ayten
Sat 30 October 2010, 12:53 am GMT +0200
18- Türkler Ve Yahudiler
Tarihte Yahudilerle Türklerin karşılaşmaları 70 yılındaki Romalılara karşı ayaklanma sonrasında, 2. Mabed'in yıkılması ve Yahudilerin dünyanın dört bucağına sürülmesiyle birlikte olması muhtemeldir. Tarihi karşılaşma ise, m.s.8. yüzyılda Hazar Türklerinin Yahudiliği kabul etmesiyle başlamıştır. [360] Bunların bir kısmının 10. yüzyılda İslâm'ı kabul ettikleri bilinmektedir. Türklerin Anadolu'ya gelişlerinden sonra da daha önce Bizans İmparatorluğu içine dağılmış Yahudi topluluklarıyla da karşılaşmış olmaları şüphesizdir. Nitekim Orhan Gazi Bursa'yı zaptettiğinde orada bir Yahudi cemaatı bulmuştu ve kendilerine Sinegog yapma izni vermişti. [361] Balkanların fethinden sonra da Edirne ve Selanik Yahudi kolonilerinin merkezi durumuna gelmişti. İstanbul'un fethinde de Rabbani ve Karai olmak üzere iki ayrı Yahudi cemaatıyla karşılaşıldı. Daha sonra da İstanbul'a Yahudi göçlerine izin verildi. Devlet kademelerinde Hekim ve Tercüman olarak çalıştılar. Avrupa'daki baskılar karşısında göçenler ve kaçanlar Osmanlı'ya sığındılar. 1492 İspanyol Yahudi göçmenlerinin 200-500 bin kişi arasında olduğu tahmin edilmektedir. [362] imparatorluğun çeşitli bölgelerine yerleştirilmişlerdir. Daha sonraki devirlerde de Osmanlı topraklarına Yahudi göçleri devam etmiştir.
Sabatay Sevi'nin Mesihlik iddiası (1648) bir ara havayı gerginleştirdiyse de, Devletin gücü ve S. Sevi'nin iddiadan vaz geçmiş ve taraftarlarıyla İslâm'ı kabul etmeleri sorunu çözmüştü. Ancak bu zorunlu ihtidanın, gerçek bir ihtida olmadığı, bir süre zahiren Müslüman olmakla birlikte, gerçekte eski inançlarını devam ettirdikleri rivayet edilir ve bu guruba tarihte "Dönmeler" denir. İsIamiyetİ gerçekten kabul edip etmedikleri tartışmaları günümüzde dahi zaman zaman gündeme getiriliyorsa da, [363] Tanzimattan buyana din ve inanç hürriyetinin hakim olduğu Türkiye'de fertlerin inancını gizlemesini gerektirecek bir durum söz konusu değildir. Bu vatandaşlarımız gereksiz itham ve tartışmalardan üzüntü duymaktadırlar. [364]
Yahudilerin Osmanlı Devletindeki idari problemleri, Haham Basılan vasıtasıyla, Tevrat ve Halaha'ya göre, Bet-Din adı verilen mahkemelerde çözümleniyordu. Bir Yahudi ile arasında anlaşmazlık olan MüslÜmanın veya Hıristiyanın müracaatı üzerine anlaşmazlıklara da bakabiliyordu. [365] Ticari ihtilaflar dışında Müslüman komşularıyla ilgili anlaşmazlıklara pek rastlanmaz. 19. ve 20. yüzyıllarda Siyonist akımlarla ilgili siyasi faaliyetler devleti rahatsız etmişse de halka yansımamıştır.
Osmanlı Yahudileri çok dilli bir topluluktu. Lisanları geldikleri yere, yaşadıkları bölgeye, yaptıkları işe, hatta sayılarının çok veya az oluşuna göre değişiyordu. Genellikle Sefaradlar İspanyol Yahudicesi (Ladino), Eşkenazlar Yiddiş, Müstaribeler ise Arapça konuşuyorlardı. [366]
Günümüzde Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı 25.000 kadar Yahudi'nin Türkiye de yaşadığı tahmin edilmektedir. İstanbul'da oturan tarihî Haham Başılığa bağlıdırlar. Ankara, İzmir ve İstanbul başta olmak üzere bazı büyük şehirlerde havraları ve küçük cemaatları bulunur. îsrâİl devletinin kurulmasından sonra büyük bir kısmının göç etmesi sebebiyle, ülkemizdeki sayıları her geçen yıl biraz daha azalmaktadır. Ancak son zamanlarda bu göçlerin durduğu gözlenmektedir.