Asr-ı saadette hristiyanlarla ilişkiler

ASR-I SAADETTE HIRÎSTİYANLARLA İLİŞKİLER

Dr. Nadir Özkuyumcu

(Dokuz Eylül Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Öğretim Görevlisi, izmir)

Nadir Özkuyumcu 1961 yılında Manisa'da doğdu. İlk, orta ve lise tahsilini aynı şehirde tamamladı. 1982-83 öğretim yılında İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesinden mezun oldu. 1985 yılında "Hz. Peygamber Devrinde Yahudilere Karşı Güdülen Siyaset" konulu yüksek lisans tezini, 1993 yılında da "Fethinden Emevîlerin Sonuna Kadar Mısır ve Kuzey Afrika" konulu doktora tezini tamamlayarak "Doktor" unvanını aldı.

1985 yılından bu yana Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde Araştırma Görevlisi olarak Çalışmaktadır.[1]

GİRİŞ

Hıristiyanlık, îsraüoğullanndan Hz. îsa'ya ve onun getirdiği dine inananlara verilen bir addır. Kur'an-ı Kerim'de Hz. îsa'ya ve ona verilen dine ait pek çok ayetler bulunmaktadır.

Yahudiler dinî konularda pekçok ihtilaflara düşüp tevhid akidesini terketmişlerdi. Ayrıca yaşadıkları Filistin bölgesinin Ro-malılar'm hakimiyeti altında olması, bu putperest Romalılar'ın kendilerine pekçok işkenceler yapması Yahudileri, kendilerini kurtaracak yeni bir peygamber, bir kurtarıcı, bir Mesih beklemeye itmişti, işte Hz. îsa böyle bir ortamda, Filistin bölgesinde, Cenâb-ı Allah'ın "ol" demesiyle, babasız olarak Meryem'den dünyaya gelmiştir.

Hayatta iken kendisine pek az taraftar ve müntesip bulan Hz. İsa'nın getirdiği hıristiyanlık dini, ancak onun ölümünden sonra kendisine inanan az sayıdaki havarileri vasıtasıyla geniş kitlelere yayılabilmiştir. Ancak onlar da kendi aralarında ihtilaflara düşmüşler ve çeşitli mezheplere ayrılmışlardır, islâm'ın geldiği dönemde Batı Roma ve Doğu Roma'da (Bizans'ta) hıristiyanlık resmî din idi. Ancak Batı Roma mezhep olarak katolikliği benimserken, Doğu Roma (yani Bizans) değişik mezhepleri bünyesinde bulundurmaktaydı.

Bizans imparatorluğuna bağlı Istanbulda, Ermeni, Süryanî, Habeş ve Kıptî kiliseleri, herbiri müstakil durumdaydılar. Bunlardan Arap yarımadasına yakın bölgeler olan Mısır ve Habeşistan'da yerli halk monofizik inanca sahipti. Kudüs hristiyanları ise teslis inancına sahiptiler. Bunlar zaman zaman kendi aralarında mücadeleler yapmaktaydılar. Bu sebeple Bizans imparatoru Kos-tantin, toprakları üzerinde yaşayan ve farklı mezheplere bağlı bu hristiyanları, bir araya getirmek ve imparatorluk dahilindeki bütün insanları aynı mezhep ve inanç etrafında toplamak için Kadıköy konsülünü toplamış ve onlara Monofîziklik ile Teslis'i bir nevi orta yolda birleştiren bir fikir ile Diofizikliği (Melkiliği) ilan ettirmiştir. Melkilik, krala bağlı, kral taraftarı demek olup, ıstıla-hen; kralın fikrine dayanılarak ortaya atılan yeni bir hristiyanlık fırkası, mezhebinin adıdır. Ancak Kostantin bunda başarılı olamamış ve her bölgede bu defa daha fazla mücadeleler meydana gelmiştir. Bu yeni mezhebi benimseyenler de olmuştur. Hz. Peygamberin tebliğe başladığı yıllarda, Arap yarımadasının Kuzeyinde meskun Gassaniler bunlardandır. Onlar Melkîliği (dionzik-liği) benimsemişler ve Bizans tarafından yeni mezhebi yayması için Mısır'a vali olarak tayin edilen Mukavkıs ile iyi ilişkiler kurmuşlardır.

