Aile hayatında kadın

Sekizinci Bölüm

AİLE HAYATINDA KADIN

I. Eş Olarak Kadın

A- Eş Seçimi

Kur'ân, «...Size helal olan kadınlarla evlenin...»[698] ve «Bekarlarınızı evlendirin...»[699] gibi emirlerle kadınla erkeğin hayatlarını belli şartlarla birleştirme akti olan evliliğe teşvik etmektedir.[700]

"Dünya bir geçimden ibarettir. Bu geçim dünyasının en güzel nimeti de iyi kadındır"[701] diyen Hz. Peygamber, gençlere de «Gençler! sizden gücü yeten evlensin, bu, gözü harama karşı korur ve namusu muhafaza eder. Evlenmeye gücü yetmeyen de oruç tutsun, çünkü oruç, şehveti kırar»[702] diye hitap eder. Yine o, «Nikah benim sünnetimdir. Sünnetimi yapmayan benden değildir»[703] diye buyurmaktadır.

Bu genel ifadelerin yanında Hz. Peygamber'in, evlenmesi gereken insanları bizzat evliliğe teşvik ettiği anlaşılmaktadır. Nitekim onun, Akkaf b. Vedaa el-Hilalî'yi evlenmesi için ikaz ettiği[704] ve Cabir b. Abdillah'a, bakire bir kadınla evlenmeyi tavsiye ettiği rivayet edilmektedir.[705]

Bir kızla evleneceğini açıklayan Muğire b. Şube'ye Hz. Peygamber, alacağı kızı görüp görmediğini sormuş, o da görmediğini söyleyince: «Git onu gör, ileride anlaşmanızın sürekliliği için, bu ikinize de iyidir» der.[706] Buna göre evliliğe karar veren hem erkek hem de kızın, evlenmeden önce birbirlerini görmeleri istenmektedir. Evleneceği kadına bakan sahabilerin isimlerine kaynaklarda rastlanmaktadır.[707] Çünkü Hz. Peygamber, onları buna teşvik etmektedir.[708]

Kur'ân'a göre müslüman erkek, müşrik kadınla evlenemez;[709] fakat Kitap Ehli'nden olan bir kadınla evlenebilir.[710] Ancak müslüman kadın, müslüman erkekten başkasıyla evlenemez.[711] Cahiliye devrinde, kapılarında işaretler buluduğu için zina yapan kadınların bilindiği rivayet edilmektedir, islâm geldikten sonra bu kadınlarla paraları için evlenmek isteyen müslümanlar çıkınca, zina edenlerin, ancak birbirleriyle veya putperestlerle evlenebileceğini ifade eden ayetin [712]nazil olduğu kaydedilmektedir.[713]

Kimlerin, birbirileriyle evlenemeyecekleri Kur'ân'da zikredilmiştir.[714] Hz. Peygamberin uygulamaları[715] da bu konuyu aydınlatmaktadır.

Hz. Peygamberin, dindarlığı evlilikte tercih sebebi olarak tavsiye ettiği rivayet edilmektedir.[716]

iffetli bir kadının, facir bir erkekle ve müslüman kadının inanmayan biriyle evlenmesine Kur'an'm karşı olduğunu, bunun dışında denklik aranmaması gereğine işaret eden Ibn Kayyım, Ebu Hanife başta olmak üzere ünlü bazı hukukçuların bile denkliğin, neseb ve din olduğunu söylediğini nakleder. Halbuki Hz. Peygamber devri uygulamalarında nesebin önemli olmadığı müslüman olmanın yeterli olduğu anlaşılmaktadır.[717] Abdullah b. Revana, siyahı bir cariyesini hürriyete kavuşturup onunla evlenir. Cariye şeref bakımından Abdullah'tan aşağı olduğu için müslümanlar onu kınayınca, «îman edinceye kadar putperest kadınlarla eulenmeyin.îman etmiş bir cariye, beğenseniz bile putperest bir kadından kesinlikle daha iyidir...»[718] ayetinin nazil olduğu rivayet edilmektedir.[719]

Evlenecek kişi, alacağı kadının güzelliğini, nesebini veya onun çeşitli özelliklerini sorup araştırarak buna göre bir karara varmalıdır. Hz. Osman, Küfe valisi Said b. el-As'm Hind bint el-Ferafise ile evlendiğini haber alınca, onun kız kardeşinin olup olmadığını, varsa nesebini ve güzelliğini yazmasını ister. Vali musbet cevap yazınca Hz. Osman, Hind'in kız kardeşi Naile ile evlenir.[720]

Eş seçimi konusunda, kadın da erkek gibi aynı haklara sahiptir. Kadın istemediği biriyle evlendirilemez. Kadın evlenmek istemezse zorla evlendirilemez. Nitekim Hz. Ömer'in kızı Aişe'nin hiç evlenmediği anlaşılmaktadır.[721]

Kızın babasının veya velisinin, onu evlendirirken çok dikkatli olmasına ve hayat boyu beraber olacağı erkeği seçerken ona yardım etmesine dikkat çekildiği anlaşılmaktadır. Nitekim Hz. Fatı-ma'yı, Hz. Ali'den önce isteyenlere olumlu cevap vermeyen Hz. Peygamber, Hz. Ali, onu isteyince müsbet cevap verir.[722]

Kur'ân'a göre, kişinin kendi cinsinden biriyle hayatını paylaşması, insanın huzura (sükun) kavuşmasını ve dostlukların artmasını sağlar. Elbise ile vücudun bütünleşmesi gibi, kadın erkeği erkek de kadını tamamlayan bir bütünü oluştururlar.[723]

B- Çok Kadınla Evlenme

Hz. Peygamber'in nübüvvetin başladığı sıralarda, Arap yarımadasında bitip tükenmek bilmeyen savaşların, geride pek çok yetim kız ve dul kadın bıraktığı anlaşılmaktadır. [724]Toplumda var olan bu probleme çözümler getiren Kur'ân, yetim kızlara ve dul kadınlara zulüm yapılmamasına dikkat çekmiştir. «Eğer yetimler hakkında adaleti yerine getiremeyeceğinizden korkarsanız, size helal olan kadınlardan ikişer, üçer dörder alın. Onlar arasında adaleti yapamayacağınızdan korkarsanız bir tane alın, yahut sahip olduğunuz cariyelerle yetinin. Haksızlık etmemeniz için en uygun olan budur»[725] ayetinin tefsirini, Hz. Aişe, talebesi ve yeğeni Urve'ye şöyle açıklar: Bu ayetle kişinin, güzelliğine ve malına rağbet ettiği koruması (velayeti) altındaki yetim bir kızla, diğer kadınlara verilen mehri vermeden evlenmeye kalkması yasaklanmıştır.[726]

Görüldüğü gibi bu ayetin maksadı, kaç kadın alınacağını belirtmek değil, yetimlere yapılan zulmü ortadan kaldırmaktır.

Hz. Peygamber'in adalet konusunda çok titiz davrandığı ve iki eşi olan bir kişinin adil davranmaması halinde kıyamette bir tarafı düşmüş olarak geleceğini söylediği rivayet edilmektedir.[727]

Hz. Ali, Ebu Cehil'in kızı el-Avra [728]ile evlenmek ister. Bu konuda Hz. Peygamberle istişare edilir, o, buna müsaade etmez ve «..Ancak Ebu Talib'in oğlu kızımı boşar ve onların kızlarıyla bundan sonra evlenir» der. Bu rivayetle ilgili olarak, bu evliliğin haram olmadığına ve Hz. Peygamber'in kızı ile Allah'ın düşmanınınkızının bir arada bulunmasının sakıncalarına dikkat çekilmektedir.[729]

Sakif kabilesinden olan bir kişinin, İslâm'a girdiği zaman on eşi olduğu ve Hz. Peygamber'in ona: «Hanımlarından dördünü tut, diğerlerinden ayrıl» dediği rivayet edilmektedir.[730] Fakat et-Tirmizî, bu hadis hakkında el-Buharî'nin: "Bu hadis mahfuz değildir" dediğini kaydeder.[731] Yine ibn Hacer, Umeyr'in beş hanıma bulunduğunu, bunlardan Derace bint Esma'yı boşadığmı yazmaktadır.[732] Maajnafih Hz. Peygamber devri toplumunda, iki kadınla evliliğin daha yaygın olduğu söylenebilir.[733]

Cahiliye devrinde erkeğin, istediği kadar kadınla evlendiği anlaşılmaktadır, islâm'ın bunu dörtle sınırladığı ve birden çok kadınla evlenmeyi, yerine getirilmesi çok güç bir fiil olduğuna işaret ettiği[734] ve bunu adalete ve diğer bazı şartlara bağladığı açıktır.[735]

C- Kadının Eş Olarak Hakları Ve Görevleri

Kur'ân, evliliği huzur, sükun ve sevgi kaynağı olarak nitelendirdiği [736]için bu unsurları pekiştirecek davranışları ister ve bunları sarsacak her türlü uygulama ve tutumu yasaklar. Kur'ân'da yer alan «Onlarla (kadınlarla) iyi geçinin...»[737] ayeti bunu gösteren emirlerin başında gelir.

«Kadınlar konusunda Allah'tan korkun. Onları Allah'ın emaneti olarak aldınız...»[738] diyen Hz. Peygamber, hanımına yumuşak ve iyi davranan kişinin, müminlerin iman bakımından en mükemmeli olduğunu ifade ederek[739] cahiliye devrinin kadın anlayışını kökünden yıkmaya çalışır. Bu yanlış anlayışı yıkmanın pek de kolay olmadığı Hz. Peygamber'in bu konudaki konuşmalarından; mesela «Sizin en hayırlınız, kadınlarına iyi davrananla-rınızdır.»[740] gibi sözlerinden, açıkça anlaşılmaktadır.

Kadının, erkeğe göre daha hassas ve duygusal olduğu bilinmektedir. Hz. Peygamber, erkeklere, onlarla ilişkiler konusunda öğüt verirken, çok dikkatli olmalarım ve onların hatalarını düzeltirken Ölçülü davranmalarını ister.[741] Bu hadislerin, kadınların psikolojik yapılarının dikkate alınmasını ifade ettiği açıktır. Hz. Peygamber, kocasının kadın için çok önem arzettiğine ve en azından bazı kadınlar için kocalarının yerini dolduracak hiç kimsenin olmadığına dikkat çeker.[742]

Konu tek taraflı olmadığından Hz. Peygamber, kocalarıyla iyi geçinmelerini sağlamak için bu konuda kadınlara da emir ve tavsiyelerde bulunur. Onları cehennemle korkutarak yapılan ihsan ve iyilikleri unutmamalarını,- kızdıkları zaman Öfkelerine hakim olmaları gereğine dikkat çeker.[743]

Evlenirken erkeğe, alacağı kadına mihr demlen bir meblağ vermesi emredilmiştir. "Kadınlara mihirlerini bir hak olarak verin; eğer kendi istekleriyle o mihrin bir kısmını size bağışlarlarsa onu da afiyetle yiyin"[744] ayetinde bu açıkça görülmektedir. Bu konuda Kur'ân'da kadınların haklarının korunmasını isteyen ve onlara zulmedilmesini yasaklayan emirler bulunmaktadır. Kadına verilen mihr ne kadar çok olursa olsun geri alınmaması, yetimlerin mihirleri konusunda adil olunması ve bu konularda çeşitli hilelere başvurulmaması istenmiştir.[745]

İbn Kuteybe, cahiliye devrinde velilerin, mihirlerini kadınlara vermediklerini ve kendi mallarına kattıklarını kaydederek, Kur'ân'ın bunu yasakladığım söyler.[746] Hz. Peygamber, bir müslü-manın kızını veya kız kardeşini vererek bir kadın alma...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın