hafiza aise
Wed 5 December 2012, 05:52 pm GMT +0200
Ünite 7 Soru Cevap Ders Özetleri
S: 1) İslam tarihinde çok merkezli dönemin özellikleri nelerdir?
c: Başkentlerin çokluğu, ifade edilebilen ve savunulabilen düşünce ve inançların çokluğu, devletlerin çokluğu, hilafetlerin çokluğu
S: 2) Abbasi hilafetinin kurulmasıyla birlikte ilk kez merkezden uzak bölgelerde Abbasi halifelerinin yönetimi dışında kalan ülkeler hangileridir?
C: İspanya, Endülüs Emevileri, Fas'ta İdrisiler, Batı Cezayir'de Rüstemiler.
S: 3) Abbasi hilafetinin zayıflamasıyla ilk kurulan mahalli devlet hangisidir?
C: Samaniler (874-99). Maveraünnehir ve İran'da kurulmuştur.
S: 4) Samani devletinin yükseliş dönemi kimin zamanında olmuştur?
C: İkinci Nasr b. Ahmed dönemi (914-943). Ayrıca ikinci Nasr bir özelliğide Horasan ve Maverannüher'in bir İsmaili-Şii propagandaya maruz kalması ve Samani sarayının üst düzey devlet görevlileri arasında da bu mezhebin yayılmasıdır.
S: 5) Samani devletinde kullanılan ünvanlar nelerdir?
C:) Melik, Şahanşah(krallar kralı)
S: 6) Samani devleti zamanında kurulan ilk medresler nerelerde idi?
C: Buhara, Semerkand, Belh, Merv, Maveraünnehir.
S: 7) Samani devletinin yıkılış nedeni nedir?
C: Devlete nüfuz eden Türk askeri sınıfının beklentilerine gemleyememeleri.
S: 8) Samaniler hangi dili kullanırlardı?
C: Devlet ve ilim dili arapça idi. Fakat bu dönem aynı zamanda günümüze kadar gelen yeni farsça'ya da zemin hazırlamışlardır.
S. 9) Samani devletinin önemli şahsiyetleri kimlerdir?
C: Dini ilimlerde İmam Maturidi, tıp felsefesinde İbn Sina. Ebubekir er-Razi, Matematik ve astronomide Ebu Cafer el-Hazin Ibn Bemşad, tarihçilikte Utbi, Nerşahi,Sellami, coğrafya da Ebu Zeyd Belhi ve vezir Ceyhani.
S: 10) Büveyhliler kaç yılında, nerde kuruldu?
C: Buveyhliler(932-1056). Hazar denizinin güney batısında yer alan sarp-dağlık deylem dölgesidir. Adını mütevazi bir balıkçı olan Ebu Şuca'dan almıştır. Ali, Hasan, Ahmed adlarındaki üç oğlu tarafından kurulmuştur.
S: 11) 'Deylem ara dönemi' ne demektir?
C: Büveyhiler, İranlı kavimlerden Deylemlilere mensuptular. Deylemliler onuncu asırdan itibaren Hazar denizinin güneyinden başlayarak İslam dünyasının merkezi bölgelerini ele geçirdiler ve Arap-İslam hakimiyeti ile Selçuklulardan itibaren başlayan Türk-İslam tarihi arasında bir 'Deylem Ara Dönemi' meydana getirmiştir.
S: 12) Büveyhilerin yükseliş dönemini kimin zamanında olmuştur?
C: Adudü'd devle
S: 13) Büveyhilerin didini anlayışı nedir?
C: Büveyhilerin ana vatanlarında İslamın Şia-Zeydiyye formunu benimsediler. Irak-İran'da İmamiyye-İsnaaşariyye şiiliğini desteklediler. Aşure matemi ve Ğadir-i Hum gibi Şii merasimleri, Büveyhi zamanında Muizzü'd-devle tarafından ilk defa uygulamaya konulmuştur.
S:14) Büvayhilerin ilim ve kültür anlayışı faaliyetleri nelerdir?
C: Kütüphaneler, rasathaneler, hastahaneler gibi sosyal-kültürel kurumların inşasına öncülük etmişlerdir.
S: 15) Büveyhilerin gerileme,çöküş ve yıkılış nedenleri?
C: Adudü'd devle'nin ölümünden sonra(983) devletin birliği parçalandı. Hindistan-Avrupa ticaret yokunun İran körfezinden Kızıldeniz'e Fatımilerin Mısır'ına döndürülmesi, ekonomik olarak Büveyhiler için önemli bir darbe oldu. Batı İran ve Irak'ta fikirleşme arttı. Hanedanın farklı şubeleri arasında bitip tükenmek bilmeyen savaşlar da ciddi bir şekilde sarstı. Zayıflayan Büveyhiler paralı askerlerin sadakatini koruyamadılar ve Bağdat gibi şehirlerdeki kargaşayı kontrol edemediler. Böylece çöküş sürecine girdiler. Bitmeyen iç savaşlar, ticaret yollarının değişmesi, şii-sünni gerilimi ve güçlü devletlerle kuşatılmış olmaları yıkılma nedenleri oldu.
S: 16) Hamdanilerin dini anlayışı nedir?
C: Şii idiler.
S: 17) Şiilerin kurduğu en büyük imparatorluk hangisidir?
C: Fatımiler(909-1171). Hz. Peygamberin kızı Hz.Fatıma'ya nispetle bu adı almış, Kuzey Afrika, Yemen, Sicilya, Mısır ve Suriye'de hüküm sürmüştür. Şia'nın İsmailiyye kolu mensuplarınca kurulmuş Hz. Fatıma'nın soyundan geldiklerini iddia etmişlerdir.
S: 18) Fatımilerin yükselişi kimler zamanında gerçekleşti?
C: Kuzey Afrika'da sağlam bir şekilde yerleşmelerini halife el-Muiz(953-975) zamanında gerçekleşti. Halife el-Aziz(975-996) döneminin sonuna doğru gücünün doruğuna ulaştı.
S: 19) Fatımilerde gerileme döneminde neler yaşandı?
C: El-Aziz'in oğlu halife olan Hakim(996-1021) zamanında devlet eski gücünü kaybetmeye başladı. Halifenin şahsiyet zaafı içinde bulunması, sık sık kararlarını değiştirmesi ve giderek baskı şiddetinin artması kötü sonuçlar doğurdu. Ashaba sövme adeti yaygınlaştı. Bir takım çocuk yaşta halifelerin iş başına gelmesi nedeniyle devlet erkinin vezirlerin eline geçti.
S: 20) Fatımilerin yıkılış nedenleri?
C: Fatımilerin gerilemede gösterilen nedenlerin devamı ve el-Amir'in Nizariler tarafından katledilmesi nedeniyle halef bırakmaması, Fatımi devletşnde büyük duraklamaya neden oldu. Sonrasında gelen hükümdarların kötü yönetimi 262 yıl ayakta kalan Fatımi hilafeti sona erdi.
S: 21) Fatımilerin din anlayışı nedir?
C: İsmailiyye-Şiası temelinde dini-ideolojik bir devlet hüviyeti ortaya koydu.
S: 22) Fatımilerin politika anlayışı nedir?
C: Abbasi hilafetini yok edip islam dünyasını bütünüyle ele geçirmeyi amaçladılar.
S: 23) Fatimilerde ilim ve kültür anlayışı ne idi?
C: el-Ezher camisi üniversiteye dönüştürülmüştür. el-Hakim tarafından Dar'ul ilm(Dar'ul hikme) kütüphanesi kuruldu. Ebu Hatim er-Razi, Hamidüddin el-Kirmani islam filozoflarıdır. Ali b. Yunuz astronomi alimidir. İbn Heysem optik alanında çığır açmıştır. Ammar el-Mavsıli ünlü göz hekimidir.
S: 23) İbn Heysem kimlerin üzerinde etki bırakmıştır?
C: Roger Bacon, Leonardo da Vinci, Johann Kepler.
S: 24) Kramatilik ve Bahreyn karmatilik arasındaki ilişki nelerdir?
C: Karmatilik, İsmailiyye kolundan doğmuş bir dini-siyasi harekettir.İlk önce Irak'ta örgütlenmiş çıkardıkları isyanlarla Abbasi hilafetinin takatten düşmesine yardımcı olmuştur.Kur'an'ı ve şeriatı daha çok batıni anlamyla yorumlayan ve mehdilik inancına sahip olan Karmatılik Arabistan'ın doğusudaki Bahreyn'de, bir devlet kurmuşlarıdr. Bahreyn Karmati Devleti, şii İsmaili olan Fatımilere karşıt bir politika izlemişlerdir.Fatımilerin Suriye'de ilerleyişini bir süre durdurmakta Bahreyn Karmatileri öncü bir rol oynamış ve bu amaç için diğer Sunni-Şii devletlerle ittifak yapmışlardır. Mekke'ye saldırıp Hacer-i Esved'i bir süreliğine kendi ülkelerine götürmeleri de bu devletle ilgili önemli bir bilgidir.