Bu arada Arap yarımadasının güneyindeki hıristiyanlara da temas etmek istiyoruz. Güneyde, bilhassa Necran'da hıristiyan nüfus yoğunluktaydı. Hz. Isa dininin buraya ne zaman ve nasıl girdiği kesin olarak bilinmemekle beraber, Habeşliler yoluyla sokulduğu kuvvetle muhtemeldir. Buna göre onların da monofizik olduklarını söylemek mümkündür.

Bu konuda son olarak uhdud hadisesine dikkat çekmek istiyoruz. Kur'ân-ı Kerim'in de andığı bu hadise[2] İslâm tarihi kaynaklarında teferruatlı olarak anlatılmakta ve yahudi Zu Nuvas'm hıristiyanları kazdırdığı çukurlarda diri diri yaktırdığı acıklı bir şekilde anlatılmaktadır.[3]

Birinci Bölüm

MEKKE DÖNEMİ

1. Kur'ân-I Kerim'de Hıristiyanlar Ve Hıristiyanlık

Mekke'de nazil olan pekçok ayette Hz. İsa ve Hıristiyanlık hakkında bir hayli malumat bulunmaktadır.

Cenâb-ı Allah, Hz. Peygamber'e indirdiği birçok mekkî ayette, Hz. İsa'yı, annesi Hz. Meryem'i, Hz. isa'nın getirdiği yeni dini ve İncili, Hz. İsa'ya tâbi olan hıristiyanlarm zaman içinde bu dini tahrif etmeleri vb. gibi konularda bilgi vermektedir. Bu gibi konular, tarihî bilgi vermenin yanında, Hz, Peygamber'e (s.a.v.); önceki peygamberlerin hayatlarını tanıtması, onların örnek alınması, inanmayanların kendisine yaptıklar), ezâ ve cefalara katlanması ve onların hayatlarına ibretle bakarak teselli bulması bakımlarından da önem arzetmektedir. Yine bu gibi konularda ve ayetlerde biz; Hz. Peygamberin (s.a.v.), Mekke döneminde hıristiyanlar hakkında ne kadar bilgiye sahip olduğunu, Cenâb-ı Allah tarafından vahyedildiği kadarıyla onlara karşı nasıl bir siyaset takip edeceğini de öğrenmekteyiz.

Bu sebeple biz de burada; öncelikle, Kur'ân-ı Kerim'de hıristi-yanlarla ilgili olarak yer alan ayetleri ve bu ayetlerin bizlere aktardığı bilgilere yer vermek istiyoruz. Konuyu ele alırken, ilk olarak Mekkî ayetleri, daha sonra Mekke'deki Hz. Peygamber hıristiyan münasebetlerini, tarihî rivayetlerde bize aktarılmış olan bazı uygulamaları yazıya dökeceğiz.

Cenâb-ı Allah Meryem sûresinin 17 ile 37. ayetleri arasında Hz. Peygamber'e (s.a.v.); Hz. Meryem'in, durumundan bahsetmekte ve Hz. İsa'nın babasız dünyaya gelişini anlatmaktadır. Bu ayetlerde; öncelikle Meryem'in ailesinden ayrılıp şark tarafında bir yerde uzlete çekildiği,[4] uzlete çekildiği bu yerde kendisine

Cebrail'in (a.s.) gönderildiği ve onun Hz. Meryem'e tam bir insan şeklinde göründüğü,[5] Hz. Meryem'in bundan çok ürktüğü ve kendisine fenalık yapmasından korktuğu bu kişiden Allah'a sığındığı,[6] Cebrail'in (a.s.) ise kendisinin Allah'ın bir elçisi olduğunu söylediği ve ona, Allah'ın günahlardan temizlediği bir oğlan çocuğunu müjdelemeye geldiği,[7] Hz. Meryem'in buna tepki gösterdiği ve iffetli bir kadın olduğu halde, kendisine hiçbir erkek eli dahi değmemişken oğlunun olamayacağını, söylediği,[8] Cebrail'in de, bunu Rabbinin, insanlara bir ayet ve rahmet kılmak için istediğini ve zaten işin olup bittiğini ve Meryem'in Hz. Isaya hamile kaldığını söylediği,[9] bunun üzerine Meryem'in babasız olarak bir çocuğa hamile kaldığının öğrenilmesini istemediği için ailesinden uzak bir yere gittiği,[10] derken doğum sancısının tuttuğu ve onun bir hurma ağacına dayanıp, utancından dolayı "keski, bundan evvel öley-dim, unutulup gideydim" dediği,[11] ancak Rabbinin onu yalnız bırakmadığı ve aşağısından gelen bir nida ile, Rabbinin, onun için bir su arkı vücuda getirdiği, ondan içmesi ve hurma ağacını silkeleyerek dökülen taze hurmaları yemesinin istendiği, bundan sonra da doğumun gerçekleştiği, şayet insanlar kendisini görecek olurlarsa, Allah'a, konuşmama orucu adadığını söylemesinin istendiği[12] anlatılmaktadır. Daha sonra Hz. Meryem'in Hz. îsa'yı kucağına alarak kavminin yamna döndüğü bildirilmekte ve kavminin bu işe şaştığı belirtilerek; Meryem'i iffetsizlikle suçladıkları[13] haber verilmektedir. Bunun üzerine Hz. Meryem hiç konuşmadan oğlu Hz. isa'yı işaret etmiş ve kendisini suçlayanlara, yeni doğan oğlu ile konuşmalarım istemiştir. Karşısındakiler, henüz beşikte bulunan bir sabi ile nasıl konuşacaklarını söyleyince,[14] Hz.. îsa dile gelmiş ve "Ben hakikat Allah'ın bir kuluyum. O, bana kitap verdi. Beni peygamber yaptı."[15] "Nerede olursam olayım beni mübarek kıldı. Bana hayatta bulunduğum müddetçe namaz (kılmam)ı, zekat (vermem)i emretti."[16] "Beni anneme hürmetkar kıldı. Beni bir zorba, bir bedbaht yapmadı."[17] "Doğduğum gün de, öleceğim gün de, diri olarak (kabrimden) kaldırılacağım gün de selâm (ve selâmet) benim üzerimedir."[18] demiştir.

Bundan sonraki ayetlerde Cenâb-ı Allah, hıristiyanlarm Hz. isa'nın babasız doğumunu, O'nun Allah'ın oğlu olduğu şeklindeki yanlış yorumlarını ve inanışlarını düzelterek Hz. Peygamber'e (s.a.v.) şöyle vahyetmektedir: "işte hakkında şek (ve ihtilâf) etmekte oldukları Meryem oğlu İsa Hakk kavlince budur."[19] "Allah'ın evlat edinmesi (hiçbir zaman) olmuş (şey) değildir. O, münezzehtir, O, bir işi (n olmasını) dileyince ona " der, o da oluverir."[20] Meryem sûresinin 37. ayetinde ise Cenâb-ı Allah; Hz. isa'dan sonra hıristiyanlarm kendi aralarında ihtilafa düştüklerini ancak büyük günde, yani kıyamet gününde o kafir olanlara çetin bir azab tattırılacağım[21] da bildirerek, Mekke'de nazil olan Meryem süresindeki, Meryem ve Isâ kıssasını bitirmektedir,

Mekkî olan Meryem sûresinde Hz. Isa ve hıristiyanlarm durumlarından bu kadar teferruatlı olarak bahsedilmesi, Mekke'de önemli sayıda diyebileceğimiz bir hıristiyan varlığını aklımıza getirmekedir. Bu hıristiyan varlığının kimler olabileceği hakkındaki fikirlerimizi ileride ele alacağız.

Hz. Meryem ve Hz. Isa hakkında, Mekkî olan muhtelif sûrelerde de bazı ayetler bulunmaktadır. Bu ayetlerde; Meryem'in ırzım ve namusunu bir kale gibi koruduğu, ona Allah katından bir ruh üflendiği ve hem Meryem'in, hem de Hz. isa'nın durumunun âlemler için bir ibret olduğu,[22] Meryem'in hamilelik dönemini oturmaya elverişli ve akarsuyu bulunan bir tepede geçirdiği,[23] Hz, isa'nın apaçık delillerle, ayetler...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın