden evine davet etmesini bekledi. Fakat münafık sokurdam-yordu: «Haydi sen, seni davet edenlere bak ve onların yanında kal!»[216] Bilahare her münasebetle Hz. Peygamber, ona ilgisini devam ettirdi; hatta öldüğü zaman kefenlenmesi için bizzat kendi hırkasını gönderdi, Hz. Ömer'in muhalefetine rağmen cenaze namazım kıldırdı ve kabri başında bulundu.[217]

4- İyi Bir Muhit Teşekkülü

Peygamber (s.a.v.) Efendimiz, davetinde devamlı bu prensibi göz önünde bulundurmuş, iyi bir muhit teşekkülü için kişinin iyi dost seçmesi gerektiğini belirtmiştir.[218] Ayrıca İslâm'ın yeni yayıldığı bir zemin olarak müşrik kabileler arasında cereyan eden ihtida hadiselerinde Hz. Peygamber, niühtedinin eski muhiti içinde kalması, mevcut inanış ve yaşayışlarını devam ettirmesine yol açabileceği veya yeni düşünce ve uygulamanın zamanla çevrenin etkisiyle zayıflayıp yok olmasına sebep teşkil edeceği için memleketini terkederek İslâm yurduna hicret etmesini emretmiştir. Bu tatbikat, İslâm'ın bütün Arabistan'a yayılmasını sağlayan Mekke Fethine kadar devam etmişti.[219]

5- Yer Ve Zaman

Rasûlullah'm İslâm'a davet metodunda mekan değişikliğinin mühim rol oynadığım, Mekke ve Medine devirlerinde, çevrenin ve muhataplarının değişikliği sebebiyle nazil olan ayetlerdeki muhtevanın, hitap şeklinin ve uygulanan ahkâm ve prensiplerin değişikliğine bakarak kolaylıkla anlamak mümkündür.

Kur'ân-ı Kerim de davet için yer seçimini emrederek Allah'ın emirlerinin alaya alındığı ve peşin hükümlerle hareket edildiği yerde davetçinin bulunmaması gerektiğini, davette bulunmak için böyle bir yerin elverişli olmadığını belirtir: «Allah'ın âyetlerine küfredildiğini ve onlarla eğlenildiğini işittiğiniz zaman onlar bundan başka bir söze dalıncaya kadar yanlarında oturmayın.»[220] Şeytan unutturur da davetçi böyle bir yerde bulunursa hatırlar hatırlamaz artık hemen oradan kalkmalıdır: «Eğer Şeytan seni unutturursa o halde hatırladıktan sonra artık o zalimler güruhu ile beraber oturma.»[221]

Diğer taraftan varsız-vakitsiz, müteaddit defalar ardı ardına tebliğde bulunarak muhataba bıkkınlık vermek de onu ürkütecek ve usandıracaktır. Peygamber (s.a.v.) Efendimizin tebliğ ve irşadında bıkkınlık vermemek için zaman gözlediğini, fırsat kolladığını biliyoruz; bu konudaki hadisi bize rivayet eden Abdullah b. Mes'ud hazretleri de haftada bir gün va'z-u nasihatta bulunurken va'zlanndan zevk alanların her gün kendilerine konuşmasını ondan istemelerine karşılık bıkkınlık verilmemesiyle ilgili bu hadisi hatırlattığım İmam Müslim'den Öğreniyoruz.[222]

Nübüvvetle başlayan hazırlık (bu merhalenin nübüvvetten önce de mevcudiyetini kabul etme mecburiyetindeyiz), kadrolaşma ve kitleleşme merhaleleri, Mekke dönemi ile sona ermemiş, Medine'de de devam etmiştir. Ama devletleşme merhalesi, kesin hatlarıyla Medine döneminde ortaya çıkmış, îslâmî devlet mefhumu, Medine'de vücut bulmuştur. Bu sebeple hususuyle Mekke ile Medine devri davet metodları, birbirinden bir hayli farklılıklar göstererek gelişme kaydetmiştir.

O, önce hak dinlerin temel özelliği olan tevhidle davetine başladı; Mekke'de şirkle mücadele etti; insanları iman esaslarına çağırdı; herşeyden önce sağlam bir akide teessüsüne gayret ...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın