sidretül münteha
Sun 13 February 2011, 08:58 pm GMT +0200
5. Tavaf:
A- Şekli:
Ulemanın cumhuru «İster vacib, ister sünnet tavaf olsun her tavafa, Ha-ceru'İ-Esved'in hizasından başlanır ve eğer kişi imkân bulursa Haceru'l-Esved'i öper veyahut elini ona sürer de elini öper, sonra Kabe'yi soluna alıp yedi defa Kabe'nin etrafında dolaşır ve bu dolaşımın ilk üç defasında remel yapar, yani kısa adımlarla ve fakat hızlı olarak yürür, son dört defasında da mu'tad bir yürüyüşle yürür» demişlerdir. Ancak şu var ki, tavafın bu şekli, Tavâfü'l-kudûm denilen, Mekke'ye girildiği zaman yapılan tavafa ve aynı zamanda hac veya umre ihramında olan kimsenin tavafına mahsustur. Sonra, ilk üç dolaşımda hızlı yürümek erkeklere mahsustur. Kadınlar normal bir şekilde yürürler. Tavaf esnasında ayrıca Kabe'nin Yemen tarafındaki köşesine el sürmek de sünnettir. Bütün bunlar Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in bunları yapmış olması ile sabittir.
Ulema, Tavâfü'l-Kudûm'un ilk üç dolaşımında hızlı yürümenin hükmünde ihtilâf edip kimisi, «Sünnettir» demiştir. îmam Şafii, îmam Ebû Ha-nife, İshak, İmam Ahmed ve Ebû Sevr bu görüştedirler Kimisi de «Fazilettir» demiştir. îmam Mâlik'ten bu hususta gelen rivayetler ise çeşitlidir.
Bu iki görüş arasındaki fark şudur: Sünnettir diyenlere göre bunu yapmayana kurban lâzım gelir, fazilettir diyenlere göre ise lâzım gelmez. Sünnet olmadığını söyleyenler, İbn Tufeyl'in «îbn Abbas'a 'Senin kavmin Rasûlul-lah (s.a.s) Kabe'yi tavaf ederken remel yaptığını ve bunun sünnet olduğunu ileri sürüyorlar. Ne diyorsun?' diye sordum. İbn Abbas 'Hem doğru, hem yalan söylüyorlar' dedi. 'Neyi doğru, neyi yalan söylüyorlar?' dedim. 'Doğru söylüyorlar'. Çünkü Rasûlullah (s.a.s), Kabe'yi tavaf ederken remel yaptı. Yalan söylüyorlar, çünkü remel yapmak sünnet değildir. Mes'ele şudur: Hu-deybiye sırasında Kureyş müşrikleri: Muhammed (s.a.s) ile arkadaşlan cılız ve güçsüz kimselerdir dediler ve yüksek bir yere çekilip onları seyre başladılar. Peygamber (s.a.s) bunu duyunca ashabına,
«Koşunuz ve güçlü olduğunuzu onlara gösteriniz» buyurdu ve Haceru'l-Esved'in vaz'edildiği Kâ'be'nin Yemenci-hetindeki köşesinden, müşrikler tarafından görününceye kadar koşarak ve müşriklerin gözünden kaybolunca da yürüyerek tavaf etmeğe başladı dedi» 90 mealindeki hadisi ile ihticac etmişlerdir.
Cumhurun delili ise, Câbir (r.a.)'in «Rasûlullah (s.a.s) Haccetü'l-Vedâ'da ilk üç dolaşımı koşarak ve son dört dolaşımı da mu'tad bir şekilde yürüyerek yaptı» 91 mealindeki hadisidir ki bu hadis hem tmam Mâlik, hem başkaları tarafından sıhhatli senetlerle rivayet olunmuştur. Cumhur, «İbn Abbas'ın hadisi hakkında rivayetler çeşitli olduğu için bu hadis hüccet olamaz. Zira bu hadisin bir başka rivayetinde «Peygamber (s.a.s) Haceru'l-Esved'ten Haceru'l-Esved'e kadar koştu» denilmektedir. Bu ise birinci rivayete uymamaktadır» demiştir. Zahirîlerin usûlüne göre tavafın ilk üç şavtında remel yapmanın vacib olması lâzım gelir. Zira Peygamber (s.a.s) Efendimiz
«Hac menasikinizi benden alınız» 92 buyurmuştur. Zannedersem zahirilerin hepsi veyahut bir kısmı bu görüştedirler.
Ulema «Mekkeli olmayıp da Mekke içinde ihrama girenlere- ki bunların hacci temettu'dur- remel sünnet değildir. Çünkü bunlar Mekke'ye girdikleri zaman yaptıkları Tavâfü'l-Kudûm'de bunu yapmışlardır» demişlerdir.
Fakat Mekkeliler hac ederlerken onlara da remel etmenin sünnet olup olmadığında ihtilâf etmişlerdir. îmam Şafii «Arafe'ye gitmezden önce yapılan her tavafta remel yapılır» demiştir. İmanı Mâlik de bunu müstehab görmüştür, îmam Mâlik'in rivayetine göre İbn Ömer ise, bunu Mekkelilere ne sünnet, ne de müstehab görmemiştir.
Bu ihtilâfın sebebi, tavaf esnasında remel yapmanın bir sebebi var mıydı, yok muydu ve bu, hariçten Mekke'ye gelenlere mahsus muydu, değil miydi diye ihtilâf etmeleridir. Zira bunu yapan Peygamber (s.a.s) Efendimiz Mekkeli olmayıp dışarıdan Mekke'ye gelmişti.
Ulema «Kabe'nin Yemen cihetindeki iki köşesini, erkekler için istilâm etmek, yani el sürmek tavafın sünnetlerindendir» demişlerdir. Fakat diğer köşelere de el sürmenin sünnet olup olmadığında ihtilâf etmişlerdir.
Cumhur, «Yalnız Yemen tarafındaki iki köşeye el sürülür. Zira îbn Ömer'den rivayet olunduğuna göre Peygamber (s.a.s) Efendimiz yalnız bu iki köşeyi istilâm etmiştir» 93 demiştir.
Bütün köşelerin istilâmını sünnet görenler ise, Câbir'in «Biz Kabe'yi tavaf ederken bütün köşelerini istilâm etmeyi gerekli görürdük» 94 mealindeki hadisi ile ihticac etmişlerdir. Seleften bazıları da, Kabe'nin iki köşesini istilâm etmeyi tek olan dolaşımlara mahsus görürdü.
Ulema «Eğer kişi Haceru'l-Esved'i Öpebiliyorsa onu, ona yetişemiyorsa elini ona sürüp elini öpmesi sünnettir» demişlerdir. Zira İmam Mâlik'in rivayetine göre Hz. Ömer, Kâ'be'yi tavaf ederken Haceru'l-Esved'in yanma vardığında, «Sen bir taştan başka bir şey değilsin. Eğer Rasûlullah (s.a.s)'ın seni öptüğünü görmeseydim seni öpmezdim» 95 demiş ve öpmüştür.
«Tavafın sünnetlerinden biri de tavaf bittikten sonra iki rek'at namaz kılmaktır» demişlerdir. Ulemanın cumhuru, «Eğer kişi birden çok tavaflar yaparsa her bir tavafın yedi dolaşımı tamam olunca iki rek'at namaz kılar, sonra ikinci tavafa başlar» demişlerdir.
Kimisi de «Her tavafın bitiminde iki rek'at namaz kılmak gerekmez. Tavafları üst üste yapıp sonunda kaç tavaf yapılmışsa her bir tavaf için ikişer rek'at namaz kılmak caizdir. Nitekim rivayete göre Hz. Âişe üç tavaf üst üste yapar ve sonunda altı rek'at namaz kılardı» demiştir.
Cumhurun delili, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in Kâ'be etrafında yedi defa dolaştıktan sonra makamın arkasında iki rek'at namaz kıldığına 96 ve sonra
«Menasikinizi benden alınız» buyurduğuna dair olan hadistir. Birden fazla tavafı üstüste yapmanın cevazını söyleyenler de «Maksud olan her bir yedi dolaşım için iki rek'at namaz kılmaktır. Ne tavaf için, ne de tavaftan sonra kılınan iki rek'at namaz için muayyen bir vakit yoktur. Şu halde birden fazla olan tavafların namazlarını bir arada kılmak caizdir» şeklinde kıyas yapmışlardır. 97
90 MUslim, Hacc, 15/39, no: 1264; Ebû Dâvûd, Menâsik, 5/51, no: 1885.
91 Mâlik, Hacc, 20/34, no: 107.
92 MUslim, Hacc, 15/51, no: 1297.
93 Mâlik, Hacc, 20/9, no: 31.
94 Tahâvî, Şerhu Meâni't-Âsâr, 2/183.
95 Mûlik, Hacc, 20/36, no: 115.
96 Buhârî, Hacc, 25/63, no: 1616.
97 İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 2/181-182.