Asr-ı saadette içki ve yasaklanışı

ASR-I SAADETTE İÇKİ VE YASAKLANIŞI

Dr. Nadir Özkuyumcu

(Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Görevlisi, İzmir)

Nadir Özkuyumcu 1961 yılında Manisa'da doğdu, ilk, orta ve lise tahsilini aynı şehirde tamamladı. 1982-83 öğretim yılında İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesinden mezun oldu. 1985 yılında "Hz. Peygamber Devrinde Yahudilere Karşı Güdülen Siyaset" konulu yüksek lisans tezini, 1993 yılında da "Fethinden Emevîlerin Sonuna Kadar Mısır ve Kuzey Afrika" konulu doktora tezini tamamlayarak "Doktor" unvanını aldı.

1985 yılından bu yana Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde Araştırma Görevlisi olarak çalışmaktadır.[1]

GİRİŞ

İçki çok eski çağlardan beri bilinir. Özellikle şarap en eski içkilerdendir.

Eski Yunanlılar ve Romalılar, pişmiş meyve ve çiçek özleriyle kokulandırılmış, bal ile tatlandırılmış şaraplar yaparlardı. Özellikle Sakız, Midilli ve Trakya şarapları çok makbuldü. Anadolu'da şarap daha M.Ö. 2000 yılında yapılıyordu. Avrupa'da bağcılık, dolayısıyla şarap yapımı, Ortaçağ'da Hıristiyanlığın yaygınlaşmasıyla gelişti. Türkler Müslüman olduktan sonra, îslâm dininin yasaklaması dolayısıyla, Anadolu'da şarapçılık.geriledi.

Araplar'da cahiliye döneminde ve islâm'ın ilk yıllarında içkiye büyük düşkünlük vardı. Cahiliye dönemine ait metin ve şiirlerde içkiden ve içki âlemlerinden sıkça bahsedildiği görülür. Hatta o dönem Arapça'sında içki için yüz kadar isim kullanılmıştır, içkiler hurma, üzüm, mısır, arpa, buğday, dan ve hatta baldan yapılıyordu. Medine'de hurma koruğu ve hurmadan yapılan, Fadih adında bir içki kullanılmaktaydı. O devirde üzüm Suriye'den getiriliyor, üzümden de şarap (hamr) yapılıyordu. Bizans topraklarına giden Arap tüccarlar, Bizans Devletinin (Jüstinien Kanunu, 4. Bölüm, 41. kısım, M.l-2) ihraç yasağı dolayısıyla, Bizans şaraplarını dışarı çıkaramıyorlardı. Bundan, cahiliye dönemi Arapları-nın Bizans şaraplarına aşırı düşkün olduğu sonucu çıkarılabilir.

Medine'de üzüm bağı yoktu. Çoğunluğunun içkisi, hurmanın köpük atmasıyla meydana gelen "nebîz" idi.[2] Şarap, ağaç kaplarda ve küplerde, toprak veya kabaktan yapılan kaplarda, sırlı kaplarda yapılırdı. Yemen halkı, Bit' denilen ve baldan yapılan bir içki üretiyordu. Onların, Mizr denilen arpa veya mısırdan yapükları bir içki daha vardı.[3] Ayrıca buğday ve darıdan Gubeyrâ adında bir içki daha yapıyorlardı. Aynı içkiye Sükreke de denilirdi.

Cahiliye devri müşrik arapları arasında kötülüklerini görerek içki içmekten kaçınanlar da vardı.^Abdullah b. Cud'an, Amir b. Ez-Zarib, Afif b. Ma'dikeb, Kays b. Âsim el-Munkırî, Safvanb. Umeyye, Velîd b. Mugire bu kişilerdendir.

Hz, Peygamber dönemi Arabistan'ında Hz. ibrahim'in getirmiş olduğu dine inanan Hanîfler, içki içmezlerdi. Nitekim, Osman b. Maz'un, "Aklımı gideren ve benden aşağı kimseleri bana güldüren şarabı içmem" demiştir. Ayrıca Kus b. Saide, Varaka b. NevfeL Zeyd b. Amr, Ebu Zer el-Gıfarî, Ebu Bekir ve Osman b. Affan da içki içmezdi. Hz. Ali'den nakledildiğine göre, Hz. Peygambere (s.a.v.) "Hiç içki içtin mi?" diye sorulmuş, "Hayır" diye cevap vermiştir.

Gerek Tevrat'ta, gerekse incil'lerde içkiyi kötüleyen satırlar olmasına rağmen, bu dönem yahudileri içki üretip içiyorlardı. Pavlus/'Şarapla sarhoş olmayın, onda edepsizlik vardır." demiştir.[4] Luka incilinde ise, Hz. Yahya'nın vasıfları anlatılırken, "Rab-bin meleğinin, onun şarap ve içki içmeyeceğini haber verdiği" anlatılmaktadır.[5] Ancak daha sonraları, içki, hıristiyan ibadetinin içine sokulmuştur. Kilise, şarabın Hz. isa'nın kanı olduğunu ileri sürmüştür. Çeşitli kiliselerde ekmek ve şarapla komünyon âyini yapılır olmuştur.

Müşriklerin işkencesi sonucu Habeşistan'a iltica eden müslü-inanlardan ikisi hıristiyan olmuştu. Bunlardan biri, Urnmu Habı-be'nin kocası Ubeydullah'tır. Bu zat alkolikti ve sarhoşken suya düşüp boğulmuştur.[6]

Birinci Bölüm

İÇKİ YASAĞININ DEVRELERİ

İçki ile ilgili âyetlerin içerikleri gözönüne alınırsa, içki yasağı konusunda aşamalı bir yöntem izlendiği, bu çok yaygın kötülüğün ortadan kaldırılmasında sosyal şartların dikkate alındığı görülür, ilk âyet şöyledir:

"Hurma ağaçlarının meyvesinden ve üzümlerden de sarhoşluk veren içki ve güzel bir rızık edinirsiniz. İşte bunda da aklını kullanacak bir kavim için hiç şüphesiz bir ayet vardır." [7]

Bu ayet-i kerîme, Mekke'de, ve daha içkiye hiçbir yasaklama getirilmeden, içki hakkında ilk olarak indirilen ayettir. Bizleri yaratan ve en güzel bir şekilde biçim veren Cenâb-ı Allah, bu ayette iki hususa dikkat çekmektedir. Birincisi; sarhoşluk veren içkilere, ikincisi de; güzel yiyecek ve içeceklere.

Cenâb-ı Allah, hurma ve üzümden yapılan ve sarhoşluk veren içecekleri, insanlara faydası olan "güzel rızık" lafzından ayırmıştır. Yani sarhoşluk veren şeyleri "güzel rızık" lafzının içine dahil etmemiştir. Ayetin devamında da "bu akleden, aklını kullanan insanlar içi, apaçık bir ibrettir, bir delildir, ders alınacak bir şeydir." buyurulmaktadır. Ayetin bu son kısmına dikkat edilmesini istiyoruz. Nasıl ki bizler, konuştuğumuz kişilerin aklı başında ve söyleneni anlayacak kapasitede ve seviyede olmalarım arzu eder ve söylediğimiz sözlerin karşımızdaki tarafından akıllıca düşünülüp değerlendirilmesini istersek, Cenâb-ı Allah da, indirdiği ayetlerin muhatabı olan insandan "güzel rızık" ile beslenmesini ve sarhoşluk verenden kaçınmasını, böylece aklı başında bir insan olarak Allah'ın (Kendisinin) ayetlerini anlamamızı istemektedir. Bu ayet-i kerime ile Cenâb-ı Allah doğrudan haram kılmamakla beraber sarhoşluk vereni, "güzel rızık"tan ayırmakla, sarhoşluk veren şeylerin iyi olmadığını ima etmektedir.

Cenâb-ı Allah, iyi ve güzel olan ile sarhoşluk vereni bu şekilde ayırdıktan ve sarhoşluk verenin karşısında "güzel rızkı" tavsiye ettikten sonra, bu "güzel rızk"m ne olduğunu da bizlere açıklamakta ve kötü olarak gördüğü bir içeceğin yerine, onun alternatifini de koymaktadır. Bakın aym surenin 66. 68 ve 69. ayetlerinde bu durum nasıl açıklanmaktadır:

"Doğrusu sizin için davarlarda da ibret vardır. Size onların karnındaki ters ile kan arasında (oluşan) hâlis, içenlerin boğazından rahatlıkla geçen süt içiriyoruz."[8]

"Rabbin Bal Arısına: Dağlardan, ağaçlardan ve (insanların senin için yapacakları) çardaklardan evler (kovanlar) edin, dedi"[9]

"Sonra da her türlü meyve, çiçek ve üründen ye, Rabbinin sana (bal imâlinde gösterdiği yayılman için gerekli yollarda) elverişli yollarda yürü, diye vahyetti. Karınlarından değişik renklerde bir içecek çıkar ki, onda insanlara şifâ vardır. Şüphesiz ki bunda iyice düşünen bir millete öğüt, ibret ve belge vardır."

Bu ayetlerde sarhoşluk veren yiyecek ve içeceklerin karşıtı olarak bizlere takdim edilen "güzel nzık'lar; süt ve bal'dır. Bugün tıb ilmiyle uğraşan kişiler de belirtmektedirler ki, süt, insan gelişmesinde çok önemli bir faktördür. Bal da aynı şekilde faydalı, insan sıhhatine katkıda bulunan bir gıdadır. Cenâb-ı Allah, bu ayetlerin sonunda da bizleri tefekküre, düşünmeye davet ederek, sarhoşluk veren şeylerle, insana faydalı olan şeyleri düşünmemizi ve tercihimizi yapmamızı istemektedir.

içkinin haram edilmesiyle ilgili olarak nazil olan ikinci ayet de Bakara Sûresinin 219. ayetidir. Bu ayet-i kerime şöyledir:

"Sana içkiyi ve kuman sorarlar. De ki: Onlarda hem büyük günah, hem de insanlar için faideler vardır. Günahları ise faidele-rinden daha büyüktür" Yine sana hangi şeyi nafaka vereceklerini sorarlar. De ki: "ihtiyacınızdan artanı (verin)." Allah size böylece ayetlerini (pek güzel) açıklar. Olur ki, dünya hususunda da, ahi-ret işinde de iyi düşünürsünüz."[10]

Bu ayet-i kerime, Hz. Ömer, Muaz b. Cebel ve ensardan bir topluluk hakkında nazil olmuştur. Bu kişiler Peygamber Efendimiz'e (s.a.v.) gelip "Ey Allah'ın Rasûlü! Bize şarap ve kumar hakkında bir fetva ver, zira bunlar aklı gideriyor ve malı selbediyor." dediler. Bunun üzerine Cenâb-ı Allah bu ayeti kerimeyi inzal buyurmuştur.

Bu ayet-i kerime geldikten sonra, müslümanlarm bazıları, "O büyük bir günahtır, günahı faydasından daha büyüktür" lafzına itibar ederek içkiyi ve sarhoşluk veren herşeyi bırakmışlardır. Ancak, bazı müslümanlar da, "İnsanlar için bazı faydalar vardır" ifadesine itibarla içki içmeye devam etmişlerdir.

Hz. Ömer ve arkadaşlarını bu konuda endişeye sevkeden ve Peygamber Efendimiz'e (s.a.v.) gidip içkinin yasaklanmasını istemelerine sebep, elbetteki onların imâm, ahlâkı, toplumun ve neslin sağlam ve sağlıklı kalması, müslümanlar arasında fitnenin ve fesadın çıkmasını istememeleri, arzu etmemeleridir. Çünkü açık-ça görülmektedir ki içki insanların arasını açıp cinayetler işletmektedir. Toplumun huzurunun bozulmasına sebep olmaktadır. Bu nedenle Peygamberimiz (s.a.v.): "İçki her kötülüğün anandır buyurmaktadır. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) zamanında meydana gelen şu üzücü hadise bu konuda ne kadar ibret vericidir ve içki ile insanların fitneye nasıl da kolayca düştüklerini bize bildirmektedir:

"Bir defasında Evs ve Hazrec kabilelerinin gençleri birlikte oturup içkili sohbet yapıyo...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın