hafiza aise
Sun 4 May 2014, 02:00 pm GMT +0200
TİRMİZİ VE CAMİ’İ
Ebu İshak künyesiyle meşhur Muhammed b. İsa b. Sevre et-Tirmizi Özbekistan’da 209/827 yılında doğmuştur.Arabistan,Mezepotomya,İran ve Horasan gibi çeşitli ilim merkezlerine hadis öğretmek için seyahatler yapmıştır.Tirmizi, Kütüb-i sitte imamlarına ilave olarak el-mervezi, süveyd b. Nasr ,es-Sekafi, Ahmed b.ebi Bekr, Ebi’ş-Şevarib, El-Herevi, es-Süddi gibi meşhur alimlerden ilim almış ve hadis rivayet etmiştir. Tirmizi,ömrünün sonlarına doğru gözlerini kaybetmiş ve 279/892’de doğduğu şehirde vefat etmiştir.
EL-CAMİ’
Tirmizi’nin en meşhur eseri Sünenü’t-tirmizi diye bilinen el-cami’idir.Nitekim onun kitabı “Camiu Ebi İsa” diye anılmaktadır.Cami’,ale’l-ebvab bir tertibe sahiptir.Taharetten İlel’e kadar uzanan 46 kitabı ihtiva etmektedir.Concordance’a göre Cami’ 46 kitap içinde 2496 bab ve 3956 hadisten meydana gelmektedir.
Bab başlıklarıın tanziminde Buhari ile paralellik gözükürse de başlıkların kısa ve net oluşu ve fıkhi görüşler alınmaması bakımından ondan ayrılır.Tirmizi,Buhari’nin aksine bab başlıklarının tanziminde ayetlerden çok nadir faydalanmıştır.Tirmizi,bab başlığı altında bir veya birkaç hadisi verdikten sonra,sırasıyla şu işlemleri yapar:
1.Hadisin sıhhat durumunu mutlaka açıklar.
2.Ravilerin durumunu,varsa seneddeki illeti beyan eder.
3.Hadisin (varsa) diğer tariklreini verir.
4.Konuyla ilgili ,diğer sahabilerden gelen rivayetler varsa,onlarada sahabi isimlerini sıralamak suretiyle işaret eder.
5.O,konuyla ilgili olarak fakihlerin görüşleri,hadisle nasıl ihticac ettiklerini,ulema arasında ittifak mı ihtilaf mı olduğu anlatır.Hadisle amel edilme konusunda icma varsa mutlaka işaret eder.Bazen de uygulamanı hangi yönde olduğunu bildirir.
Tirmizi,yer yer verdiği lafzın hangi raviye ait olduğunu ,bazen de ravilerin hadisi rivayet ederken kullandıkları lafzın ne olduğunu açıklar.Hadisi farklı senedlerini verdikten sonra metni tekrar etmez.Garibu’l-hadis ve muhtelifü’l-hadis gibi meselelere de yeterince yer veren Tirmizi,şerhleri açıklamaktadır.iki hadis arasındaki çatışmayı ulemanın görüşünü naklederek gidermektedir.
Tirmizi’ye ait görüşler, Cami’de “kale Ebu İsa” cümlesiyle verilir.Tirmizi’nin cami’inin son kitabı ilel’dir.bu,sadece Tirmizi’ye ait bir özelliktir.Sonda olmakla birlikte bir tür “mukaddime” niteliğindedir.
Abdülaziz ed-Dihlevi Tirmizi’nin Cami’ini şu 4 özelliğe sahip olmakla övmektedir:
1.Tertibi mükemmeldir,tekrar yoktur.
2.Fakihlerin kanaatlerine,yer yer istidlal usullerine işaret eder.
3.Hadisleri sıhhat durumlarını,bilhassa illetlerini açıklar.
4.Hadis ricaline dair değerli bilgiler verir.
Tirmizi Hasen terimini belli bir muhteva için zikreden ilk muhaddistir.Hadislerin sıhhat durumlarını tespit için şu terimleri kullanır:
Sahihun Garibun:”Hadis,tek senedi olmasına rağmen sıhhat derecesie ulaşmıtır.”
Hasenün Garibun:”Hadis sahih de değildir,zayıf da değildir.”
“Hasenün Sahihun:”Hadisin birkaç senedi vardır.Hadis hem hasendir,hem de sahihdir.
Cami’in Rivayet Nüshaları
Tirmizi şarihi Mübarekfuri, Tirmizi’ni 6 ravisinin bulunduğunu bildirmektedir.Bunlardan, Ebu’l-Abbas Muhammed b. Ahmed b. Mahbub el-Mahbubi, en önemli ravidir.
Cami’in Baskıları ve Şerhleri
Tirmizi’nin Cami’i 2 cilt halinde Bulak’ta;el-Mübarekfuri’nin şerhiyle birlikte 1341-1353 yıllarında Hindistan Dihli’de 4 büyük cilt halinde basılmıştır.
Ayrıca ilk iki cildi Ahmed Muhammed Şakir,3. Cildi Muhammed Fuad Abdülbaki, 4 ve 5. Ciltleride İbrahim Adve Avd tarafından tahkik edilen Mısır baskısıda bulumaktadır.el-Camiu’l-kebir adıyla 6 cilt halinde basılmıştır.Mübarekfuri tarafından 4 büyük cilt halinde hindistan’da basılmıştır.
Üç Cami’i Mukayesesi
Tirmizi. Hadisçilik bakımından Müslim’e ;fıkhu’l-hadis noktasında da Buhari’ye benzemektedir.Tirmizi’nin Cami’i Buhari ve Müslim’den çok daha fazla zayıf hadis içermektedir.
Muhammed Şakir,Tirmizi’nin Kütüb-i Sitte ve öteki hadis kitaplarının hiçbirinde bulunmayan şu 3 özelliğe sahip olduğunu bildirmektedir:
1.Bir konudaki hadisi verdikten sonra,aynı konuda kendisiden hadis rivayet edilmiş olan sahabilerin “isimlerini” verir.Bu bir çeşit tahricdir.
2.Çoğu zaman fıkhi konularda fakihleri n görüşlerini ve görüş ayrılıklarını delillerine de dayanarak verir.Buda hadislerle amel edebilmek açısından oldukça önemlidir.
3.Tirmizi,hadislerin illetleri göstermekte ısrarlıdır.Hadsilerin sıhhat derecelerini ricalleriyle verir.