hafiza aise
Mon 2 July 2012, 03:38 pm GMT +0200
ÜNİTE 6
YAHUDİLİK 1
YAHUDİLİK 1
GİRİŞ
Yahudilik 3 ilahi kayaklı dinden biri ve kronolojik olarak en eskisidir.
Yahudilerin dini Yahudi adını almadan önce kavmin adına baplı olarak İbranilerin dini veya israiloğullarınn dini olarak adlandırılıyordu.
TEMEL KAVRAMLAR (İBRANİ , İSRAİL VE YAHUDİLİK TERİMLERİ)
Yahudileri tanımlamak için bir çok terim kullanılmaktadır ve bunların başında İbrani İsrail ve yahudi gelmektedir.
Yahudiler kendilerinin İbrani abram (hz. İbrahim)dan geldiklerine inanmakta kutsal kitaplarının diline İbranice denilmekte , diğer taraftan İsrail oğulları diye bilinmekte ve filistinde 1948 de kurdukları devlete İsrail adını vermektedirler
İbrani terimi
Yahudilerin ulu ata olarak kabul ettikleri hz. İbrahim tevratta İbrani olarak takdim edilmektedir.Yahudi inancına göre hz Nuh insanlığın ikinci atasıdır.hz. Ademle Nuh arasında 10 , hz Nuh ile hz İbrahim arasında da 10 nesil vardır.Nuhun üç oğlundan sam ın soyundan gelenlere sami kavimler denilmektedir.samın soyundan gelen Eber hz. İbrahimin büyük atasıdır. Ve hz İbrahime Eberin soyundan geldiği için İbrani denilmektedir.
İsrail terimi
İsrail terimi iki kelimeden oluşmaktadır.Kelimenin ilk kısmını oluşturan isra kelimesi kesin olmamakla birlikte üstün gelmek şifa vermek parlamak güreşmek güçlü kılmak gibi anlamlara gelir.el ise tanrının eli anlamına gelir.
Tevrata göre bu terim yakupla güreşen biri tarafından ona verilmiştir.
Yahudi kutsal kitabının Hoşea bölümüne göre Yakup un güreştiği kişi tanrının meleğidir.
Günümüzde İsrail adı hz. İbrahim İshak ve Yakup yoluyla gelen ve aynı tanrıya imanda birleşmiş bütün kavim için kullanılmıştır.
Yahudi terimi
Kuranda Yahudi kelimesi yehüdi hadu ve hüdna şeklinde geçmektedir
Yahudi kimdir ?
Geleneksel Yahudi hukukuna göre bir kişinin Yahudi kabul edilmesi öncelikle ayhudi bir anneden doğmuş olma şartıdır.yahudi olunmaz Yahudi doğulur terimi de bu temel kuralı yansıtmaktadır.dolayısıyla baba Yahudi olsa bile anne Yahudi olmayınca çocuk Yahudi sayılmaz.
Ancak Yahudi dini hukukunun bu temel prensibi yanında Yahudi dinine girmeye müsaade edilmiştir.
Yahudiliğe girme şartları erkek için sünnet olma ayrıca erkek ve kadın için mikve adı verilen bir havuzda tümüyle suya dalma (tevilah) ve Yahudi şeriatının emirlerini kabul etmektir. Dine giriş uygulamalarınının bir kısmı reformist ve muhafazakar Yahudilerce kabul edilmemektedir.
Reformistlere göre Yahudi anne ve babadan doğmayan çocuk Yahudi dir.
Yahudi dini hukuku halahah dır.
Yahudilik nedir ?
Yahudilik hz. İbrahimi referans olarak kabul eden monoteist din ailesinin üç halkasından biri ve en eskisidir.
Yahudilik bir ve tek tanrı inancıyla dini hukuk ve praiğe yönelik vurgu yönünden İslam dinine en yakın olan dindir.
Yahudiliğin en belirgin özelliği politeist bir ortamda monoteist (tek tanrı) inancını yerleştirmesidir.
Yahudiliğe göre Yahudiler tevratta yer alan 613 emri uygulamakla yükümlüdür. Yahudi olmayanlar ise Nuh un yedi (7) kanunu uygulamak zorundadır.
TARİHSEL GELİŞİM
Yahudiler kendilerinin büyük ata ibrahimden geldiklerine inanmaktadırlar.israil oğullarının ve İsrail dininin kökeni Yahudi geleneğinde ilk İbrani atası ilk monoteist ve aynı zamanda ilk Yahudi kabul edilen ibrahime dayandırılmaktadır.
İsmail Hacer den doğmuştur.İshak ise Sareden doğmuştur.
Yahudilerin iddialarının aksine Kuran hz. İbrahimin Yahudi veya hristiyan olmadığını çünkü Tevrat ve incilin ondan sonra nazil olduğunu belirtmektedir.
İsrail oğullarının Yusuf vasıtasıyla Mısıra gelişleri Mısır daki hiksos saltanatı döneminde olmuştur.ve İsrail oğulları Mısır da 430 sene kalmışlardır.
HZ. MUSA
Yahudilere peygamberlerin en büyüğü hz. Musadır
Kendinse verilen kitap tevrattır.
Hz. Musa hz. Yakup un 12 oğlundan levinin soyundan gelmiştir.
Vaat edilmiş topraklar : merkez : Kudüs onun merkezinde :siyon dağı ve mabet bölgesi bulunmaktadır.
Kuranı kerimde en çok ismi zikredilen peygamber hz. Musadır.(136 kere)
Tevratın çıkış levililer sayılar ve tensiye bölümleri hz. Musadan bahseder.
İsrailin 12 kabilesi : ruven şimeon yehuda yisakar zevulun dan naftali gad aşer efraim menase ve bünyamin.
Hakimler arasında yer alan deborah Yahudilikteki kadın peygamberlerdendir.
İsrailin ilk kralı saul.
Büyük mabedi inşa eden Hz. Süleyman dır
Yahudi krallığını yıkıp 1. mabet dönemini bitiren kavim babillilerdir.
Yahudilere göre ezra bir peyamber değildir. Fakat peygamberlerden öte bir konuma sahiptir.
Yahudilere göre Musa önce önce gelmeseydi Tevrat ezraya verilecekti.
Mabedin yeniden yapılanmasına öncülük eden Ezra , usta bir Tevrat yazıcısı olarak bilinir.
Tevratın yeniden yazılması ve tekrar hayata geçirilmesi onun zamanında olmuştur.tevratı haftalık okuma parçalarına bölen ve haftalık Tevrat okuma geleneğini başlatan odur.
İkinci mabed dönemi Romalıların yıkmasıyla sona ermiştir.
Bir rivayete göre Medine de yaşayan kaynuka nadir ve kurayzaoğulları kabileleri 2.mabed döneminden sonraki sürgünde medineye gelmişlerdir.
Osmanlılar döneminde sabatay sevi Mesih iddiasıyla ortaya çıkmış Osmanlıları bu isyanı bastırmasıyla sabatay sevi Müslüman olmuştur.(sabatayizm)
1897 deki 1. Siyonist kongresi thedor herzl i başkan seçti (filistine yerleşme olayı)
Bugün israilde ki Yahudi toplumu etnik açıdan aşkenazm sefardim mizrahim ve Etiyopya yahudileridnden oluşmaktadır.
Aşkenazim sosyal ekonomik ve siyasi statü açısından en üst seviyededir.
En alt seviye mizrahim dir.
İsrail devleti Ortodoks öğretiyi kabul etmektedir.
KUTSAL KİTAPLARI
Yahudiliğin kutsal kitabı Türkçede eski ahit diye bilinen ve Yahudilerin Yahudilerin TANAH adını verdikleri kutsal metinlerdir.
Tanah 3 temel bölümden oluşan Yahudi kutsal kitabının her bir bölümünün adının ilk harflerini bir araya getirmek suretiyle oluşturulmuş bir uydurma isimdir. Tanah = tora (Tevrat) nevim (peygamberler) ve ketuvim (kitaplar ) dan oluşmaktadır.
Tevrat en dar anlamıyla Yahudi kutsal kitabının ilk bölümünü oluşturmaktadır ve geleneksel Yahudi inancında musa peygambere tanrı tarafından verildiğine inanılan en önemli bölüm kabul edilmektedir.
Tevrat kitabı yazılı Tevrat
Talmud ise sözlü Tevrat.
Yazılı Tevrat geniş anlamıla musaya verilen 5 kitabın (tora) yanı sıra peygamberler (nevim) ve kutsal yazılar (ketuvim) denieln literatürüde içine alan eski ahidin tamamı için kullanılmaktadır.
Tanahın dili içindeki 3 pasaj hariç İbranicedir.
Birinci bölüm olan Tevrat kendi içinde çıkış , levililer , tekvin , sayılar ve tesniyeden oluşur.