Zehebî nin yetişmesindeki etkili alimler

 


Zehebî'nin hayatına dair eser veren Beşşar Avvad Ma'ruf (s.99) Zehebî'nin en fazla etkilendiği üç alimin ismini vererek bu dördünün ölünceye kadar süren arkadaşlıkları olduğunu ve birbirlerinden çok faydalandıklarını söyler.

Bunlar sırayla şunlardır:

1- Cemalüddin Ebû'l Haccac Yusuf b. Abdirrahman el-Mizzî D. 654 Ö.742. Bu zat İbni Kesir'in kayınpederidir.

2- Takıyyüddin Ebû'l Abbas Ahmed b. Abdü'l Halim İbni Tey-miyye D.661 6.728,

3- Alemüddin Ebû Muhammed Kasım b. Muhammed el-Birzalî D.665 Ö.739.

Bunların her biri yekdiğerinden okudukları gibi aynı Üstadlarda da okumuşlardır.

Zehebî'nin kendi ifadesine göre, kendine hadis ilmini Birzali sevdirmiştir.

En çok yararlandığı biri olan arkadaşı Kasım b. Muhammed el-Birzalî'yi :

-İmam, Hafız, Mütkın, Sadık. Hüccet, bize daima yararlı öğrete­nimiz, arkadaşımız, Şam'ın hadiscisi, asrın tarihçisi, "Şeyhimizin oğ­lu'1 diye över.

Mizzî'yi ise "daraldığımız yerlerin, çözemediğimiz problemlerin hal edildiği yer" diye över.

İbni Teymiye hakkında da: "O benim gibi birinin kendisini Övme­sinden daha yücedir. Rüknü hacer ile Makam-ı İbrahim arasında durupta:

-Gözlerim onun gibi birini görmemiştir, diye yemin etsem, boşa yemin etmiş olmazdım. Hayır! Vallahi bizzat o kendi bile ilim yönünden kendi gibisini görmemiştir.... "der.

İşte bu dört zat gerek tedris gerek mücadele, gerekse sünnetin yerleşmesinde paylaştıkları ortak hayat onların birbirinden etkilen­mesini hazırladı. Bu dördünden üçü Şafiî yalnız İbni Teymiye Hanbe-lî idi. Zehebî'nin hadis ve hadis ehlini aşın savunmasına bakan bazı­ları onu ya sırf hanbeli sanmış yada itikaden hanbeli amelen şafiî demişlerdirki bu söz araştırma, inceleme olmadan ulu orta söylenmiş bir laftır.

Zehebî, bu üç arkadaşının yaşça en küçükleri olduğundan onlar­dan çok istifade etmiş, onları sevmiş ve şiddetle müdafaa etmiştir. Bu yüzden "hemen hemen her şafiinin itikati meselelerde bağlanması farz imiş gibi bir kabul ettikleri Eş'ari mezhebinden olmaması onun çok aleyhine olmuş ve kendisine Samın en büyük hadis medresesi olan Eİ-Eşrafiyye üstadlığı verilmemiştir. Bu yüzden kendi talebeler­inden ve bazı muasırlarındanda tenkide uğramıştır.

Mesela öğrencisi Tacüddin Subkî, Zehebî'yi aşırı derecede övme­sine rağmen: "Şu Uç arkadaşa Zehebî, Mezzî ve BirzaHye, İbni Teymiye çok zarar verdi. Başlarına hiçte kolay olmayan işler açtı" de­mektedir.

Hala günümüzde bazı az okuyup çok gevezelik yapanlarla bir kı­sım haddini bilmez ama İslam'a gönülden bağlı samimi kimselerde Zehebî'yi İbni Teymiyeci falan diye itham ederler.

Evet Zehebî İbni Teymiye'den yararlanmış, onu sevmiş ve müdafa etmiştir. Ama İbni Teymiye etkisi altına hiçbir zaman girmemiş, onun sözlerine yüzdeyüz olarak delil olmadan hiç bir zaman katıl­mamıştır.[35]

Üstelik Zehebî kendi doğru bulmadığı noktalarda İbni Teymiye' den ayrılıp ona muhalefet ettiği gibi onun aşırı ve sert kaçan ifade­lerimde yerli bulmayıp ona nasihat olmak üzere uzun bir risale yazmıştırki bu risale "En Nasihatüz-Zehebiyye" adı ile Şam'da hicri 1347 yılında basılmıştır.

Emir Süncür (veya Sancar) b. Abdilfah el-Berli et-Türkîden de okumuştur. Onu metheder. (Mucem no 302)

En meşhur Şeyhlerinden biri Buharî'nin en meşhur yazma nüsha­sını yazan Ali B. Muhammed El- Yûnînî dir.

Ayrıca Zehebî konu edindiği meselelerlede güncel meselelere dalmamakla İbni Teymiye ve İbni KayyinTden ayrılır. Zehebinin ele al­dığı mevzular, işlediği esaslar, onun eserlerini kendinden sonraki çağlar içinde gelen âlimler için birer rehber ve kaynak yapmıştır.[36]

 

İlmi Makamları
 

Zehebî, o devre göre en yüksek ilmî mansıblan elde etmişti. Ve­fat ettiğinde şu yerlerin Hadis şeyhi bulunuyordu.

1- DarUM Hadisi1! Urviyye

2- Darüıl HadisMn-Nefîsiyye

3- DarlTl Hadis'it-Tengıziyye

4- Darü'l Hadis'il-Fâdıla

5- Türbet-i Ümmü Salih[37]



[35] Zehebî Mu'cemin  1/56. Terceme no 40'ta İbni Teymiyeyi "Çağının birda-nesİ" gibi ifadelerle Övdükten sonra:

-Elhamdülillah! Biz onun hakkında ne aşın gidenlerden nede hakkını ver­meyenlerdeniz. Tabi'inin   ve Tebei Tabiinin alimlerine kemal anlamda onun gibi benzeyen biri  görülmedi. Ben onun gibilerini ancak kitablarda görüyorum... diyor.

[36] İmam Zehebi, Tarihu’l-İslam, Cantaş Yayınları: 1/50-53

[37] Daramı 2/59, Müsned 4/309-335, N'esai 5/264, İbni Mâce 30Î5 Tirmizî 889-2985 Tahavî 2/209 Darakutni 2/240 Beyhaki 5/116 E. Dâvûd Tayalisi 1/220 Hakim 1/464, 2/278 İbni Hibban 890-2975 Temhid 2/97-9277 İbni Sa'd 2/1/129 Buharî Tarih 2/111-5/242 İbni Huzeyme 2822

     İmam Zehebi, Tarihu’l-İslam, Cantaş Yayınları: 1/53

Esselamü Aleyküm. Bilgiler için Allah sizlerden razı olsun kardeşim

Ve aleykümüsselam Rabbim paylaşım için razı olsun