hafiza aise
Tue 1 February 2011, 07:36 pm GMT +0200
8 ÜNİTE
FELSEFE ELEŞTİRİLERİ VE CEVAPLARI
FELSEFE ELEŞTİRİLERİ VE CEVAPLARI
TEHAFÜTLER GELENEĞİ:
Eleştirisel bir düşüncedir.
Yunan felsefesinin tercümesiyle beraber Müslümanlar tarafından tanınan felsefe Müslüman düşünürleri üçe ayırdı.
1- sırf felsefe yapanlar
2- felsefeyi dinle uzlaştıranlar: filozoflar temsil eder.
3- felsefi metodla dini savunanlar.: kelamcılar temsil eder
Kindi , Farabi,İbn Sina gibi filozofların felsefeyi dinle uzlaştırma çabaları felsefenin Müslüman toplumlarca kabul görmesini sağladı.
Selçuklular döneminde sırf felsefecilik yapan Batıniler siyasal anlamda sorunlara neden oldular bundan dolayı felsefeye de tepki oluşmuştur.
Felsefeyi başta tamamen reddenler
- Hanbeli – zahiri fıkıh ve hadis ekolü
- Klasik selefiyye
- İlk dönem şia
- Malikiler
- İlk Şafii
Bunlara göre insanın ihtiyaç duyduğu her şey Kuran ve hadislerin zahirinde mevcuttur.Kuran ve sünnet dışındaki dinle ilgili görüş ve yorumlar bidattır.
Kelamcılar ve flozofların telif etmek istedikleri unsurlar şunlardır
- alem ezeli ve ebedi midir?
- İki ALLAH mümkünmüdür?
- ALLAH ın zatı ve sıfatları nedir?
- ALLAH tarif edilebilirmi?
- Gök canlımıdır?
- Gök ruhları cüz’i leri bilirmi?
- Ruh nedir?
- Cesetler dirilirmi?
- Mucize mümkünmüdür.
Bu soruları siyasi hareketlerde kullanmaya başlanmasıfelsefenin eleştirilmesinde etkilidir.
Hasan Sabahın felsefi fikirleride kullanarak dine Batıni yorumlar getirmesi şii Batıniliğin gelişmesi Selçuklu devletinin siyasi gücünü zayıflatması karşısında Selçuklu niazmiye medresesinin büyük hocası Gazali bu fikirlerin kaynağı olan görüşleri eleştirmek içinsaray tarafından görevlendirilmiştir.bunun üzerine felsefeye karşı en sert eleştirilerin kaynağı olan tehafütül felasifeyi kaleme almıştır.ve tehafüt geleneği başlamıştır.
ELEŞTİRİ / TEHAFÜT GELENEĞİNİN ORTAYA ÇIKIŞI
Tehafütül felasife (filozofların tutarsızlığı) anlamında yaygın olarak kullanılmaktadır.
Tehafüt geleneğinin ortaya çıkış nedenin başında felsefe-din ilişkisi görünür.
Siyasi ayrışmalar beraberinde düşünce alanında farklılıkların oluşmasına sebebiyet vermiştir.gazalinin tehafütül felasifeyi yazmasındaki nedenlerden biri filozofların ehli sünnetle bağdaşmayanfikirlerini eleştirerekeşariliği güçlendirme olduğu söylenebilir.
Gazalli özellikle avam (geniş halk kitleleri) olarak inananların inançlarını onları tehdit eden fikirlerden korumaktı.
Gazalli benim amacım varlıkların hakikatini bilmektir.bunun için önce bilginin hakikatini onun ne olduğunu araştırmak gerekir.der.İbn Rüşd de aynı gayededir.
Gazalinin tehafütül felasifeyi yazdığı dönem mantığın ve felsefi yöntemlerin kelam ilmine girmeye başladığı dönemdir.
İbn Rüşdün dönemi ise felsefi yöntemlerin yaygınlaşıp kelami eserlerin felsefi nitelik taşıdığı dönemdir.
Tehafütler kelami eserler değil felsefi eserler kategorisindedirler.
Gazalifilozofları daha çok metafizik görüşlerinin dini ilkelerle örtüşmediği gerekçesiyle eleştirmiştir.
EBU HAMİD EL-GAZZALİ:
Nizamülmülk ün sarayında siyasi danışman olarak görevlendirilmiştir.Amaçları :
- Hasan sabbahın başkanlığını yaptığı siyasi cinayetler işleyen Batıniliği düşünce düzeyinde durdurmak
- Mısırda el-ezheri kuran ezher şiasının kültürel gelişmesiyle rekabet etmek
- nişaburda insanlara inançlarından dolayı zulmeden mutezileye cevap vermek
ELEŞTİRİNİN İLK ESERİ :GAZZALİ VE TAHAFÜTÜL-FELASİFE
Gazali döenemine kadar kelamcılar veya Müslüman alimlerin felsefeyi tenkidleri ferdidir.
Felsefeye ilk ciddi tepkiyi gazali vermiştir.tehafütül felasife eseri ile İbn Sina ve Farabi nin metafizik fikirlerinin hedef almıştır.
Gazali filozofların görüşlerini üç kısıma ayrmıştır.
1- bir kısmı bütünüyle dini inançlarla çatıştığından dolayı onları reddetmek gerkmektedir.
2- Dini inançlarla bir bağlantısı yoktur.bunlar mantık riyazig eometri ile ilgili ilimlerdir.
3- Din ile felsefe arasındaki asıl tartışma ilahiyat tabiiyyat konusundaki görüşlerdir.
Bu görüşlerden dolayı gazali filozofları tenkit ve küfürle itham etmiştir.özellikle ilahiyyat ve tabiiyyatı ilgilendiren alanlara yönelmiştir.
Gazali filozofları eleştirmek işinefelsefe öğrenmekle başladı.bir yıl okuma bir yılda mütelal sonunda MAKASİDUL-FELASİFE eserini yazmıştır.MAKASITI dört başlıkla ele almıştır:
1-RİYAZAT:matematik ve geometri olup bunların dinle çelişen yönleri yoktur.inkar edilemezler.
2-İLAHİYAT:filozofların buradaki çoğu görüşü yanlışdoğruları azdır.
3-MANTIK:görüşlerin çoğu doğruyanlışlar azdır.anlaşmazlık yalnızca kavramlar ve onların kullanılmasındadır.anlam ve gayede itilaf yoktur.
4-TABİİYYAT:bu alanda hak batıladoğru yanlışa karışmıştır.galip ile mağlup hakkında hüküm vermek mümkün değildir.
GAZALİNİN FİLOZOFLARI ELEŞTİRİDE HAREKET NOKTALARI
- Gazaliye kadar felsefeye eleştiriler felsefe bağlam içerisinde idi.gazali ile beraber felsefi içeriğe dini terminolojisinde tekfir (küfürle itaham) kavramı girmiştir.gazalinin tehafütünde filozofları küfürle itham etmiştir.
-Bu şekilde konuyu iman noktasına getirmesi yüzyıllarca tartışmaların gündemde olmasının sebebidir.
-Gazaliden sonra felsefeye yeni fikirler üretmek yerine kelami görüşlerin yaygınlaşmasına neden olmuştur.
-filozofların görüşlerini ispatlamada yetersiz olmaları gazaliye göre: idda ettikleri gibi burhani olmayıp zannidir.
- Gazali filozofları sadece metafizik ve tabiiyyat alanında yirmi konuda eleştirmiştir.
-bu melelerin üçünde küfürle itham etmiş
-onyedi meselede filozofların bidat içinde olduklarını vurgulamıştır.
ELEŞTİRİLERE CEVAP:İBN RÜŞD VE TEHAFÜTÜT-TEHAFÜTÜ
Gazalinin eleştirilerine ilk ciddi karşı koyuş Endülüslü filozof ve fakih ibn rüşdden tehafütüt tehafüt eseriyle gelmiştir.
İbn rüşd aristotelesi şerh eden ve onu en iyi bilen kişidir.
- cesetlerin haşri meselesi
- Allahın cüz’iyyatı
- Alemin kıdemi
Bu konularla küfürle suçladıkları anlamda kullanmadıklarını ibn rüşd tehafüt eseriyle dile getirdi.
İbn rüşdü DEVVANİ yorumlamıştır.tekfiri islam filozoflarını kapsamamlıdır der.
İBN RÜŞD SONRASI TEHAFÜT GELENEĞİ
Tehafütlerin kaleme alınmasının başlıca nedenleri şunlardır:
1-başta Fatih Sultan Mehmet olmak üzere devlet yöneticilerinin akli ve felsefi ilimlere ilgisi.
2 -felsefe ve kelam arasında ortak olan temel problemleri bilimsel seviyede tartışma isteği
3-din-felsefe ilişkisinin incelenmesi
4 -gazzali ve ibn rüşdün tehafütlerinin incelenip karşılaştırma yapılararak değerlendirilmesi
5 -fıkhi alanda dinamizmin yeniden canlandırılıp devam ettirilmesi arzusu
6 -düşünce alanında tenkitçi ortamın hazırlanmasını sağlayarak taklitten uzak orijinal fikirlerle
Çözümün üretilmesi.
Gazaliden sonra gelen FAHREDDİN RAZİ: felsefe ile kelamı birleştirmiştir.
Gazali ve ibn rüşd tehafütleri etrafında yazılan eserlerin konuları dört kategoride değerlendirilir.
1-tabiiyyata ait meseleler
2-ilahiyata dair meseleler
3-alemle ilgili meseleler
4-gök hakkında meseleler