Ashâb-ı suffanın ihtiyaçları

İkinci Bölüm

ASHÂB-I SUFFA'NIN İHTİYAÇLARI VE KARŞILANIŞI

I. Yoksullukları Ve İhtiyaç İçinde Oluşları

Mekke'de evi-barkı, akrabaları, mah-mülkü olan sahâbîlerin cer: dahi, her şeyini bırakarak Medine'ye hicret etmiş, ancak Mecali ensarın yardımı ile barınacak bir yere kavuşabilmişken, muhacirler arasında evi-barkı olmayan bekâr, kimsesiz, köle veya adlılardan meydana gelen Ashâb-ı Suffa'mn büyük bir yokluk ipde olması gayet tabiî idi. Çünkü, daha önce de bol bir gelire salip olmayan Medineli ensar, bütün imkânlarını muhacirlerle Kv-işmüş idi. Medine döneminin ilk yıllarında başlayan bu yokluk, epey bir zaman devam etmiştir. Hicretin yedinci yılında Te:ıik Seferi dönüşü Medine'ye ve Suffa'ya yerleşen Ebû Hureyre, E: Peygamber'in (s.a.v.) minberinden Hz. Aişe'nin odasına gidin-KTc kadar, açlıktan birkaç defa yere düştüğünü,[53] açlığını bastır-ması için karnına taş bağladığım...[54]söyler. Yine Ashâb-ı Suf-fsföan olan Fedâle b. Ubeyd'in[55] bildirdiğine göre, Rasûlullah ı s b v.) namaz kıldırırken, kıyamın uzunluğu ve açlıktan dolayı

SufFalılar yere düşerdi.[56]

Ashâb-ı Suffa'mn yiyeceği genellikle hurma idi. Devamlı hur-i yedikleri için midelerinin kavrulduğunu söyleyerek serzenişte t£unan bazı Suffalılara Rasûlullah (s.a.v.) bir hutbe irad ederek şöyle demişti: "Neden bazıları 'hurma karnımızı kavurdu' diyor Siz bilmiyor musunuz ki, Medinelilerin yiyeceği hurmadır. Onlar yiyeceklerini bizimle, biz de sizinle paylaşıyoruz. Nefsim yed-i kudretinde olan Allah'a (cc) yemin olsun ki, iki aydan beri Allah Rasûlünün evinde duman tütmedi, yedikleri hurma ve sudan başka birşey değil."[57]

Suffahlar her gün düzenli bir şekilde yiyecek bulamıyor, bazan gün, hatta günler boyu aç kaldıkları oluyordu. Bu durumu, Medine'deki umûmî şartlar içinde değerlendirmek gerekir. Rasûlullah'm (s.a.v.) evinde bazan aylar boyunca ateş yanmadığı, ekmek-yemek pişirilmeyip kuru hurma yendiği düşünülürse, Ashâb-ı Suffa'nın karşılaştığı bu güçlüklerin, umûmî hayatın bir uzantısı olduğu görülür.

Ehl-i Suffa'nın iaşe konusunda karşılaştığı sıkıntıların bir benzerini, giyinme —tabir caizse örtünme— konusunda.da yaşadıklarım görürüz. Ebû Hureyre, Ashâb-ı Suffa'dan 70 kişinin, üzerinde bir rida olmayacak kadar çıplak bir vaziyette olduğunu, bunlardan bazılarının sadece bir izan, bazılarının da boyunlarına bağladıkları ve ayaklarının bir kısmına kadar uzanan bir örtü ile sarındıklarını söyler.[58] Ebû Hureyre'nin belirttiği 70 rakamı hakikat değil, kesretten kinâya olsa da, Ashâb-ı Sufra'nm giyinme, hatta örtünme hususunda büyük bir yokluk çektiklerini açıkça göstermektedir. Bu durum o kadar ciddî boyutlardadır ki, bazı SufFalılar, setr-i avrete uygun giyinemediklerinden, Hz. Peygam-ber'e (s.a.v.) görünmemek için gizleniyorlardı. Ebû Sa'îd el-Hudrî'nin bildirdiğine göre, bu sebeple de bazılarını Rasûlullah (s.a.v.) tanımıyordu.[59] Rükuya eğildiklerinde, avret yerleri görünmesin diye eteklerini tutan Suffahların[60] son saflarda değil de, orta saflarda namaza durmalarını isteyen Hz. Peygamber (s.a.v.), bu manzaradan kadınları da korumuş oluyordu.

Hayber, Fedek ve benzeri yerler fethedilip gelirleri Beytül-mâl'e gelmeye başlayınca, Ashâb-ı Sufîa'nın bu yokluğu bir ölçüde de olsa giderilebilmiştir.[61]

II. Maddî İhtiyaçlarının Temini

Ashâb-ı Suffa'nın maddî-manevî bütün ihtiyaçlarının karşılanması için başta Hz. Peygamber (s.a.v.) olmak üzere Beytülmâl ve durumu müsait olan müslümanlarm görev aldıklarım görmekte. [62]

A- Hz. Peygamber Tarafından İhtiyaçlarının Karşılanışı:

Ashâb-ı Suffa'nın maişetini temin için bütün imkânlarım sonuca kadar kullanan Rasûlullah (s.a.v.), kendisine gelen sadaka-larnı tamamım, hediyelerin de büyük bir kısmını onlara veriyordu, "[63] Akşam olunca Suffahlan birer, ikişer ashaba dağıtan Efendimiz (s.a.v.), kalanları evine götürüyor, yedirip içirdikten sonra ya'.inaları için tekrar Suffa'ya gönderiyordu,[64] Rasûlullah'm (s.a.v.) hemen hemen her gece evine götürdüğü SufFalı misafir sayı;: on kişi civannda oluyordu.[65]

Hz. Peygamber (s.a.v.) bazan Suffa'dakilerin tamamını evine davet eder, onlara ikramlarda bulunurdu. Bu davet işini de genellikle Enes ve Ebû Hureyre vasıtasıyla yapardı. Meselâ, Hz. Peygamber'in, Hz. Zeyneb'le evlendiği zaman Ümmü Süleym'in gönderdiği düğün yemeğine, içlerinde Ashâb-ı Suffa'nın da bulunduğu 300 kadar sahâbî katılmış ve bunlar onar kişilik guruplar ha-lir.de yemek yemişti.[66] Karnı son derece açken Ebû Hureyre, Rasûlullah'la karşılaşmış, durumu anlayan Peygamber (s.a.v.) evden getirdiğiküçük bir bardak sütü ona vermiş ve SufFa'da bulunanların tamamını eve çağırmasını söylemişti. Sütün kendisine dahi yetmiyeceği kanaatinde olan Ebû Hureyre istemiyerek gitmiş ve SufFa'da bulunanları çağırmıştı. Hz. Peygamber'in (s.a.v.) enriyle Ebû Hureyre süt bardağını sırayla onlara vermiş, herkes devana kadar içmişti. En sonda Ebû Hureyre ve Hz. Peygamber (s.a.v.) kalmış, Rasûlullah (s.a.v.) O'nun da içmesini, tamamen doyuncaya kadar içmesini söylemiş, tırnaklarının ucundan süt akacak kadar doyunca kadehi Hz. Peygamber almış, Allah'a (cc) hamd ve besmele ile kadehte kalan sütü içip bitirmişti.[67]

Bazan da Hz. Peygamber (s.a.v.) evdeki yemekleri Suffa'ya gönderirdi. Kaytânî'nin, Hz. Peygamber'den artan yemeklerin Ashâb-ı Suffa'ya gönderildiği[68] şeklindeki isnadı doğru değildir. Vakıa bir defasında Ebû Hureyre, Hz. Peygamber'den (s.a.v.) artan kırıntıları yemiştir —ki, bu her sahâbî için bir mutluluk vesilesidir— fakat bu genel bir uygulama değildir. Hz. Peygamberin (s.a.v.) evinde her gün kazan kazan yemekler pişiyor da, yenmeyip artanlar Suffa'ya gönderiliyor değildi. Bazan haftalar, hatta aylar geçiyordu da, Hz. Peygamberin (s.a.v.) evinde ateş yanmıyordu. Ehl-i Beyti'nden Önce, Ashâb-ı Suffa'mn maişetini temine gayret eden Rasûlullah (s.a.v.) için bu, açık bir iftiradır. Hz. Ali anlatıyor; Ben kuyudan su çekmekte, Fâtıma da el değirmenini çevirmekte güçlük çekiyordu. Rasûlullah'a (s.a.v.) bazı esirlerin getirildiğini öğrenince; "git, bizim için babandan bir hizmetçi iste" dedim. Gitti, istedi. Rasûlullah (s.a.v.) O'nun bu arzusunu yerine getirmedi. Bunun üzerine durumu Aişe'ye, o da Hz. Peygamber'e (s.a.v.) bildirdi. Rasûlullah (s.a.v.) bize geldi, yatıyorduk, yatağımıza girdi, ayaklarının soğukluğunu hissettik, kalkmak istediğimizde öylece kalın diye işaret etti ve bize şöyle dedi; "İstediğiniz şeyden daha hayırlı birşeyi size bildireyim mi? Uyumak için yatağınıza girdiğinizde 33 defa Allahu Ekber, 33 defa Sübhanellah, 33 defa da Elhamdülillah deyiniz. îşte bu, istediğiniz şeylerden daha hayırlıdır."[69] Ehl-i Suffa'yı açlıktan kıvranır bir halde bırakarak size bir hizmetçi veremem. Henüz onların maişetlerini temin edemedim, esirleri satar, Ashâb-ı Suffa'mn ihtiyacına sarfederim."[70]

Buhârî'nin bu hadis için, "Humus gelirlerinin Hz. Peygamber'in (s.a.v.) maddî sıkıntıları ve yoksullar için olduğuna ve Rasûlullah'm (s.a.v.) Suffa Ehli'ni, Fâtıma'mn isteklerine tercih ettiğine delil" tercemesini (başlığım) açması da, Hz. Peygamber'in (s.a.v.) bu konudaki hassasiyetini vurgulamaktadır. [71]

B- Ashabın İaşe Temini:

Rasûlullah (s.a.v.) Ashâb-ı Suffa'mn iaşesi için, bir taraftan kendisi büyük gayretler gösterirken, öbür taraftan, ashabının da bu yardıma katılmasını emir ve tavsiye ediyor, böylece Suffa'da kalanların iaşe temini bütün müslümanlann (toplumun) ortak meselesi haline geliyordu. Suffalıların iaşe temininde ashabın faaliyetlerini şöyle gruplandırabiliriz: [72]

A) Evlere Götürme:

Hz. Ebû Bekir'in oğlu Abdurrahman anlatıyor; Ashâb-ı Suffa fakir kimselerdi. Rasûlullah (s.a.v.) ashaba, "îki kişilik yemeği olan üçüncü, dört kişilik yemeği olan beşinci, altıncı... kişi olarak Suffa dan birini evine götürsün" derdi. O gece Ebû Bekir üç kişi getirmişti...[73] Ashâb-ı Suffa'dan olan Ebû Hureyre ve Ebû Zer, "Akşam olunca Rasûlullah'm kapısına toplanırdık, O da (s.a.v.) bizi birer-ikişer ashaba taksim eder, kalanları da kendisi götürür, yedirir-içirirdi" derler.[74] Fakirlere ve bilhassa Ashâb-ı Suffa'ya yardımları sebebiyle Hz. Peygamber'in "Ebu'l-Mesâkîn: Fakir Babası" dediği Cafer-i Tayyar [75] hakkında Ebû Hureyre şöyle der:[76] "Fukaraya karşı sahâbîlerin en hayırseveri Cafer b. Ebî Tâlib idi. Bizi götürür, evde ne varsa yedirirdi. Hatta içinde yağ kalmamış tulumu getirir, içini açar, biz de kalan yağları yalardık." Ensarın ileri gelenlerinden Sa'd b. Ubâde her akşam evine 80 Suffalıyı götürür, yedirirdi.[77] Bu konuda ashâb-ı kiram çok hassas davranıyordu. O gece eve geç geldiği için misafirleri zamanında doyurmayan Abdurrahman'a babası Ebû Bekir çok kızmış, hatta dövmeye kalkmıştı.[78]

B) Evlerden Suffa'ya Yemek Gönderme:

Bazan da ashâb-ı kiram, evlerinde yemek pişerse ...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın