hafiza aise
Wed 28 November 2012, 04:24 pm GMT +0200
ÜNİTE 9
ŞARTLI,BİLEŞİK VE DÜZENSİZ KIYASLAR
S:1) Şartlı (hipotetik) kesin kıyas nedir?Örneklendiriniz.
C:1) Öncüllerinden en az birisi bitişik veya ayrık şartlı önermelerden olan
kıyaslardır
Örnek: Eğer şu cisim hareket ediyorsa o cisim canlıdır; (B.Ö=Bitişik şartlı)
Şu cisim hareket ediyor; (K.Ö=Yüklemli)
cisim canlıdır (Sonuç)
S:2) Bir öncülü bitişik şartlı diğer öncülü ise yüklemli önermelerden oluşan kıyaslar hangisidir? C:2) Bitişik şartlı kıyaslardır.(Şartlı muttasıl)
S:3) Bitişik şartlı kıyaslarda önbileşen ile ardbileşen arasındaki ilişkiye göre biçim yönünden kaç kıyas şekli ortaya çıkar
C:3) 4 kıyas şekli ortaya çıkar
a-Önbileşeni onaylama (Vazu’l mukaddem)
b-Önbileşeni onaylamama (Refu’l mukaddem)
c-Ardbileşeni onaylama (Vazu’l tali)
d-Ardbileşeni onaylamama (Refu’l tali)
S:4) Önbileşeni onaylama formu nasıldır?Örnek veriniz.
C:4) A ise B’dir
Eğer güneş doğarsa gün başlamıştır A dır
Güneş doğmuştur B dir
Gün başlamıştır A ise B dir B değildir A değildir
S:5) Yukarıdaki ardbileşeni onaylamama formunun örneğini bulunuz?
C:5) Eğer bahar gelirse çiçekler açar
Çiçekler açmış değildir
Bahar gelmiş değildir.
S:6) Aşağıdaki örnek hangi kıyasa aittir?
Eğer hava yağmurluysa bulutludur
Hava bulutludur
Hava yağmurludur.(Bu çıkarım geçersizdir)
C:6) Ardbileşeni onaylama
S:7) Ayrık şartlı kıyaslar neye denir?
C:7) Büyük öncülü ayrık şartlı önermeden oluşan kıyaslara ayrık şartlı (munfasıl) kıyaslar denir.
S:8) Öncül sayısı ikiden fazla olan kıyaslara ne denir?
C:8) Bileşik kıyaslar denir.
S:9) Zincirleme kıyas nedir?
C:9) Kıyastaki birinci öncülün yüklemini ikinci öncüle konu, ikinci öncülün yüklemini üçüncüye konu…. şeklinde ayırarak birbirine bağlayıp sonuçta, ilk öncülle irtibata sokarak hükme varmaya “zincirleme kıyas (mefsülün-netaic, sorites)’’ denir.
S:10) Zincirleme kıyasın en yaygın bilinen örneği nedir?
C:10) Bu ırmak gürültü yapıyor;
Gürültü yapan hareket eder;
Hareket eden donmamıştır;
Donmamış olan beni taşıyamaz,
O halde bu ırmak beni taşıyamaz.
S:11) Hulfi kıyası açıklayınız?
C:11) İspatı istenen önermenin karşıt halinin imkansızlığını göstererek ispat edilmesi istenenin doğruluğuna hükmetmektir.Bu tür kıyaslarda genelde yüklemli, bitişik ve ayrık şartlı öncüller kullanılır.
S:12) Kıyas-ı zül-ciheteyn kelimesinin anlamı nedir?
C:12) İddiayı iki şıkka bölerek kanıtlayan, iki yönlü/iki kanatlı ve iki boynuzlu delil anlamındadır.
S:13) İkilem (Dilemma) nasıl bir kıyas çeşididir?
C:13) Öncülleri bitişik ve ayrık şartlı önermelerden kurulan bir kıyas olup, öncüllerdeki şıkların yani seçeneklerin ayrı ayrı değerlendirilmesiyle sonuca varılan kıyastır.
S:14) İkileme örnek olan aşağıdaki önermelerin sonucu nedir?
Ya siz padişahsınız, ya ben padişahım. (Ayrık şartlı önerme)
Siz padişahsanız sorumluluğunuz gereği; (Bitişik şartlı önerme)
Ben padişahsam, bu emrin gereği; (Bitişik şartlı önerme)
C:14) Her iki halde de, ordunun başına geçmelisiniz! (Sonuç)
S:15) Basit ikilem ve karmaşık ikilem nasıl olur?
C:15) Sonuç, birinci öncülün tek bir teriminden yani ya ön bileşen ya da ardbileşenden oluşmuş yüklemli tek bir önerme halindeyse basit ikilem; Birinci öncülün birden çok terimden oluşmuşsa karmaşık ikilem olur.
S:16) Yapıcı ve yıkıcı ikilem nedir?
C:16) İkilemdeki bitişik şartlı öncüllerin önbileşenleri (küçük öncülde) onaylanırsa yapıcı ikilem; şartlı öncüllerin ardbileşenleri onaylanmaz/reddedilirse yıkıcı ikilem olur.
S:17) Basit bir ikilemin yapıcı ve yıkıcı hali ne şekildedir?
C:17) Basit Yapıcı İkilem Basit Yıkıcı İkilem
A ise B dir (Bitişik şartlı B.Ö) A ise B dir
C ise B dir (Bitişik şartlı B.Ö) A ise C dir
Ya A ya C dir (Ayrık şartlı K.Ö) Ne B ne C dir;
B dir (Sonuç) A değildir
S:18) Aşağıdaki önerme şekilleri hangi ikileme aittir?
A ise B dir
C ise D dir
Hem A hem C dir
Hem B hem D dir
C:18) Karmaşık yapıcı ikilem’e aittir.
S:19) Bir ikileme kaç yol ile itiraz edilip karşı konabilir?
C:19) Üç yol ile itiraz edilir:
1-Seçenekleri kabul etmemekle
2-Seçeneklerin dışında başka bir seçeneğin olduğunu göstermekle
3-Aynı formda karşı bir ikilemle çürütme yoluyla
S:20) Düzensiz kıyaslar kaç tanedir?
C:20) İki tanedir: Kısaltılmış kıyas ve kanıtlı kıyas.
S:21) Kıyaslar hangi maksatlarla kurulur?
C:21) -Dinleyiciyi konuşmamıza veya düşüncemize ortak yapmak için.
-Her şeyi açıkça söylememe isteğinden dolayı.
-Edebi üslup ve ustalık için.
S:22) Aşağıdaki iddianın sahibi kimdir?
“ Mantık, kıyaslar ve başka bir sürü kuralları ile yeni bir şey öğretmekten ziyade belli bir şeyleri başkalarına açıklamak yahut bilinmeyen şeyler hakkında muhakemesiz söz söylemekten başka bir şeye yaramamaktadır.’’
C:22) Descartes’tir.
S:23) “ İzmirli ’’ kıyasın nerelerde etkin ve önemli bir vasıta olarak kullanılabileceğini savunur?
C:23) -Bir akıl yürütmeyi tahlilde, tekrar terkip etmede
-Zihni alıştırmalar yapmada
-Yeni bir şeyler keşfetmede, onu açıklamada ve temellendirmede
-Belirsizliği kaldırmada
-Delilleri kısa ve sağlam bir şekilde ortaya koyma (izah)da.