Asr-ı saadette düğün

İkinci Bölüm

ASR-I SAADET'TE DÜĞÜN

Uygulamaları ve sözleriyle evliliği teşvik eden Rasûlullah (s.a.v.)[26] nikâhın gizli tutulmayıp duyurulmasını, çalgı çalınıp şarkılar söylenerek kutlanmasını tavsiye etmektedir;

"(Cinsel ilişkide) helal ile haramı birbirinden ayıran, saz (def) ve sözdür."[27]

"Nikâhı mescidlerde kıyın, herkese duyurun ve defle kutla-ym"[28] hadisleri bunu göstermektedir.

Hz. Aişe Ensardan bir yakınının düğününü yapar. Eve gelen Hz. Peygamber;

— Gelini, güveyi evine gönderdiniz mi? deyince oradakiler,

— Evet, derler. Bunun üzerine Rasûlullah (s.a.v.):

— Gelinle beraber, def çalıp şarkı söyleyecek cariyeler de gönderdiniz mi? deyince Hz. Aişe;

— Hayır, der. Peygamberimiz;

— Ensarın pek çok gazelleri vardır, onlar eğlenceyi de çok severler. Keşke,

Size geldik, size geldik Size selam, Bize selam Olmasaydı kızıl altınlar Görünmezdi alınlar olmasaydı siyah buğdaylar Semirmezdi vücudlar diye şarkı söyleyecek birini gönderseydiniz,"'[29] demek suretiyle düğünde bulunması gereken eğlence eksikliğine işaret eder.

Bir Aşure günü Medine'de genç kızların def çahp şarkı söylediklerini göYen Halid b. Zekvân el-Medenî, bu durumu öğrenmek için ashabdan Muavviz kızı Rübeyyi'ye gider ve sorar. Rübeyyi

— Düğünümüz sabahı RasûluUah (s.a.v.) geldi, yatağıma oturdu. Yanımda, Bedirde şehid edilen ecdadımla ilgili mersinler söyleyip def çalan iki cariye vardı. Şarkılarının bir yerinde "Aramızda, yarın olacağı da bilen Peygamber var" devire Rasûlullah (s.a.v.) "İşe böyle söylemeyin. Yarın ne olacağım Allah'tan başkası bilemez. Siz, daha önce söylediklerinize devam edin" diye cevap verir.[30]

Sahabe ve Tabiin döneminde de düğün eğlenceleri yaygın idi Âmir b. Sa'd anlatıyor;

Bir düğünde Karaza b. Ka'b ve Ebu Mesud cl-Ensân nin yanına vardım. O esnada cariyeler şarkı söylüyorlardı.

"— Siz Rasûlullah'm (s.a.v.) ashabı ve Bedir ehlindensiniz.S-zin yanınızda böyle yapılıyor (ve siz ses çıkarmıyorsunuz)." dedi" Onlardan biri;

"— istersen otur, bizimle beraber dinle, istersen kalk git. Düğünde eğlenmek için bize izin verildi" dedi.[31] Aynı hadise ile ilgili Ebu Davut et-Tayalisî'nin (V.204/819) rivayeti konumuza daha da açıklık getirmektedir: "Bize düğünde şarkı söyleme, aşırûn kaçmaksızın ölüde ağlama konusunda (Rasûlullah tarafından izin verildi."[32]

Enes b. Malik'in (V.93/712) naklettiğine göre Hz. Peygamber.

bir düğünden dönmekte olan kadın ve çocukları görünce avcın

kalkar ve onlara değer vererek şöyle der;

"—Vallahi siz bana, insanların en sevimlisisiniz."[33]

Yine Hz. Enes'in bildirdiğine göre Rasûlullah (s.a.v.), Medine'nin bir yerinde def çahp şarkı söyleyen bir grup genç kıza rastlar, onlar şarkılarında;

Biz, Neccâroğulları kızlarıyız

Ne güzel komşumuzdur Muhammed,

deyince Hz. Peygamber de;

"—Allah biliyor ki, ben de sizi çok seviyorum", der.[34]

Bu hadislerde de açıkça görüldüğü gibi Hz. Peygamber, nikahın düğünle kutlanmasını, insanların, bilhassa kadınlar ve genç kızların çalgı ve şarkılarla eğlenmesini istiyor, bazan böyle yapmadıklarında onları ikaz ediyordu. Şüphesiz ki O (s.a.v.), insan denen varlığı çok iyi tanıyan beşer bir peygamber olarak biliyordu ki insanlar, eğlenmek, dinlenmek suretiyle... bu tür ihtiyaçlarını tatmin etmezlerse, ibadet, çalışma, tezekkür, tefekkür... gibi ciddi işleri yerine getirmekte zorlanırlardı. Düğün, eğlence ve benzeri faaliyetler... günlük hayatı kolaylaştıran, rahatlatan bir çeşni olduğundan, zaman zaman buna izin veriyor, karşı çıkanları da ikaz ediyordu. Mesela bir bayram günü, hane-i saadette cereyan eden bir olay, bunun en güzel bir örneğidir:

Bir kurban bayramında Hz. Aişe, ensardan iki cariyeyle def çalıp şarkı söyliyerek eğlenirken eve Hz. Peygamber gelir, eğlencelerini kesmemek için yüzünü öbür tarafa çevirerek yatar. Eğlence devam ederken, bu sefer eve Hz. Ebu Bekir gelir. Onların bu halini görünce, kızarak;

— Rasûlullah'm evinde şeytan aletlerinin ne işi var? der. Az ileride yatmakta olan Rasûlullah (s.a.v.) yüzündeki örtüyü kaldırır ve;

—Bırak, bu bayramdır, diyerek onlara ses çıkarmaması için Hz. Ebu Bekir'i uyarır. Biraz sonra da Hz. Aişe cariyeleri gönde-rir.[35]

Yine böyle bir bayram günü Hz. Aişe, Habeşlilerin mescidde oynadıkları mızrak-kalkan oyununu seyreder. Olayı şöyle anlatır:

"Ben mi Rasûlullah'a söyledim? O (s.a.v.) mu bana, seyretmek ister misin? dedi bilmiyorum, evet dedim. Beni arkasına aldı, yanağım yanağında idi, Habeşlilere;

— Haydi Erfıde Oğulları, oynayın bakalım, dedi. Habeşlüe-rin oyununu usanıncaya kadar seyrettim. Rasûlullah (s.a.v.)

— Yeter mi? dedi. Ben,

— Evet, deyince,

— Öyleyse içeri gir, dedi, ben de içeri girdim.[36]

Pekçok tariki bulunan bu hadisin bazı rivayetlerinde, Hz. Peygamber; yeter mi? deyince Hz. Aişe'nin birkaç defa, acele etme diyerek seyir müddetini (eğlenceyi) uzattığı ve Rasûlullah'ın (s.a.v.) da buna izin verdiği hususu geçmektedir.[37] Yıllar sonra Hz. Aişe bu hadiseyi naklettikten sonra, "Ben de o zaman genç bir kadın idim. Oyun ve eğlenceye çok düşkün olan genç kızlara eğlenmeleri için fırsat verin.[38] Onlar eğlence ve oynayanları seyretmeyi çok severler. Ancak uzun bir süre seyredince buna doyar ve usanırlar. Bu nedenle, onlar doyuncaya kadar buna izin veriniz," [39]demek suretiyle muhtemelen Hz. Peygamberden sonra, eğlence hakkında meydana gelen yanlış değerlendirmeyi düzeltme ihtiyacını hissetmiştir.

Esasen eğlencenin dinen caiz olmıyacağı şeklindeki kanaat-lar ftesûlullah (s.a.v.) devrinde de vardı. Nitekim, Hz. Aişe'nin iki cariye ile yaptığı eğlenceye babası Ebu Bekir'in karşı çıkması, mescidde savaş oyunları oynayan Habeşîilere Hz. Ömer'in mani olmak istemesi[40] bunu göstermektedir. Fakat bu sahabiler, Hz, Peygamberin izni olduğunu görünce ses çıkarmamışlar ve onlar da seyre katılmışlardır.

Asr-ı Saadet'teki bu uygulamalardan da anlaşılacağı gibi Hz. Peygamber, insanların biyolojik ve sosyal yöndeki istek ve ihtiyaçlarım çok iyi biliyor, bu arzuların, meşruiyet zemini içinde ve aşırılığa kaçmadan normal bir şekilde tatminine izin veriyor, hatta bazan onları buna teşvik ediyor, konuyu yeterince takdir edemedikleri için karşı çıkanları da ikaz ediyordu. Esasen Kur'an, insanoğlunun oyun ve eğlenceye çok düşkün olduğunu,[41] yapısında böyle bir ihtiyacın bulunduğunu, hayatım da oyun ve eğlenceden başka bir şey olmayan bir dünyada[42] geçireceğini, esas maksadın ahirete hazırlık olmakla birlikte dünyevi zevklerden de (ki, eğlence de dünyevi bir zevktir) nasibini alması gerektiğini[43] vurgulamaktadır. Hal böyle olunca, beşerî yapıya en uygun bir din olan islâm'ın insanı, eğlenme, dinlenme, şakalaşma... gibi istek ve ihtiyaçlarından mahrum bırakması zaten mümkün değildir. Ancak islâm, ne başıboş, bırakmak suretiyle arzuları azdırır, ne de, yo-ketmek, önüne duvar çekmek suretiyle bastırır, ifrat ve tefrite düşmeden, itidal noktasında ve meşru bir zeminde onları tatmin eder. [44]

Düğün Eğlencesinin Cevaz Şartları

Asr-ı Saadet'ten örneklerini sunduğumuz düğün eğlencelerinin özellikleri şunlardır:

1. Bu eğlencelerde haram olan bir şey mevcud değildir, içki, işret, kadın ve erkeklerin birlikte oynamaları... gibi hususlar bulunan eğlenceler haramdır.[45]

2. Bu eğlencelerde harama vesile olan şeyler de yoktur. Bizatihi haram olmasa da, harama vesile olan şeyler de haramdır. Buna islâm Hukukunda sedd-i zerayi' (harama giden bütün yollan tıkama) denir. Daha önce örneklerini verdiğimiz gibi düğünlerde sazlı (def) ve sözlü musiki ile eğlence caizdir. Fakat bunların biri veya her ikisi, insanda tatmini haram olan arzuları harekete geçiriyor-sa, bu tür müzik ve şarkı da haram olur. Mesela, ifade edilmesi dinen caiz olmayan sözleri içeren, şehevi duyguları harekete geçiren şarkılar böyledir. Gelin ve damadı tebrik için gittiğinde Hz. Peygamberi gören cariyelerin, "Arauıızda yarın olanı bilen bir peygamber var" diye şarkı söylemelerine Rasûlullah (s.a.v.) izin vermemiş, daha önce söyledikleri mersiyeye devam etmelerini istemiştir.[46]

3. Özelde düğün, genelde eğlenceye verilen izin sınırsız değildir, islâm'ın mubah, hatta müstehab gördüğü düğün eğlencesi, kemiyet ve keyfiyet yönünden aşırılığa kaçmamalı, sınırlı olmalıdır. Habeşlilerin mızrak oyunlarını seyreden Hz. Aişe'ye, Rasûlul-lah'm (s.a.v.) bir müddet sonra yeter mi? demesi ve evet cevabını aldığında içeri sokması, gereğinden daha fazla bir süre seyretmesine izin vermemesi de bunu göstermektedir. Burada ölçü ne olacaktır? Mesela, bir çocukla gencin veya yetişkin bir kişinin oyun ve eğlenceye ihtiyacı çok farklıdır. Sünnete baktığımızda, bu konuda çocuklara sınırsız bir müsamaha gösterildiğini, gençlerde ise bunun biraz daha azaltıldığım görmekteyiz. Bu takdirin iyi yapılması, tamamen önünü kapamak suretiyle tefrite, başıboş bırakmak suretiyle ifrata kaçılmaması gerekmektedir. Hz. Aişe nin genç kızların eğlence ihtiyacı ile ilgili tavsiyeleri, bu açıdan bakıldığında hayli önem kazanmakta ve günümüze de ışık tutmaktadır. Yazılı, sözlü ve görüntülü basın organlarının yoğun baskısıyla normalden çok daha fazla kamçılanan gençlerimizin eğlence ihtiyaçları, islâm'ın izin verdiği şekilde karşılanmazsa, onlar tamamen kontrolde...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın