- Zeydîlerde Kıyas

Adsense kodları


Zeydîlerde Kıyas

Smf Seo Versiyon , -- Seo entegre sistem.

Array
seymanur K
Tue 4 October 2011, 04:27 pm GMT +0200
Zeydîlerde Kıyas :


Genel olarak Şiîler kıyas'ı tanımazlar. Özellikle Ehl-i Beyt'ten İmam Ca'fer es-Sadik, kıyas konusunda, son derecede olumsuz bir durum almıştır. Buna karşılık onun amcası îmam Zeyd'e bağlı olan Şiîler (Zeydîler), kıyas meselesinde fakîhlerin büyük çoğunluğuna yaklaşmışlardır. Hatla İmam Zeyd'in kıyas ile amel etmiş olmama­sını icab eden hiçbir engel göze çarpmamaktadır; çünkü dedesi Hz. Ali'nin re'y ve kıyas ile ictihâdlarda bulunduğu bilinmektedir. [374] Öte yandan İmam Ebû Hanîfe'nin, İmam Zeyde' olan yakınlığı, ara­larındaki fikir alış verişleri ve Zeydî fıkhının Hanefî fıkhına çok yakın oluşu gözönüne alınırsa, bu kanaatin doğruluğu daha iyi anla­şılmış olur.

Zeydîlere göre kıyas, benzer yönü bulunduğu için bir şeyi diğer bir şeye hamletmektir. Bu tarif, cümhur-i fukahâ'nın tarifine ya­kındır. Zeydîler de, kıyas'ı tanımayanlara karşı bir çok aklî ve naklî deliller ileri sürerek, onların görüşlerini reddederler. Mi'yâru'l-Ükûl'de, Kıyas'ın zann'dan öte gidemiyeceğini söyleyenlere karşı şöyle denilmektedir:

“Hüccet bizim lehimize ve onların aleyhinedir. Zann ile teklif caizdir; çünkü maslahat böyle icab etmektedir. Zann, cehil değil­dir, yani zann ile cehil arasında fark vardır. Zann, tercihe lâyık olan ciheti gösteren bir emare (alâmet) sebebiyle hüküm vermek­tir... Sâri de, kıble ve namaz vakitlerini tayin hususunda ictihad'a başvurarak zann ile amel'i emretmiştir.” [375]

Zeydîler kıyas ile amelin caiz olduğunu isbat için şöyle üç esa­sa dayanırlar:

a) Kur'ân'da hükümlerin eşitlik ve benzerlik esasına yer ve­rilmiştir. Söz gelimi,

“Onlar kendilerinden öncekilerin akıbetlerinin nasıl olduğuna bak­maları için yeryüzünde dolaşmazlar mı? Allah onları yere batır­mıştır. Kâfirler için de onların başına gelenlerin benzerleri var­dır.” [376] buyurmuştur. Yine Hz. Ömer, oruçlu iken karısını öptügünü ve bununla orucu  bozulup  bozulmadığını soranca  Hz. Pey­gamber,

“Oruçlu iken mazmaza yapsan (ağızına su alıp geri döksen) ne icab eder? diye sormuş; Ömer, bunda bir beis yoktur cevabını verince; Hz. Peygamber, o halde orucuna devam et, demiştir.” [377] Burada, oruçlu iken kadını öpme ile ağıza su alıp geri dökme fiilleri, Hz. Peygamber tarafından birbirine kıyas edilmiş ve her ikisinin de hüküm yönünden eşit olduğu açıklanmıştır.

b) Sahâbîler re'y ile ictihâd yapmışlardır. Kıyas da bir çeşit re'y ile ictihâd'dır. Hattâ kıyas, meseleyi nass'a hamletmekten iba­ret olduğu için re'yin en sağlam şeklidir.

c)  Akıl da, kıyas'ın meşruluğunu gösterir; çünkü birbirine benzeyen şeylerin aynı hükümlere bağlanması hem aklî, hem de fıtrî bir şeydir. [378]



[374] M.E. Zehra, el-İmam Zeyd s. 426.

[375] Şerif Ahmed b. Yahya b. Murtazâ, Mi'yâru'1-Ukûl fî İlmi'1-Usûl, yaz­ma, DâRul-Kütüb el-Misnyye, varak: 9S,100'den M.E. Zehra, el-imam Zeyd, s. 424.

[376] Kıtâl Munhammed: 47/10.

[377] Ebû Dâvûd, Sünen c. I, s. 237; Dâtimî, Sünen, c. II, s. 13; M.E. Zeh­ra, el-İmam Zeyd, s. 425.

[378] M.E. Zehra, el-İmam Zeyd, s. 425,426.   

Dr. Abdulkadir Şener, İslam Hukukunun Kaynaklarından Kıyas, Istıhsan Ve Istıslah, Diyanet İsleri Başkanliği Yayınları: 82-83.