saniyenur
Mon 17 October 2011, 08:58 pm GMT +0200
a. Zayıf Hadis
Hadis usûlü eserlerinde zayıf hadis, sahih ve hasen hadis şartlarını taşımayan hadis olarak tarif edilmekte, onlardan yüzlere varan bir sayıda zayıf hadis çeşitlerinden bahsedilmektedir. [463] Zayıf hadisle ilgili ihtilafları bir yana bırakarak burada sadece zayıf hadisle amel noktasındaki görüşleri nakletmekle yetineceğiz. Zayıf hadisle amel meselesinde üç görüş vardır:
Zayıf hadisle amel olunmaz.
Zayıf hadisle her konuda amel olunabilir.
Amellerin faziletleri konusunda bazı şartlar dahilinde amel olunur. [464]
Bursevî eserlerinde üçüncü görüşe meyletmekte, ilgili yerlerde bu meseleye işaret etmektedir. Meselâ, "Kim ezan okunurken ismimi duyar da baş parmakîannm ttrnaklanm öper ve gözlerine sürerse asla kör olmaz [465] hadisini ele alırken, Sehâvî (ö.902/1496)'nin bu hadis için merfû hadisler içinde sıhhatinin tespit edilemediği şeklindeki sözünü nakletmiş ve ardından şöyle demiştir:
"Fakir der ki: Ameli konularda zayıf hadisle amelin caiz olduğunu ulemâ kabul etmiştir. Söz konusu hadisin merfû olmaması, hadisle amel etmemeyi gerektirmez. Kuhistânî, [466] parmakları öperek gözlere sürmenin müstehap olduğunu söylemekle isabet etmiştir. Bu hususta İmam Ebû Tâlib el-Mekkî'nin kitabında söylediği sözler bize yeterlidir. [467]
Bursevf nin hadis tespiti ve hadisle amel konusunda izlediği metodla ilgili bize ipuçları veren bu sözlerinde, onun meşhur mutasavvıfların eserlerine ve onların görüşlerine rağbet ettiğini, onları esas alarak daha çok onlara itibar gösterdiğini görmekteyiz. Bununla ilgili bilgiler ileride gelecektir.
Bir başka Örnek olarak telkin meselesinde sahih ve hasen bir hadis bulunmaması nedeniyle İbn Abdüsselam (ö.660/1262) gibi bazı âlimlerin bidat-ı hasene olduğuna dair fetva verdiklerini belirten Bursevî, İbnu's-Salâh (Ö.643/1245) ve Nevevî (ö.676/1277)'nin fedâilu'I-a'mâlde zayıf hadisle amel edilebileceği prensibinden hareketle telkini müstehap gördüklerini nakletmektedir. [468] Bursevî, surelerin faziletleriyle ilgili hadisler için de aynı görüşünü tekrarlamış, terğîb ve terhîb hadisleriyle amel edilmesinde muhaddislerin ittifak ettiklerini söylemiştir.[469] Esasen Bursevî'nin zayıf hadislerle amel meselesinde yalnız fedâilu'l-a'mâl noktasında değil, belki daha geniş çerçevede mutlak surette zayıf hadisle amele taraftar olduğunu söyleyebiliriz. Zira bundan sonraki mevzu hadisler bahsinde onun mânası sahih olmak şartıyla her çeşit hadisle İstidlalde bulunduğu gözönüne alınırsa onun böyle bir görüşe sahip olduğu daha rahat anlaşılmaktadır.
[463]İbnu's-Salâh, s. 41; SüyûÜ, 1,179; Kâsımî, s. 108-123; Şâkir, Bâis, s. 42; Koçyiğit, s. 467-470.
[464]İbnu's-Salâh, s. 41; Çakan, Hadis Usûlü, s. 146; bk. Leknevî, Ecvibe, s. 34-36; Ahmed Naim, I, 270-271; Kasımı, s. 113; Subhi Salih, s. 177-179.
[465] Karî.s. 169; Adûnî, 11,269-271.
[466] Kuhistânî, Hanefî fukahâsından Câmiu'r-rumûz adlı eserin sahibi bir âlimdir. 950/1543-de vefat etmiştir. Keskioğlu, Osman, Fıkıh Tarihi, s. 109.
[467] Rûh, VII, 229; bk. Tahtavî, Haşiye, s. 138; Muhaddisler ezan okunurken baş veya şehadet parmaklarının iç tarafını öperek gözlere sürme ile ilgili sahih bir hadisin bulunmadığını belirtmişler, Kuhistanî ve sûfiyyenin fetvalarında bunun müstehap olduğu görüşüne katılmamışlardır. İhtilafa sebep olan hadisin kaynağı Deylemî'nin Hz. Ebû Bekir'den rivayet ettiği bir hadistir. Karî'nİn bu hadisle amel olunabileceği fikrini Ebû Gudde doğru bulmamıştır. Masnû, s. 169-170; Aclûnî, II, 269; İbn Abidîn, Reddü'l-Muhtâr, I, 398.
[468] Rûh, IV, 417, VII, 186. Telkinle İlgili hadislerin zayıf olduğu fakat diğer rivayetlerin desteklemesi sebebiyle ameî olunabileceği ifade edilmiştir. Nevevî, Fetâvâ, s. 83-85; Aclûnî, i, 366-367.
[469] Rûh, III, 548. Bursevî, bu görüşü Nevevî ve daha başka âlimlerden nakletmektedir. Nevevî, Ezkâr, s. 7.