Aile ilişkilerinde muaşeret esasları

İKİNCİ BÖLÜM

AİLE İLİŞKİLERİNDE MUAŞERET ESASLARI

I. Karı-Koca İlişkilerinde Âdap

İslâm, toplumun temelini teşkil eden ailenin, sıhhat ve sağlamlığını temin etmek gayesiyle Kur'ân-ı Kerim'de, ailevî ilişkileri, ahlakî, hukukî ve içtimaî yönden en geniş bir şekilde yer verilmiştir. [74]

A- İslâm'da Evlenme Ve Usulleri

1. Evlenecek Adayların Birbirini Görmesi

Hayat boyunca bir arada yaşayacak, her türlü tehlikelere birlikte göğüs gerecek, müştereken yuva ve yavrulara sahip olacak iki eşin (kan ile kocanın), nikâhtan önce mutlaka birbirlerini görüp haklarında bilgi sahibi olmaları; kuracakları müşterek hayatın sağlamlığı bakımından oldukça önemli bir konudur.

Rasûlullah (s.a.v.), Mugire b. Şu'be'ye: «Evlenmek istediğin kadına bak. Çünkü (evlenmeden önceki) görmen aranızdaki izdivacın başarılı olmasını daha iyi sağlar.»[75] buyururken bu konuya işaret etmek istemiştir.

Hiç bakmadığı halde bir kadınla evlenmek isteyen ensardan bir sahabîye Nebî'nin: «Git ona bak. Çünkü ensar kadınlarının gözlerinde birşey vardır.»[76] şeklindeki sözleri bakmaya teşvik ettiğini göstermektedir.[77]

Rasûlullah; «herhangi biriniz, bir kadını nikahlamak isterse elinden geldiğince o kadına baksın.»[78] buyurmuştur.

Ayrıca, evleneceği kadına bakarken, onun soyunu ve sopunu araştırmak, yakinen tanıyanlarla bu konuda istişare etmek, kendisiyle istişare edilen kimsenin de bildiklerini aynen söylemesinde hiçbir sakınca olmadığı yine Rasûlullah'm sünnetinde vardır. Şöyle ki, Kaysın kızı Fatıma Hz. Peygambere gelerek, Ebu Cehm b. Huzeyfe ile Muaviye b. Ebî Süfyan'ın kedisine talip olduklarını ve hangisi ile evlenmesinin kendisi için hayırlı olabileceği konusunda Rasûlullah'la istişarede bulundu. Rasûlullah da: «Ebu Cehm'e gelince, O, sopasını kadınların üzerinden kaldırmayanın birisidir. Muaviye ise parasız-pulsuz bir züğürttür. Lakin sen, Üsame ile evlen» dedi.[79] Bu olay gösteriyor ki, bu konuda istişare edilirken, maslahat icabı bilinenlerin soran kimseye söylenmesinde hiçbir mahzur yoktur. Gıybet de sayılmaz. [80]

2. Evlenecek Adayların Birbirlerini İstemesi

Evlilik hayatının huzur verici olabilmesinin şartlarından birisi de eşlerin birbirlerini isteyerek evlenmeleridir. Karı ve kocadan herhangi birisi, istemediği halde, babası veya velisi tarafından zorla evlendirilmesi her zaman için sıhhatli bir evlilik hayatına manidir. Bu tip evlilikler çoğunlukla ya ayrılıkla ya da şiddetli geçimsizlikle sonuçlanmaktadır.

Cenâb-ı Hak bu konuda:

«Ey iman edenler kadınlara zoraki mirasçı olmanız size helal olmaz»[81] ayeti kerimesi ile, cahiliyye devri âdetlerini tamamen ortadan kaldırmak suretiyle kadını zulüm ve ızdırardan kurtarmış, onun miras yoluyla elden ele dolaşan bir mal olmadığını[82] aksine; bilhassa evlenme konusunda onun da fikrinin alınması gerektiğini beyan etmiştir. Yine bu ayetin, kızın, istemediği bir erkekle zoraki evlendirilmesine de mani olduğu anlaşılabilir.

Ayrıca, Buharı nin, es-Sahih'inin Kitabu'n-Nikâh bölümünde, «Kızlarınızı zinaya zorlamayınız»[83] ayet-i kerimesini kaydettikten sonra: istemediği halde babası Halit, kızı Hansa1 yi bir adama nikâh etmiş, onun da Rasûlullah'a, rızası olmadığı yolundaki şikayetiyle akti fesh ettirmiş olduğu konusundaki bu hadisi burada zikretmiş olması; ister hür olsun ister cariye, hiçbir kimsenin, dünya menfaati karşılığı olarak bir kadını istemediği halde bir erkekle evlendirmesinin caiz olmayacağını ifade etmiş,[84] İslâm'ın bu konudaki hükmünü açıkça ortaya koymuştur. [85]

3. Hıtbe (Dünür Olma) Ve Adabı

Dul«Kadınlan nikâhla isteyeceğinizi çıtlatmanızda ve böyle bir arzuyu gönüllerinizde saklamanızda sizler için bir vebal yoktur. Çünkü Allah (c.c.) sizlerin onları, gönüllerinizden geçireceğinizi mutlaka bilmektedir. Ancak kendileriyle gizlice vaadleşme-yin. Velâkin, ma'ruf bir söz söyleyebilirsiniz.»[86]

Bu ayet-i kerime her ne kadar iddet bekleyen hakkında nazil olmuşsa da bekârların da bir kızı edebi dairesince gönlünden geçirmiş olması konusunu da kapsadığı muhakkatır.

Evlenme talebi erkekten olabileceği gibi, bizzat kadının babası veya velisi tarafından da yapılabilir. Her ne kadar zamanımızda bu şekli, ayıp kabul ediliyor veya bu mülahazalarla pek rağbet görmüyorsa da, Hz. Peygamberin, Hafsa'yı bizzat Ömer (r.a.)'den istemesi,[87] Hz.Ömer'le Hz. Ebu Bekir'in Fatama'yı Resûlullah'dan istemeleri,[88] erkek tarafından hıtbeye örnek olabileceği gibi, Hz. Ömer'in kızı Hafsa'yı önce Hz. Osman'a, sonra da Hz. Ebu Bekir'e arz etmesi,[89] de, kızın velisi tarafından beğendiği bir erkeğe arz edileceğinin örneği olmalıdır.

Hıtbede caiz olmayan husus, başkasının nikah talebinde bulunduğu bir kadına, bunu bildiği halde talip olmaktır.[90] Ki Resûlullah (s.a.v.) «Sizden hiçbir kimse (din) kardeşinin hıtbesi üzerine hıtbede bulunmasın»[91] yani, kardeşinin dünür gönderdiği bir kadına kendisi de dünür göndermesin emriyle, başkasının da aynı zamanda aynı kadına dünür gönderilmesini yasaklamıştır.

Rivayet edildiğine göre Hz. Ömer (r.a.) şöyle demiştir:

«Osman b. Affan'la karşılaştım ve «istersen Hafsa'yı sana nikahj-yayım» dedim. Osman (r.a.): «durumumu bir gözden geçireyim de...» dedi. Ben birkaç gece bekledikten sonra karşılaştığımızda, «bana bu günler evlenmemin mümkün olamıyacağı zahir oldu-dedi. Sonra Ebu Bekir (r.a.) ile karşılaştım. Aynı şekilde Hafsav. O'na da arzettim.[92] Dedim ki, «eğer dilersen, Ömer'in kızı HaF-sa'ya sana nikahlıyayım.» Birkaç gece bekledikten sonra Rasûlullah (s.a.v.) Hafsa'ya evlenme teklifinde bulundu. Bundan sonra karşılaştığımızda Hz. Ebu Bekir: «Hafsa'yı bana teklif ettiğinde kabul etmememin sebebi, Rasûlullah'm Hafsa'dan bahsettiğini duymuş olmamdı. O'nun sırrını ifşa etmemek için de susmuş, bir şey söylememiştim. Şayet Hz. Peygamber bu düşüncesi-den vazgeçseydi teklifini kabul ederdim» buyurdu.»[93] Hayatta Rasûlullah (s.a.v.) ve Sahabe, mü'minlerin en güzel Örneği olmasına rağmen, onların bu saf ve samimi davranışları günümüzde örnek alınmadığı gibi, tam aksine "bir baba kızını bir erkeğe tekli etse", her duyan onu ayıplar ki, kızını pazarlıyor veya satılışa çıkarmış diye! Halbuki bunun birinin kızına dünür olmaktansa farkı var? "Kızına talibim" demek ayıp olmuyor da erkeğe talip olmak ayıp sayılıyor? şaşılacak şey!... [94]

4. Evlileri Tebrik Etmek

Rasûlullah (s.a.v.) her zaman bu görevi yapar ve yeni evlenenleri de özellikle şu şekilde tebrik ederdi:

«Allah size mübarek kılsın, üzerinize bereketini arttırsın, aranızı hayırla birleştir sin!»[102]

A- Kadının Erkekte Arayacağı Vasıflar

Rasûlullah (s.a.v.): «Dininden ve ahlâkından hoşnut olduğunuz birisi size geldiği zaman ona kızınızı nikahlayınız. Şayet böyle yapmazsanız, yeryüzünde fitne ve fesat çıkar.» buyurdu. Bunun üzerine ashabdan biri:

«— Ya Rasûlallah, şayet onda fakirlik ve soy düşüklüğü varsa?..»

«— Dininden ve ahlâkından hoşnut olduğunuz birisi size gelirse kızınızı ona nikahlayınız.» buyurdu ve bu sözünü üç defa "ikrar etti.[95] Demek ki, evlenecek adaylardan erkekte arana:ık vasıf, dini, yani ahlakı güzel ibadetleri ve yaşayış biçimi isknî açıdan güzel olmaktır. Sahabî'nin soyundan ve fakirliğinden özellikle bahsetmesine rağmen Rasûlullah (s.a.v.) üç defa tekrar ederek dini ve ahlâkı güzel olanı... demesi erkekte soy, sop ve zenginlik ve fakirliğin Önemli olmadığına işarettir. [96]

B- Erkeğin Kızda Arayacağı Vasıflar

Rasûlullah: «Kadın, malı, güzelliği ve dindarlığı için nikahlanır. Sen dindar olanını tercih et.»[97] demiş, tercihe şayan olanı belirtmiştir.

Hz. Peygamber: «Kadını malı ve güzelliği için nikahlayan kimse, onun mal ve güzelliğinden mahrum edilir.»[98] buyurmuştur. Yani dini güzel olmayan, ibadet, ahlâk ve taati noksan veya hiç olmayan kadının, müslüman bir erkeğe hayır getirmesi beklenemez demektir.

Hz. Peygamber: «Dünyanın tamamı meta'dır, dünya meta inin en hayırlısı da saliha bir kadındır.» [99]buyurmuş, bununla da dindar olan kadının önemine işaret etmiştir.

Ebu Hüreyre (r.a.)'ın rivayet ettiğine göre, Rasûlullah'a:

«— Hangi kadın daha hayırlıdır?» denildi de Hz. Peygamber:

«— Kocası baktığı zaman, (zahiri güzelliği, ahlakının hoş oluşu ve de Allah'a itaatiyle) onu sevindiren, emrettiği zaman, emrine derhal itaat eden ve kocasının, mal, can ve namusunu emniyetle teslim edebileceği kadındır.»[100] buyurdu.

Rasûlullah (s.a.v.)'in bu hikmet dolu tavsiyelerine rağmen, ne yazık ki, bizim müslümanlar genelde babası zengin mi, kız güzel mi? diyere...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın