saniyenur
Sun 10 July 2011, 02:11 pm GMT +0200
Zararlı Varlıkların Yaratılmasındaki Hikmet
Fakih Ebu Mansur (r.h.) diyor ki : Yılanların ve diğer zararlı varlıkların yaratılmasındaki hikmet, «her nekadar beşer aklının Allah'ın hikmetinin künhüne ulaşmasından caiz ise de ve geçmişte söylendiği gibi mahiyetini bilmediği halde Allah-u Teâlâ'nın yaratması bakımnıdan her şey için bir hikmet lâzım olduğunu beşerin aklı idrak edemese de, adı geçenlerin yaratılmasının hikmeti, zararlı olanın musibet ve diğerlerinin de menfaatleri yönünden bulunur. Çünkü beşer, zararlı ve faydalı olanlar ile itaate karşılık verilen sevabın lezzetini, günaha karşılık da verilecek azabın elemini bilir. Çünkü mahlûkat, fiillerin sonuçlarını kasdetmek üzere yaratılmışlardır. Bunlara görünenlerden, görünmiyenler hakkında vaadolunanların düşünülmesi için örnekler kılınmıştır. Bununla kendisine gideceği yolu seçmesi kolay olur. Tevfik Allah'tandır.
İkinci olarak gerçekten musibet ve meşakkat, kolay olan ve fakat bakmak ve düşünmekle bedene güç gelen zahmet ve meşekkati yükleyenden ibarettir. İnsanlar, bakma ve düşünme külfetine katlanmakta bir birlerine benzemezler. Çünkü bakma ve düşünmede hazırda bir yarar yoktur. Bunlarla lezzet ve şehevvi istekler için meşgul olunur. Onun benzerini bedene yüklemek ise güç ve zordur. Her ikisinde noksanlıkda ayrılık ve ihtilâf vukubulur. Bu da bir birine mücadele[377] ve tecavüzü takip eder. Muvafakatte ise dostluk[378] ve karşılıklı barış hasıl olur. Allah-u Teâlâ, kendilerinde zararlı olanlar ile düşmanlara benziyeni beşer îçin yaratmıştır. Kendilerine menfaat olanları da dostlarına benzeterek yaratmıştir ki, onların şerri ile kendilerini dost ve düşmanların muameleleri gibisini itiyad etmelerini kendilerinden menetsin. Hatta onların benzerleri, kendi cevherlerine ulaştığı vakitte ondan çekinme keyfiyetini ve hazırlanmayı, yardım talep etmeyi bilsin. Buna göre teklif vakti kendilerine geldiği zamanda yapmaları kolay olsun, diye alışmaları için sabi olan çocukların ibadet yapma ve güzel ahlâklarla ahlâklanma gücüne ulaştıkları vakitte bu hususlarla emrolunur. Zikrolunan şeylerin yaratılması da aynı böyledir. Allahu â'Iem.
Ve gerçekten mahlûkat, zararlı ve yararlı olmaları bakımından kendi cevherlerinde tezatlı[379] olmalarına rağmen Allah, onları, sanki delâlet ve şehadet etme yönünden ittifak etmiş olmak bakımından bir olan cevher imişcesine kendilerini var eden ve hâkim ve âlim olan Allah'ın varlığına ve birliğine delâlet eder bir halde yaratmıştır.
Bu hususta Allah-u Teâlâ'nm çok acaip olan hikmetinin açıklanması vardır ki, gerçekten Allah-u Teâlâ Rab olmasında tek olduğuna ve zatının da birliğine delâlet etmekte birbirlerine zıd düşmelerine rağmen, hayır ile seri, yararlı ile zararlının bir arada bulunmasını sağlamıştır.
Yine Allah-u Teâlâ, yaratıkları içinde bulunan zorlayıcı, zulmedici hâkim kişilerin ve sultanların zelil[380] olmaları için mahlûkatı böyle yaratmıştır. Ta ki bununla onların zafiyeti zirveye ulaşsın ve askerlerinin, etraflarında bulunan adamlarının çokluğundan dolayı gururlanıp Allah-u Teâlâ'nm hududu olan emir ve yasaklarına tecavüz etmesinler. Çünkü onlar, Allah-u Teâlâ'nm dilediğini, dilediği kimseye musallat kılmağa kadir olduğunu görüp anlarlar. Ve mahlûkatmdan zarar ve yararın cevherlerini düşünen kimseye, kendisinin, her şeyden gani ve hiç bir kimseye muhtaç olmasından yüce ve berî olduğunu bildirmesi için mahlûkatı zararlı ve yararlı olarak yaratmşutr. Çünkü sıfatı bu olan kimse gibi, ancak zarar veren yönlerden değil, bilakis faydalı yönlerden zahir olur. Kudretini de, dilediğine bildirir. Bununla beraber varlıklardan zararlı olanlar değil, ancak faydalı olanlar müşahede edilir ki, mahlûkat, onları ihata etmekten aciz kalır.
Evet, bunlardan, yani fayda ile zararın kendisinde toplananlardan biri, ateştir. Ateş, hem yakıcı olması bakımından zararlı bir unsur olduğu gibi hem de besin maddelerini pişirip yenir hale getirmesi, üşüyenin soğukluğunu giderip ısıtması yönünden de faydalıdır. Ve meselâ Su. Kendisi ile her canlının hayat kazanması sağlandığı gibi, yine o canlıya boğup yok etmesi de söz konusudur. Yine, böylece hiç bir acı ve zehir yoktur ki, kendisinde şiddetli bir hastalığı tedavi eden bir ilâç unsuru bulunmasın. Bunun için bakan ve gören kigi bilir ki, varlığa şer veya hayır ile isim vermek hata ve batıldır. Bilakis varlıktan her birinde zararlı bir unsur bulunduğu gibi, kendisinde faydalı kısım da bulunur. Böylece kendisinde Allah'ın birliğine delâlet eden en büyük alâmetler bulunduğu anlaşılır. Bununla beraber kendisinde iki vecih görülmektedir.
Birincisi: Kendisinden korkulsun ve hep ondan ümit[381] edilsin diye zarar veren ve fayda sağlayan eşya üzerine mâlik olan ve tam kudret sahibi olanın bulunduğuna delâlet etmesi. Böyle olmayan kimse tam anlamıyla emir sahibi olamaz. Çünkü tam manâsıyla emir sahibi olmayan kimseden ne korkulur ve ne de kendisinde bulunanlardan ümit edilir. Her iki hususun kendisinde bulunan kimse, bazan da ona galip gelir.
İkincisi: Emir ve nehyin doğru olması;' ibretlerin tam mânâsı ile tamamlansın diye mahlûkat zikredildiği gibi yaratılmıştır. Böylece bakma ve düşünme için her iki husus hakkında güç ve takat sağlanmış olur. Çünkü her ikisinin bir ibret ve öğüt oldukları ancak bakmak ve düşünmek ile bilinir. Kuvvet ancak Allah'tandır. [382]
[377] Kitabın aslında «vel mücâdeletu- kelimesi «ve'I mficâvebetu» şeklînde ve «be» harfi de noktasız olarak yazılmıştır.
[378] Kitabın aslında «raevlâtun» kelimesi ita-i merbûUusız olarak yazılmıştır.
[379] Kitabın aslında «ihtilâfı» kelimesi «ihtilâfihim» olarak yazılmıştır.
[380] Kitabın aslında «liyuzille» kelimesi «liyuzellile» şeklinde yazılmıştır.
[381] Kitabın aslında cliyercû> kelimesi tüyurcâ* olarak yazılmıştır.
[382] İmam Matüridi, Tevhid, Hicret Yayınları: 213-215.