armi
Mon 1 February 2010, 10:41 am GMT +0200
Üveysilik
Mürşidi (hocası) bulunmakla berâber, ayrıca vefât etmiş bir büyüğün rûhâniyetinden faydalanan, yardım ve terbiye gören zâta üveysî, bu yolla kemâle ermeye, olgunlaşmaya da üveysîlik denir. (E. Ans. c.1, s.14)Abdülhak-ı Dehlevî, Peygamberler ve evliyânın vefâtlarından sonra, onlardan yardım istemeye, âlimlerin câiz, olabilir dediklerini, tasavvuf büyüklerinin, bunun doğru olduğunu bildirdiklerini ifâde etmiş, büyüklerden birçoğunun üveysîlik yoluyla yükseldiklerini söylemiştir. İmâm-ı Rabbânî de, Behâeddîn-i Buhârî´nin üstâdı (hocası)nın Seyyid Emîr Külâl hazretleri olduğunu, fakat ayrıca Hâce Abdülhâlık Goncdüvânî´nin rûhâniyetinden istifâde ettiği için aynı zamanda üveysî olduğunu zikretmiştir. (E. Ans. c.1, s.14)
Evliyânın büyüklerinden Ali Dede Bosnevî (rahmetullahi teâlâ aleyh) hazretleri, Risâle fî Beyânî Ricâli´l-Gayb ve Terbiyeü´l-Merâtib ve´l-Usûl adlı eserini yazmaktan murâdını şu sözlerle ifâde etmektedir: "Ey Kardeşim! Bu eseri yazmaktan maksa-dım sana mürşid, yol gösterici, rehber olmak ve nasîhat etmek değil, burada zikrettiğim büyüklerin rûhâ- niyetlerinden istifâde edebilmek içindir. Cüneyd-i Bağdâdî hazretlerine;
"Din büyüklerinin kitaplarını okumanın faydası nedir?" diye sordular. Buyurdu ki:
"Din büyükleri, evliyâlar, Allahü teâlânın askerleridir. Onların rûhânî sözleri de böyledir ve bu sözlerde garîb sırlar, acâib tavırlar, hâller vardır. Bunları ehlinden başkası bilmez. Allahü teâlâ, onlar sebebiyle kalpteki değişmeyi ve şüphe hâllerini giderir. Nitekim Kur´ân-ı kerîmde Allahü teâlâ meâlen; "Peygamberlerin haberlerinden onunla kalbini (tatmin ve) tesbit edeceğimiz her çeşidini sana kıssa olarak anlatıyoruz. Bunda (bu sûre ile) da sana hak ve müminlere bir öğüt vardır. (Hûd sûresi: 20)" buyurdu. O büyüklerin, evliyânın hallerini, sözlerini dinlemekle insan çok şeyler istifâde eder. Bu fakîr, hâlis bir kalb ile onların kitaplarını mütâlaa ederek nice şeylere kavuştum."
Kendilerine ?Silsile-i aliyye? denilen büyük âlim ve velîlerin beşincisi olan Sultân-ül-Ârifîn Bâyezîd-i Bistâmî (rahmetullahi teâlâ aleyh) hazretleri üveysî olup, İmâm-ı Câfer-i Sâdık´ın vefâtından kırk yıl sonra doğduğu hâlde İmâm-ı Ali Rızâ´nın sohbetinden ve bunun bereketiyle İmâm-ı Câfer-i Sâdık´ın rûhâniyetinden istifâde etti. Bâyezîd, İmâm-ı Câfer-i Sâdık´ın rûhâniyetinden feyz almakla meşhûr oldu. Otuz sene Şam civârında bulunup, yüz on üç âlimden ilim öğrenmiştir. Aşk-ı ilâhîde o kadar ileri ve ibâdette o derece yüksekte idi ki, namaz kılarken Allah korkusundan göğüs kemikleri gıcırdar, yanında bulunanlar bunu işitirlerdi. Son derece âlim, fâdıl ve edîb idi. Şiirleri meşhûrdur.
Bâyezîd, ilim tahsîl ettiği üstâdlarından birine olan hürmet ve muhabbetinden dolayı, onun kabrinin yanına defnedilmeyi ve kabrinin, hocasının kabrinden daha derin yapılmasını, kendi vücûdunun, hocasının vücûdundan aşağıda olmasını vasiyyet etti. Hocalarının en büyüğü, Allahü teâlâya kavuşmak yolunda çok yüksek derecelere kavuşmasına vesîle olan, İmâm-ı Câfer-i Sâdık hazretleridir. Feyz ve mârifeti, İmâm-ı Câfer-i Sâdık´ın mübârek rûhâniyetinden aldı.
İstanbul´da yetişen velîlerden Beyzâde Mustafa Ahıskalı (rahmetul- lahi teâlâ aleyh) buyurdular ki: Âhirete göçen büyük âlim ve velîlerin rûhâniyetinden feyz almak mümkün ve çok defâ vâki olmuştur. Meselâ büyük âlim ve velîlerden Bâyezîd-i Bistâmî, Câfer-i Sâdık hazretlerinin rûhâniyetinden feyz almış, üveysi olarak yetişmiştir. Aynı şekilde Ebü´l-Hasan-ı Harkânî de, Bâyezîd-i Bistâmî´nin rûhâniyetinden feyz alarak yetişmiştir.
Hayatta olup da görüşmek, huzûruna çıkmak mümkün olmayan, büyük âlimden istifâde edebilmek için, o mübârek zâtın bu kimseye mektup gönderip teveccüh buyurması, ona virdini ve vazîfesini tebliğ ve tenbih buyurması, diğer lüzumlu bilgileri îzah buyurup açıklaması, tâlibin de bunlara ihlâs ile uyması lâzımdır. Her işini, ibâdet ve tâatini buna göre tamam etmelidir. İstifâdenin en olgunu ve faydalısı ise, o mübârek âlim ve velînin sohbetinde bir müddet bulunmak sûretiyle olur. Emir buyurduğu görevleri seve seve yapar, edeplere riâyet ederse çok kazançlı olur. Ayrıldığında da kendini hep hocasının huzûrunda gibi düşünürse, pekçok fayda ve bereketlere kavuşur. Her hususta doğruyu en iyi bilen Allahü teâlâdır."
Peygamber efendimiz zamânında yaşamış büyük velî Veysel Karâ- nî (rahmetullahi teâlâ aleyh) Yemen?de iken deve güder, geçimini onunla temin ederdi. Geçimi, yaşaması pek sâdeydi. Hasta, âmâ ve ihtiyar annesinden başka kimsesi yoktu. Güttüğü develer için belli bir ücret istemez, ne verirlerse kabul ederdi. Fakir olanlardan hiç ücret almazdı. Aldığının yarısını sadaka olarak fakirlere dağıtır, kalanını da kendi ihtiyaçlarına ve annesine harcardı.
Müslüman olduktan sonra bütün ömrü boyunca sevgili Peygamberimizin aşkı ile yanıp tutuştu. Bir an bile Rabbini unutmadı. Kulluğunda o dereceye yükseldi ki, her hâli, her hareketi ve her sözü insanlara ibret ve nasîhat oldu. Kimseden incinmemiş ve kimseyi incitmemiştir. Onun en önemli vasfı; Peygamber efendimize olan aşkı, ibâdete canla başla devâmı ve annesine saygısıdır. Annesine çok hizmet edip, hayır duâsını aldı. Resûlullah efendimizi görmeği çok arzu ediyordu. Defâlarca Peygamber efendimizi görmek için annesinden izin istedi. Annesi, kendisine bakacak kimsesi olmadığı için izin veremedi.
Peygamber efendimiz; "Üveys-i Karnî, ihsân ve iyilikte Tâbiînin hayırlısıdır.? buyurdu. Resûlullah efendimiz, zaman zaman mübârek yüzünü Yemen tarafına döndürür ve; Yemen tarafından rahmet rüzgârı estiğini duyuyorum. buyururdu. Kıyâmette Allahü teâlâ Üveys sûretinde yetmiş bin melek yaratır ve Üveysi onların arasında Arasata götürürler. Cennet?e gider ve Allahü teâlânın dilediği (bildirdiği)nden başka mahlûk hangisinin Üveys olduğunu bilmez.
Ümmetimden bir kimse vardır ki, Rebî?a ve Mudar kabîlelerinin koyunları kıllarının adedince kişiye kıyâmette şefâat edecektirbuyurdu. Arabistanda bu iki kabîlenin koyunları kadar kimsenin koyunu olmadığı söylenmiştir. Eshâb-ı kirâm; Yâ Resûlallah, bu kimdir dediler. Peygamber efendimiz; Allahın kullarından biri.? buyurdu. Biz hepimiz kullarız, ismi nedir dediler. Üveys. buyurdu. Nerelidirdediler. Karnlıdır.buyurdu. O sizi gördü mü? dediler. ?Baş gözü ile görmedi. buyurdu. Hayret, size bu kadar âşık olsun da, hizmet ve huzûrunuza koşup gelmesin! dediler. İki sebepten: Biri hallerine mağlubdur. İkincisi ise benim dînime bağlılığından dolayıdır. İhtiyar bir annesi vardır. Îmân etmiştir. Gözleri görmez, el ve ayakları hareket etmez. Üveys gündüzleri deve çobanlığı yapar, aldığı ücreti kendisinin ve annesinin nafakasına harcar. buyurdu. Biz onu görür müyüz dediler. Hazret-i Ebû Bekre; Sen onu kendi zamânında göremezsin.? Ama hazret-i Ömer ve hazret-i Aliye; siz onu görürsünüz. Sol böğründe ve avucunun içinde bir gümüş miktarı beyazlık vardır. Bu baras hastalığı beyazlığı değildir. Ona varınca, benim selâmımı söyleyin ve ümmetime duâ etmesini bildirin.? buyurdular.
Veysel Karânî hazretleri gece-gündüz ibâdet ve tâatle vakit geçirirdi. Kendini halktan gizlerdi. İlk zamanlar herkes ona dîvâne gözü ile bakıyordu. Sonradan onun büyüklüğünü anladılar, çok ikrâm ve hürmet göstermeye başladılar. Bunun üzerine, annesinin vefâtından sonra Karn köyünden çıkıp Kûfe şehrine gitti.
Peygamber efendimizin vefâtı yaklaşınca, hırkanızı kime verelim? dediler. ?Üveys-i Karnî´ye verin.? buyurdu. Resûlullah?ın vefâtından sonra hazret-i Ömer ile hazret-i Ali Kûfe?ye geldiklerinde, Ömer (radıyallahü anh) hutbe esnasında; ?Ey Necdliler, kalkınız!? buyurdu. Kalktılar. Aranızda Karn?dan kimse var mıdır? buyurdu. Evet dediler ve birkaç kişiyi ona gönderdiler. Hazret-i Ömer, onlardan Üveys?i sordu. Biliyoruz. O, sizin bildiğinizden pek aşağı bir kimsedir. Dîvânedir, akılsızdır ve insanlardan kaçar bir hâli vardır, dediler. ?Onu arıyorum, nerededir?? buyurdu. Arne vâdisinde develerimize çobanlık yapmaktadır, biz de karşılığında ona akşam yiyeceği veririz, saçı-sakalı karışıktır, şehirlere gelmez, kimse ile sohbet etmez, insanların yediğini yemez; üzüntü ve neşe bilmez. İnsanlar gülünce, o ağlar; insanlar ağlayınca o güler dediler. ?Onu arıyorum.? buyurdu. Sonra hazret-i Ömer?le hazret-i Ali, onun olduğu yere gittiler. Onu namaz kılar gördüler. Allahü teâlâ, develerini gütmesi için bir melek vazifelendirmişti. Namazı bitirip selâm verince, hazret-i Ömer, kalktı ve selâm verdi. Selâmı aldı. Hazret-i Ömer; ?İsmin nedir?? diye sordu. ?Abdullah, yâni Allah?ın kulu.? dedi. ?Hepimiz Allah?ın kullarıyız; esas ismin nedir?? diye sordu. ?Üveys? dedi. ?Sağ elini göster.? buyurdu. Gösterdi. Hazret-i Ömer; Peygamber efendimiz size selâm etti. Mübârek hırkalarını size gönderip; ?Alıp giysin, ümmetime de duâ etsin.? diye vasiyet buyurdu, dedi.
?Yâ Ömer! Ben zayıf, âciz ve günahkâr bir kulum. Dikkat buyur, bu vasiyet başkasına âid olmasın?? deyince; ?Hayır yâ Üveys, aradığımız kimse sensin. Peygamber efendimiz senin eşkâlini ve vasfını belirtti.? cevâbını verdi.
Bunun üzerine, Hırka-i şerîfi hürmetle aldı, öptü, kokladı, yüzüne gö- züne sürdü. Sonra; ?Siz burada bekleyin.? dedi. Yanlarından ayrıldı. Bi- raz ileride hırkayı yere bırakıp, yüzünü yere koydu. Cenâb-ı Hakk?a şöyle duâda bulundu:
?Yâ Rabbî! Sevgili Peygamber efendimiz, ben fakir, âciz kuluna hazret-i Ömer ve hazret-i Ali ile Hırka-i şerîflerini göndermiş.? dedi. Günahkâr olan bütün müslümanların affı için duâ etti. Bir çok günahkâr müslü- manın affolduğu bildirilince, Hırka-i şerîfi hürmetle giydi.
Veysel Karânî hazretleri, kendisine hırka verildikten sonra Yemen?- den Kûfe?ye gitti. Kûfe?ye gittikten sonra çok az kimse onu görebildi. Görenlerden biri Harem bin Hayyan?dır. Harem bin Hayyan anlatır: "Üveys?- in şefâatinin ne derecede olduğunu bildiren hadîsi işitince, onu görmek istedim. Kûfe?ye gidip, onu aradım. Nihâyet Fırat Nehri kenarında abdest alırken buldum. Daha önce hakkında mâlûmâtım olduğundan onu tanıdım. Selâm verdim. Selâmımı aldı. Bana baktı. Müsâfeha etmek istedim, elini vermedi. ?Allah sana merhamet eylesin, seni bağışlasın ey Üveys, nasılsın?? dedim. Onu o kadar sevmiştim, ona o kadar acımıştım ki ağladım. Çünkü çok zayıftı. O da ağladı ve; ?Allah sana hayırlı ömür versin, ey Harem bin Hayyan! Nasılsın ey kardeşim! Beni sana kim gösterdi?? dedi. İsmimi ve babamın ismini nasıl bildin ve hiç görmeden beni nasıl tanıdın? dedim. ?Her şeyi bilen ve her şeyden haberi olan bana bildirdi. Rûhum senin rûhunu tanıdı. Çünkü müminlerin rûhları birbirlerini tanırlar, birbirlerini görmeseler de!? dedi."
Resûlullah efendimizden bana bir haber ver, dedim. ?Ben onu görmedim, O?nun haberini başkalarından işittim. Hadîs yolunu kendime açmayı istemem. Muhaddis, müftü veya müzekkir olmayı istemem. Benim meşguliyetim vardır. Bunlarla uğraşamam.? dedi. Bana bir âyet okuyun. Sizden duyayım dedim. Elimi tuttu. Eûzü besmele okudu ve çok ağladı. Sonra; ?Cinleri ve insanları beni tanımaları, ibâdet etmeleri için yarattım.? (Zâriyât sûresi: 56) ?Gökü, yeri ve ikisi arasındakileri oyun olsun diye yaratmadım.? (Enbiyâ sûresi: 16) meâlindeki âyet-i kerîmeleri okudu. Sonra bir feryad etti. Aklının gittiğini sandım. Sonra; ?Ey Hayyân?ın oğlu, sen buraya niçin geldin?? dedi. Seni tanımak, seninle sohbet etmek arzusu ile dedim. ?Bir kimsenin Allahü teâlâyı tanıdıktan sonra, herhangi bir kimse ile ahbablık etmek istemesine hiçbir zaman bir mânâ veremem.? dedi.
Veysel Karânî hazretleri devamlı ibâdet ve tefekkür hâlindeydi. Devamlı insanlardan uzak yaşar kimseyle görüşmezdi. ?Benimle en çok konuşan, hazret-i Ömer ve hazret-i Ali?dir.? demiştir.
Veysel Karânî hazretleri Mekke?de hac yapıp, Medîne?ye gidince, işte Resûlullah?ın türbesi burasıdır diye kendisine gösterildi. Kendinden geçerek düşüp bayıldı. Ayılınca; Beni buradan götürün. Resûlullah efendimizin medfûn bulunduğu bir beldede benim için yaşamanın tadı olmaz.? buyurdular.
Rebî bin Haysem anlatır: Üveys´i görmeye gittim. Sabah namazında idi. Bitirdi, tesbihlerin sonuna kadar bekleyeyim dedim. Kuşluğa kadar kalkmadı. Kalktı kuşluk namazı kıldı. Öğle oldu, öğleyi kıldı. Velhâsıl üç gün namazdan kalkıp, dışarı çıkmadı. Yemedi, uyumadı. Dördüncü gece ona kulak verdim. Gözüne uyku gelmişti. Derhal münâcaâta başladı ve; Yâ Rabbî, çok uyuyan gözden, çok yiyen karından sana sığınırım. dedi. Bana bu yeter dedim ve hâlini bozmadan kalkıp gittim.
Geceleri hiç uyumazdı. Bir gece; ?Bu gece kıyâm gecesidir. dedi. Diğer gece, Bu gece rükû gecesidir.Öbür gece, Bu gece secde gecesidir. dedi. Bir geceyi kıyâm, bir geceyi rükû, bir başka geceyi de secdeyle geçirdi. Ey Üveys, bu kadar uzun geceyi bir hâlde geçirmeye nasıl katlanıyorsundediklerinde; secdede, sabah oluyor da, ben hâlâ bir kere Sübhâne Rabbiyel alâ diyemem. Halbuki üç tesbih sünnettir. Bunu yapamamamın sebebi, meleklerin ibâdetini yapmak istememdir. Buna ise gücüm yetmemektedir. dedi.
Mürşidi (hocası) bulunmakla berâber, ayrıca vefât etmiş bir büyüğün rûhâniyetinden faydalanan, yardım ve terbiye gören zâta üveysî, bu yolla kemâle ermeye, olgunlaşmaya da üveysîlik denir. (E. Ans. c.1, s.14)Abdülhak-ı Dehlevî, Peygamberler ve evliyânın vefâtlarından sonra, onlardan yardım istemeye, âlimlerin câiz, olabilir dediklerini, tasavvuf büyüklerinin, bunun doğru olduğunu bildirdiklerini ifâde etmiş, büyüklerden birçoğunun üveysîlik yoluyla yükseldiklerini söylemiştir. İmâm-ı Rabbânî de, Behâeddîn-i Buhârî´nin üstâdı (hocası)nın Seyyid Emîr Külâl hazretleri olduğunu, fakat ayrıca Hâce Abdülhâlık Goncdüvânî´nin rûhâniyetinden istifâde ettiği için aynı zamanda üveysî olduğunu zikretmiştir. (E. Ans. c.1, s.14)
Evliyânın büyüklerinden Ali Dede Bosnevî (rahmetullahi teâlâ aleyh) hazretleri, Risâle fî Beyânî Ricâli´l-Gayb ve Terbiyeü´l-Merâtib ve´l-Usûl adlı eserini yazmaktan murâdını şu sözlerle ifâde etmektedir: "Ey Kardeşim! Bu eseri yazmaktan maksa-dım sana mürşid, yol gösterici, rehber olmak ve nasîhat etmek değil, burada zikrettiğim büyüklerin rûhâ- niyetlerinden istifâde edebilmek içindir. Cüneyd-i Bağdâdî hazretlerine;
"Din büyüklerinin kitaplarını okumanın faydası nedir?" diye sordular. Buyurdu ki:
"Din büyükleri, evliyâlar, Allahü teâlânın askerleridir. Onların rûhânî sözleri de böyledir ve bu sözlerde garîb sırlar, acâib tavırlar, hâller vardır. Bunları ehlinden başkası bilmez. Allahü teâlâ, onlar sebebiyle kalpteki değişmeyi ve şüphe hâllerini giderir. Nitekim Kur´ân-ı kerîmde Allahü teâlâ meâlen; "Peygamberlerin haberlerinden onunla kalbini (tatmin ve) tesbit edeceğimiz her çeşidini sana kıssa olarak anlatıyoruz. Bunda (bu sûre ile) da sana hak ve müminlere bir öğüt vardır. (Hûd sûresi: 20)" buyurdu. O büyüklerin, evliyânın hallerini, sözlerini dinlemekle insan çok şeyler istifâde eder. Bu fakîr, hâlis bir kalb ile onların kitaplarını mütâlaa ederek nice şeylere kavuştum."
Kendilerine ?Silsile-i aliyye? denilen büyük âlim ve velîlerin beşincisi olan Sultân-ül-Ârifîn Bâyezîd-i Bistâmî (rahmetullahi teâlâ aleyh) hazretleri üveysî olup, İmâm-ı Câfer-i Sâdık´ın vefâtından kırk yıl sonra doğduğu hâlde İmâm-ı Ali Rızâ´nın sohbetinden ve bunun bereketiyle İmâm-ı Câfer-i Sâdık´ın rûhâniyetinden istifâde etti. Bâyezîd, İmâm-ı Câfer-i Sâdık´ın rûhâniyetinden feyz almakla meşhûr oldu. Otuz sene Şam civârında bulunup, yüz on üç âlimden ilim öğrenmiştir. Aşk-ı ilâhîde o kadar ileri ve ibâdette o derece yüksekte idi ki, namaz kılarken Allah korkusundan göğüs kemikleri gıcırdar, yanında bulunanlar bunu işitirlerdi. Son derece âlim, fâdıl ve edîb idi. Şiirleri meşhûrdur.
Bâyezîd, ilim tahsîl ettiği üstâdlarından birine olan hürmet ve muhabbetinden dolayı, onun kabrinin yanına defnedilmeyi ve kabrinin, hocasının kabrinden daha derin yapılmasını, kendi vücûdunun, hocasının vücûdundan aşağıda olmasını vasiyyet etti. Hocalarının en büyüğü, Allahü teâlâya kavuşmak yolunda çok yüksek derecelere kavuşmasına vesîle olan, İmâm-ı Câfer-i Sâdık hazretleridir. Feyz ve mârifeti, İmâm-ı Câfer-i Sâdık´ın mübârek rûhâniyetinden aldı.
İstanbul´da yetişen velîlerden Beyzâde Mustafa Ahıskalı (rahmetul- lahi teâlâ aleyh) buyurdular ki: Âhirete göçen büyük âlim ve velîlerin rûhâniyetinden feyz almak mümkün ve çok defâ vâki olmuştur. Meselâ büyük âlim ve velîlerden Bâyezîd-i Bistâmî, Câfer-i Sâdık hazretlerinin rûhâniyetinden feyz almış, üveysi olarak yetişmiştir. Aynı şekilde Ebü´l-Hasan-ı Harkânî de, Bâyezîd-i Bistâmî´nin rûhâniyetinden feyz alarak yetişmiştir.
Hayatta olup da görüşmek, huzûruna çıkmak mümkün olmayan, büyük âlimden istifâde edebilmek için, o mübârek zâtın bu kimseye mektup gönderip teveccüh buyurması, ona virdini ve vazîfesini tebliğ ve tenbih buyurması, diğer lüzumlu bilgileri îzah buyurup açıklaması, tâlibin de bunlara ihlâs ile uyması lâzımdır. Her işini, ibâdet ve tâatini buna göre tamam etmelidir. İstifâdenin en olgunu ve faydalısı ise, o mübârek âlim ve velînin sohbetinde bir müddet bulunmak sûretiyle olur. Emir buyurduğu görevleri seve seve yapar, edeplere riâyet ederse çok kazançlı olur. Ayrıldığında da kendini hep hocasının huzûrunda gibi düşünürse, pekçok fayda ve bereketlere kavuşur. Her hususta doğruyu en iyi bilen Allahü teâlâdır."
Peygamber efendimiz zamânında yaşamış büyük velî Veysel Karâ- nî (rahmetullahi teâlâ aleyh) Yemen?de iken deve güder, geçimini onunla temin ederdi. Geçimi, yaşaması pek sâdeydi. Hasta, âmâ ve ihtiyar annesinden başka kimsesi yoktu. Güttüğü develer için belli bir ücret istemez, ne verirlerse kabul ederdi. Fakir olanlardan hiç ücret almazdı. Aldığının yarısını sadaka olarak fakirlere dağıtır, kalanını da kendi ihtiyaçlarına ve annesine harcardı.
Müslüman olduktan sonra bütün ömrü boyunca sevgili Peygamberimizin aşkı ile yanıp tutuştu. Bir an bile Rabbini unutmadı. Kulluğunda o dereceye yükseldi ki, her hâli, her hareketi ve her sözü insanlara ibret ve nasîhat oldu. Kimseden incinmemiş ve kimseyi incitmemiştir. Onun en önemli vasfı; Peygamber efendimize olan aşkı, ibâdete canla başla devâmı ve annesine saygısıdır. Annesine çok hizmet edip, hayır duâsını aldı. Resûlullah efendimizi görmeği çok arzu ediyordu. Defâlarca Peygamber efendimizi görmek için annesinden izin istedi. Annesi, kendisine bakacak kimsesi olmadığı için izin veremedi.
Peygamber efendimiz; "Üveys-i Karnî, ihsân ve iyilikte Tâbiînin hayırlısıdır.? buyurdu. Resûlullah efendimiz, zaman zaman mübârek yüzünü Yemen tarafına döndürür ve; Yemen tarafından rahmet rüzgârı estiğini duyuyorum. buyururdu. Kıyâmette Allahü teâlâ Üveys sûretinde yetmiş bin melek yaratır ve Üveysi onların arasında Arasata götürürler. Cennet?e gider ve Allahü teâlânın dilediği (bildirdiği)nden başka mahlûk hangisinin Üveys olduğunu bilmez.
Ümmetimden bir kimse vardır ki, Rebî?a ve Mudar kabîlelerinin koyunları kıllarının adedince kişiye kıyâmette şefâat edecektirbuyurdu. Arabistanda bu iki kabîlenin koyunları kadar kimsenin koyunu olmadığı söylenmiştir. Eshâb-ı kirâm; Yâ Resûlallah, bu kimdir dediler. Peygamber efendimiz; Allahın kullarından biri.? buyurdu. Biz hepimiz kullarız, ismi nedir dediler. Üveys. buyurdu. Nerelidirdediler. Karnlıdır.buyurdu. O sizi gördü mü? dediler. ?Baş gözü ile görmedi. buyurdu. Hayret, size bu kadar âşık olsun da, hizmet ve huzûrunuza koşup gelmesin! dediler. İki sebepten: Biri hallerine mağlubdur. İkincisi ise benim dînime bağlılığından dolayıdır. İhtiyar bir annesi vardır. Îmân etmiştir. Gözleri görmez, el ve ayakları hareket etmez. Üveys gündüzleri deve çobanlığı yapar, aldığı ücreti kendisinin ve annesinin nafakasına harcar. buyurdu. Biz onu görür müyüz dediler. Hazret-i Ebû Bekre; Sen onu kendi zamânında göremezsin.? Ama hazret-i Ömer ve hazret-i Aliye; siz onu görürsünüz. Sol böğründe ve avucunun içinde bir gümüş miktarı beyazlık vardır. Bu baras hastalığı beyazlığı değildir. Ona varınca, benim selâmımı söyleyin ve ümmetime duâ etmesini bildirin.? buyurdular.
Veysel Karânî hazretleri gece-gündüz ibâdet ve tâatle vakit geçirirdi. Kendini halktan gizlerdi. İlk zamanlar herkes ona dîvâne gözü ile bakıyordu. Sonradan onun büyüklüğünü anladılar, çok ikrâm ve hürmet göstermeye başladılar. Bunun üzerine, annesinin vefâtından sonra Karn köyünden çıkıp Kûfe şehrine gitti.
Peygamber efendimizin vefâtı yaklaşınca, hırkanızı kime verelim? dediler. ?Üveys-i Karnî´ye verin.? buyurdu. Resûlullah?ın vefâtından sonra hazret-i Ömer ile hazret-i Ali Kûfe?ye geldiklerinde, Ömer (radıyallahü anh) hutbe esnasında; ?Ey Necdliler, kalkınız!? buyurdu. Kalktılar. Aranızda Karn?dan kimse var mıdır? buyurdu. Evet dediler ve birkaç kişiyi ona gönderdiler. Hazret-i Ömer, onlardan Üveys?i sordu. Biliyoruz. O, sizin bildiğinizden pek aşağı bir kimsedir. Dîvânedir, akılsızdır ve insanlardan kaçar bir hâli vardır, dediler. ?Onu arıyorum, nerededir?? buyurdu. Arne vâdisinde develerimize çobanlık yapmaktadır, biz de karşılığında ona akşam yiyeceği veririz, saçı-sakalı karışıktır, şehirlere gelmez, kimse ile sohbet etmez, insanların yediğini yemez; üzüntü ve neşe bilmez. İnsanlar gülünce, o ağlar; insanlar ağlayınca o güler dediler. ?Onu arıyorum.? buyurdu. Sonra hazret-i Ömer?le hazret-i Ali, onun olduğu yere gittiler. Onu namaz kılar gördüler. Allahü teâlâ, develerini gütmesi için bir melek vazifelendirmişti. Namazı bitirip selâm verince, hazret-i Ömer, kalktı ve selâm verdi. Selâmı aldı. Hazret-i Ömer; ?İsmin nedir?? diye sordu. ?Abdullah, yâni Allah?ın kulu.? dedi. ?Hepimiz Allah?ın kullarıyız; esas ismin nedir?? diye sordu. ?Üveys? dedi. ?Sağ elini göster.? buyurdu. Gösterdi. Hazret-i Ömer; Peygamber efendimiz size selâm etti. Mübârek hırkalarını size gönderip; ?Alıp giysin, ümmetime de duâ etsin.? diye vasiyet buyurdu, dedi.
?Yâ Ömer! Ben zayıf, âciz ve günahkâr bir kulum. Dikkat buyur, bu vasiyet başkasına âid olmasın?? deyince; ?Hayır yâ Üveys, aradığımız kimse sensin. Peygamber efendimiz senin eşkâlini ve vasfını belirtti.? cevâbını verdi.
Bunun üzerine, Hırka-i şerîfi hürmetle aldı, öptü, kokladı, yüzüne gö- züne sürdü. Sonra; ?Siz burada bekleyin.? dedi. Yanlarından ayrıldı. Bi- raz ileride hırkayı yere bırakıp, yüzünü yere koydu. Cenâb-ı Hakk?a şöyle duâda bulundu:
?Yâ Rabbî! Sevgili Peygamber efendimiz, ben fakir, âciz kuluna hazret-i Ömer ve hazret-i Ali ile Hırka-i şerîflerini göndermiş.? dedi. Günahkâr olan bütün müslümanların affı için duâ etti. Bir çok günahkâr müslü- manın affolduğu bildirilince, Hırka-i şerîfi hürmetle giydi.
Veysel Karânî hazretleri, kendisine hırka verildikten sonra Yemen?- den Kûfe?ye gitti. Kûfe?ye gittikten sonra çok az kimse onu görebildi. Görenlerden biri Harem bin Hayyan?dır. Harem bin Hayyan anlatır: "Üveys?- in şefâatinin ne derecede olduğunu bildiren hadîsi işitince, onu görmek istedim. Kûfe?ye gidip, onu aradım. Nihâyet Fırat Nehri kenarında abdest alırken buldum. Daha önce hakkında mâlûmâtım olduğundan onu tanıdım. Selâm verdim. Selâmımı aldı. Bana baktı. Müsâfeha etmek istedim, elini vermedi. ?Allah sana merhamet eylesin, seni bağışlasın ey Üveys, nasılsın?? dedim. Onu o kadar sevmiştim, ona o kadar acımıştım ki ağladım. Çünkü çok zayıftı. O da ağladı ve; ?Allah sana hayırlı ömür versin, ey Harem bin Hayyan! Nasılsın ey kardeşim! Beni sana kim gösterdi?? dedi. İsmimi ve babamın ismini nasıl bildin ve hiç görmeden beni nasıl tanıdın? dedim. ?Her şeyi bilen ve her şeyden haberi olan bana bildirdi. Rûhum senin rûhunu tanıdı. Çünkü müminlerin rûhları birbirlerini tanırlar, birbirlerini görmeseler de!? dedi."
Resûlullah efendimizden bana bir haber ver, dedim. ?Ben onu görmedim, O?nun haberini başkalarından işittim. Hadîs yolunu kendime açmayı istemem. Muhaddis, müftü veya müzekkir olmayı istemem. Benim meşguliyetim vardır. Bunlarla uğraşamam.? dedi. Bana bir âyet okuyun. Sizden duyayım dedim. Elimi tuttu. Eûzü besmele okudu ve çok ağladı. Sonra; ?Cinleri ve insanları beni tanımaları, ibâdet etmeleri için yarattım.? (Zâriyât sûresi: 56) ?Gökü, yeri ve ikisi arasındakileri oyun olsun diye yaratmadım.? (Enbiyâ sûresi: 16) meâlindeki âyet-i kerîmeleri okudu. Sonra bir feryad etti. Aklının gittiğini sandım. Sonra; ?Ey Hayyân?ın oğlu, sen buraya niçin geldin?? dedi. Seni tanımak, seninle sohbet etmek arzusu ile dedim. ?Bir kimsenin Allahü teâlâyı tanıdıktan sonra, herhangi bir kimse ile ahbablık etmek istemesine hiçbir zaman bir mânâ veremem.? dedi.
Veysel Karânî hazretleri devamlı ibâdet ve tefekkür hâlindeydi. Devamlı insanlardan uzak yaşar kimseyle görüşmezdi. ?Benimle en çok konuşan, hazret-i Ömer ve hazret-i Ali?dir.? demiştir.
Veysel Karânî hazretleri Mekke?de hac yapıp, Medîne?ye gidince, işte Resûlullah?ın türbesi burasıdır diye kendisine gösterildi. Kendinden geçerek düşüp bayıldı. Ayılınca; Beni buradan götürün. Resûlullah efendimizin medfûn bulunduğu bir beldede benim için yaşamanın tadı olmaz.? buyurdular.
Rebî bin Haysem anlatır: Üveys´i görmeye gittim. Sabah namazında idi. Bitirdi, tesbihlerin sonuna kadar bekleyeyim dedim. Kuşluğa kadar kalkmadı. Kalktı kuşluk namazı kıldı. Öğle oldu, öğleyi kıldı. Velhâsıl üç gün namazdan kalkıp, dışarı çıkmadı. Yemedi, uyumadı. Dördüncü gece ona kulak verdim. Gözüne uyku gelmişti. Derhal münâcaâta başladı ve; Yâ Rabbî, çok uyuyan gözden, çok yiyen karından sana sığınırım. dedi. Bana bu yeter dedim ve hâlini bozmadan kalkıp gittim.
Geceleri hiç uyumazdı. Bir gece; ?Bu gece kıyâm gecesidir. dedi. Diğer gece, Bu gece rükû gecesidir.Öbür gece, Bu gece secde gecesidir. dedi. Bir geceyi kıyâm, bir geceyi rükû, bir başka geceyi de secdeyle geçirdi. Ey Üveys, bu kadar uzun geceyi bir hâlde geçirmeye nasıl katlanıyorsundediklerinde; secdede, sabah oluyor da, ben hâlâ bir kere Sübhâne Rabbiyel alâ diyemem. Halbuki üç tesbih sünnettir. Bunu yapamamamın sebebi, meleklerin ibâdetini yapmak istememdir. Buna ise gücüm yetmemektedir. dedi.