hafiza aise
Wed 16 April 2014, 10:48 am GMT +0200
ÜNİTE 12 – KERAHİYE VE İSTİHSAN (HELALLER VE HARAMLAR)
S. KERAHİYAT SÖZCÜK OLARAK NE DEMEKTİR?
C. Bir şeyi sevmedi, çirkin buldu, bir şeyden nefret etti” anlamlarını gelir.
S. KERAHİYAT FIKIH BABINA GÖRE NE ANLAMA GELİR?
C. Kerahiyet: Dinen, örfen ve ahlaken hoş görülmeyen şeyler.
S. İSTİHSAN KELİME OLARAK NE ANLAMA GELİR?
C. Güzel, yakışıklı, hoş, latif olmak; uygun, münasip, muvafık olmak; istenilen durum ve şartlarda olmak.
S. İSTİHSAN FIKIH BABINA GÖRE NE ANLAMA GELİR?
C. İstihsan: Sosyal, dînî ve günlük yaşantısında toplumun benimseyip güzel gördüğü davranışlar.
Not: Bu İstihsan kavramı ile fıkıh usûlündeki istihsan terimi birbirine karıştırılmamalıdır. Fıkıh usûlündeki istihsan, hoş olmayan bir sonuca götüren kıyasın önüne geçme amacı taşır. Külli kıyas karşılığında cüz’i maslahat tercih edilir. Daha uygun ve güzel bir sonuç kıyasa aykırı olarak kabul edilir. Kolaylık için zorluk terk edilir. Kelime kökünde bulunan “güzel, hoş, uygun olmak” anlamından dolayı bu işleme istihsan denmiştir. Buradaki istihsan güzel meselelerin çıkarılması anlamındadır.
S. FIKIH ÂLİMLERİNE GÖRE “EŞYADA ASIL OLAN İBÂHADIR.” İLKESİ NE ANLAMA GELMEKTEDİR?
C. Açık bir delil olmadığı sürece yiyecek maddelerine “haram” hükmünün verilemeyeceği görüşüdür.
S. KUR’AN ‘DA HELAL YİYECEKLER İBARESİ HANGİ KELİME İLE AÇIKLANMAKTADIR?
C. “Tayyib” kelimesi ile açıklamaktadır. “Tayyib” kelimesi “hoşnut eden, makbul olmak, lezzetli, iyileşmek” anlamlarına gelir.
S. HELAL KELİMESİNİN ZIDDI OLARAK KULLANILAN HARAM HANGİ KELİME İLE İFADE EDİLMİŞTİR?
C. Habis kelimesi kullanılmaktadır.
S. HAKKINDA NAS OLMADIĞI, HELAL YOLLA ELDE EDİLDİĞİ VE BİREYE ZARAR VERMEDİĞİ SÜRECE, HER TOPLUM KENDİ TEMİZ YİYECEĞİNİ KENDİ BELİRLEYEBİLMELİDİR GÖRÜŞÜ HANGİ HADİSE DAYANMAKTADIR?
C. İbn Abbas’tan gelen şu rivâyet bu görüşü desteklemektedir: “Halid b. Velid (ra)'ın bana bildirdiğine göre, Halid, Resulullah (sav) ile birlikte, Resulullah'ın zevceleri Meymune (ra)'nin yanına girerler. -Meymune hem onun ve hem de İbnu Abbas'ın teyzeleri idi- Meymune'nin yanında kızartılmış bir keler görürler. Bunu, Necid'den, kız kardeşi Hufeyde Bintu’l-Haris getirmişti. Meymune (ra) keleri Resulullah (sav)'ın önüne sürdü. Önüne bir yemek çıkarılıp da ondan bahsedilmeyip ve isminin de zikredilmediği durum nadirdi. [Resulullah (sav) kelere elini uzatmıştı ki,] orada hazır bulunan kadınlardan biri: "Resululah (sav)'a takdim ettiğiniz şeyden haber verin, ne olduğunu söyleyin" dedi. Bunun üzerine: "O kelerdir" dediler. Resulullah (uzatmış olduğu) elini derhal geri çekti. Halid (ra): "Bu haram mıdır, ey Allah'ın Resulü?" dedi. Resulullah: "Hayır, ancak o benim kavmimin diyarında bulunmuyor. Bu sebeple (Onu yemeye alışkın değilim), içimde tiksinme hissediyorum" buyurdular. Halid (ra) der ki: "Ben keleri (önüme) çekip yedim. Resulullah bakıyor fakat beni yasaklamıyordu.” (Buhârî, Et’ime 10,14, Zebâih 33; Müslim, Sayd 43, 44, 45; Muvatta, İsti'zan 10; Ebû Dâvûd, Et'ime 28, Eşribe 21; Nesâî, Sayd 26.
S. NASLARIN BELİRLEDİĞİ YASAK GIDALAR KAÇ GRUBA AYRILIR?
C. Nasların belirlediği yasak gıdalar:
1. Hayvansal gıdalar,
2. Bitkisel gıdalar
3. İçecekler
S. BAKARA 173, MAİDE 3 VE EN'AM 145. AYETLERDE YENİLMESİ YASAK OLAN HAYVANSAL GIDALAR KAÇ GRUPTA TOPLANMIŞTIR?
C. Yenilmesi yasak olan hayvansal gıdalar:
1. Meyte ( kendiliğinden ölmüş hayvan): Mâide Sûresi’nde geçen boğulmuş hayvan (münhanika), her hangi bir darbe ile vurulup ölen hayvan (mevkûze), yüksekten düşerek ölen hayvan (müteraddiye) ve başka bir hayvan tarafından süsülerek öldürülmüş hayvan (netîha) bu gruba dâhil edilmektedir.
2. Akmış kan
3. Domuz eti
4. Allah’tan başkası adına kesilenler (Maide Sûresi 3. ayette geçen “dikili taşlar önünde boğazlanan” hayvanlar bu gruba dâhil edilmektedir.)
S. “RESULULLAH (SAV) VAHŞİ HAYVANLARDAN KESİCİ DİŞ (KÖPEK DİŞİ) TAŞIYANLARIN HEPSİNİ YASAKLADI.” (BUHÂRÎ, ZEBÂİH, 29; MÜSLİM, SAYD 12-16; TİRMİZÎ, ET'İME 1; EBÛ DÂVÛD, ET'İME 33; İBN MÂCE, SAYD 13; NESÂÎ, SAYD 30, 31.) HADİSİ IŞIĞINDA MEZHEPLERİN TAVIRLARI?
C. Mezheplerin tavırları:
* Hanefîler, hadiste geçen “vahşi hayvanlar” ifadesini “et yiyenler” olarak anladıkları için, bu tür hayvanları haram kabul etmişlerdir.
* İmam Şafii, “insanlara saldıran ve parçalayan” olarak aldığı için, tilki ve çakalı istisna etmiştir.
* İmam Malik ise yırtıcılar için, haram yerine mekruh hükmünü kullanmıştır.
S. HANGİ TÜR BİTKİLER HELAL KABUL EDİLMEMİŞTİR?
C. Sarhoşluk vermediği, insanın beden ve ruh sağlığını bozmadığı ve necis görülmediği sürece bitkilerin tamamının helal olduğu noktasında ihtilaf yoktur.
S. HAYATINI KAYBETMEK ÜZERE OLAN BİRİSİNİN HARAM OLAN BİR YİYECEĞİ YEMESİ Mİ YOKSA ASLA HARAMA BULAŞMAYIP ÖLMESİ Mİ DAHA EVLADIR?
C. En değerli varlık insan hayatı olduğu için zarûret halinde ölmeyecek kadar haram olan gıdalardan da tüketmesine izin verilmiştir. Ölmeyecek kadar yiyip içmek farzdır. Kişi bilinçli olarak aç kalsa ve bunu neticesinde hayatını kaybetse günahkâr kabul edilir
S. NECİS OLAN BİR HAYVANIN BİR KISMININ FARKLI AMAÇLARLA KULLANILMASI HARAM MIDIR? YOKSA HARAM OLUŞU SADECE GIDA OLARAK KULLANILMASI İLE Mİ SINIRLIDIR?
C. Farklı amaçlarla kullanılabilir haram oluşu gıda olarak kullanılması sebebiyledir. Hazreti Peygamber’in ölmüş bir hayvanın derisi hakkında söylemiş olduğu bir hadis-i şerif de, bu anlayışa işaret etmektedir. “Resulullah (sav) ölmüş (ve terkedilmiş) bir koyuna rastlamıştı. "Bunun derisinden faydalanmıyor musunuz?" buyurdular. Oradakiler: "Ama bu meytedir (leşdir, istifadesi caiz değildir)"dediler. Hazreti Peygamber: "Meytenin yenmesi haramdır!" buyurdular." Bir başka rivâyette : "Bunun derisini alıp, tabaklayarak istifade etmiyor musunuz?" demiştir.” (Buhârî, Büyu 101, Zekat 61, Zebâih 30.)
S. SİGARA HAKKINDAKİ FARKLI GÖRÜŞLER NELERDİR?
C. Kullanımı daha sonraki dönemlere rastladığı için, tütün ve sigara tüketimi hakkında naslarda ve klasik kaynaklarda bir hükme rastlanmaz. Bu yüzden “Hakkında nas olmadığı için mübahtır” anlayışına sahip olanlar bulunmaktadır. Bazı ilim adamları ise, çeşitli zararlara yol açmasını dikkate alarak, tütün içmenin harama yakın mekruh olduğu neticesine varmışlar, haram demekten kaçınmışlardır. Bir diğer grup ise, tütünün insan sağlığında yaptığı tahribatı dikkate alarak, meseleyi sağlık açısından zararlı, ekonomik açıdan israf olarak görmüştür. Bununla birlikte, nafaka mükellefiyetini de ihmal ettirdiği gerekçesi ile haram olduğu neticesine varmışlardır. Nargile ve enfiye vb. alışkanlıkların hükmü de sigaranın hükmü gibidir.
S. ENERJİ İÇECEKLERİ HAKKINDAKİ GÖRÜŞ NASILDIR?
C. İslam Dini’nin haram olarak kabul ettiği “alkol ve bunun gibi maddeler” bulunmadığı için enerji içecekleri hakkında genel olarak “haram değildir” şeklinde bir hükme gidilebilir. Fakat, yiyecek ve içeceklerde temel olanın insan beden ve ruhuna zarar vermemesi prensibi olduğu dikkate alınırsa bilimsel olarak zararı tespit edilmiş, yasal bir uyarı ile satılması uygun görülmüş bu içecek türünün tüketilmesinde dikkatli davranmak yerinde olacaktır.
S. HAZIR GIDALAR HAKKINDAKİ GÖRÜŞ NASILDIR?
C. Bu tür gıdaların tüketilmesinde, temel prensip gıda içinde kullanılan katkı maddelerinin, İslâm Dini’nin yasakladığı maddeleri içermemesi ve yiyeceğin işlenmesi halinde alkol vb. maddelerin ortaya çıkmaması olmalıdır. Bunun dışında paket gıdaların tüketiminde bir sakınca yoktur.
S. TAVUK VE TAVUK ÜRÜNLERİ HAKKINDAKİ GÖRÜŞ NASILDIR?
Batırılan suyun sıcaklığı kesinlikle eti pişirecek seviyede olmamalı, sıcaklığın en üst seviyesi elli-elli beş derece olmalıdır. Bu durumda, tavuğun tüylerini daha kolay temizlemek için bekletmeksizin, suya batırıp çıkarmakta bir sakıncası yoktur Aksi halde su sıcaklığı ile gevşeyen derinin içerisine kan vb. necis maddeler girebilir. Kesimi İslâmî usûllere uygun olduktan, paketlenme işlemine kadar etin geçirdiği aşamalar araştırıldıktan ve yukarıdaki hususlar iyice öğrenildikten sonra bu tür gıdaların tüketilmesinde bir sakınca yoktur.
S. HZ. PEYGAMBERİN SOFRA ÂDABI HAKKINDAKİ UYARILARI NELERDİR?
C. Hz. Peygamberin Sofra Âdabı Hakkındaki Uyarıları:
* Yemeğe besmele ile başlanıp "elhamdü lillah" diyerek bitirilmesi (Tirmizî, Et'ime 47.),
* Yiyeceğin sağ elle yenilmesi (Müslim, Eşribe 106),
* Sofradakilerin kendi önlerinden yemeleri (Buhârî, Et'ime 2, 3;),
* Yemekten önce ve sonra ellerin yıkanması (Tirmizî, Et'ime 39),
* Kibirli bir biçimde bir yere dayanarak yemek yenmemesi (Buhârî, Et'ime 13),
* Yemek yerken ölçülü davranılıp aşırıya kaçılmaması gerektiği (Tirmizî, Zühd 47),
* Yiyeceğin paylaşılması (Buhârî, Et'ime, 11).
S. DİZ KAPAĞININ ÖRTÜLÜP ÖRTÜLMEMESİ KONUSUNDA MEZHEPLERİN GÖRÜŞLERİ NELERDİR?
C. Hanefî mezhebi dışındaki mezhepler diz kapaklarını avret saymazlar. Mâlikîlere göre, erkekler için avret yeri yalnız ön ve arka, yani “galiz avret” sayılan yerlerdir. Onlar uyluk kısmını avret saymazlar.
S. ERKEKLERDE İPEK ELBİSE GİYME KONUSUNDAKİ HADİSİ ŞERİFLER NELERDİR?
C. Hz. Ali’den gelen bir rivâyette, “Resulullah (sav) bir miktar ipek alıp sağ avucuna koydu, bir miktar da altın alıp sol eline koydu sonra da: "Şu iki şey ümmetimin erkek kısmına haramdır." buyurdu.” (Ebû Dâvûd, Libas 14) denilmektedir. “İpeği dünyada giyen, ahirette giyemez” (Buhârî, Libas 25) hadisleri vardır.
S. İPEK KULLANIMI KONUSUNDA MEZHEPLERİN GÖRÜŞLERİ NELERDİR?
C. İpek kullanımı konusunda mezheplerin görüşleri:
• Ebû Hanife, Ebû Yusuf ve İmam Muhammed, genel olarak erkeklerin ipek giymesinin caiz olmadığı görüşündedirler. Kaynaklarda bu yasağın bazı istisnaları olduğu bildirilir. Örneğin dört parmak genişliğinde ipeğin elbisede bulunabileceği ve İmameyn’e göre savaş halinde ipekli elbise giyilebileceği üzerinde durulmuştur. Ebû Hanife savaş halinde ipek giyilmesini mekruh kabul eder.
• Fakihlerin çoğu, savaş dışında, bir hastalığın tedavisi, soğuktan ve bir hastalıktan korunmak için erkeklerin ipek giymesinin caiz olduğu görüşündedirler.
• Ebû Hanife ve bazı Malikî imamlar dışındaki fıkıh âlimleri, ipek yorgan, döşek, minder halı vb. eşyaları kullanmanın giyinme hükmünde olduğu için, erkeklere caiz olmadığını kabul ederler.
S. ESTETİK AMELİYATLAR HAKKINDAKİ GÖRÜŞ NASILDIR?
C. Fakihlerin muhtemel olaylara yaptığı açıklamalar neticesinde, tedavi amaçlı olan, ihtiyaç ve zarûret sebebi ile yapılan müdahaleleri caiz gördükleri anlaşılmaktadır. Bir kimsenin kendini toplum içerisinde eksik ve problemli görmesi neticesinde psikolojik eziyet çekmesine yol açan bedensel bozuklukların giderilmesi, yaratılışı değiştirme olarak görülemez. Bu sebeple bu tür durumlarda müdahaleye izin verilmiştir. Fakat sağlık sebebi ile değil de dış görünüşü güzelleştirme, genç görünme gibi sebeplerle keyfi olarak estetik ameliyat olma dinen uygun olmaz.
S. İSLAMIN SPERM BANKALARINA VE TAŞIYICI ANNELİĞE BAKIŞI NASILDIR?
C. Bu tarz uygulamaların dinen caiz olması asla düşünülemez.
S. ÖTENAZİ NE DEMEKTİR?
C. Tıp ilmine göre hastaların tolere edilmeyen ızdıraplarını sonlandırmak amacıyla öldürücü bir ajanın medikal uygulanımıdır. Hukukçuların yaptığı tanımlarda ise hastanın iradesi dikkate alınmaktadır. Örneğin; “ötenazi, iyileşemez bir hastalığa yakalanmış bir kimsenin istemi üzerine, hayatına son verilmesidir.”
S. ÖTENAZİ UYGULAMA BİÇİMİ OLARAK KAÇA AYRILIR?
C. Ötenazi, uygulanma biçimi bakımından aktif ve pasif ötenazi olmak üzere ikiye ayrılır. Aktif ötenazide doktor ölümün derhal gerçekleşmesini sağlamak amacı ile hastaya, bu amaca uygun bir madde enjekte eder. Pasif ötenazi de ise hiçbir müdahalede bulunulmazsa hastanın hayatını kaybedeceği bilinmekte, buna rağmen söz konusu müdahale yapılmayarak hastanın ölümünün gerçekleşmesi beklenmektedir.