sumeyye
Wed 27 April 2011, 12:32 pm GMT +0200
Tarihü’l-İslam’ın Kaynakları
Zehebî merhum bu kitabını yazarken baştaraftada açıkladığı gibi kırk kadar eseri gözden geçirdiğini söyler. Bu isimler bu cildin orijinal 12. 13 ve 14'üncü sayfalarında adlan verilenlerdir. Ancak Zehe-bî'nin bu eserini mütala edince durumun başka olduğunu gördüm. Zira Zehebî, böyle demekle sanırım tarihini yazma gayesi ile hususi olarak okuduklarını anlatmak istiyor olsa gerek. Çünkü içinde istifade ettiği kaynaklar bu söylediğinin on katından da fazladır. Mesela Zehebî Buharı. Müslim, Ebû Dâvûd. Nesâî, İbni Mace. Musannefler ve diğer en çok nakil yaptığı hadis mecmualarının adını burada anmıyor. Halbuki kitabın her tarafı olmasa bile başta ayet olmak üzere ilk kullandığı kaynak hadisler oluyor. Daha sonraki devirler için ise gerekli gördüğü malzemeyi kullanıyor. Kaynaklan kullanırken metod olarak hadisçilerin kaidelerini ele alırsada içinde geçen izahlardanda anlaşıldığına göre aklı, gözlemi, kıyaslamayı ve bugün modern Tarih düşüncesinde bile ulaşılmamış bir takım metodları kullanır. Tabi burada Zehebî'nin Tarih anlayışı bu çağdaki bir Tarih anlayışından pek çok naktada değişik olduğu için Modern Tarih metodolojisine göre hareket etmeyeceği gayet tabidir. Zira Tarihi yazmadaki gaye aynı değil, kaynaklarda tarihe bakışta değişiktir. [8]
Modern Tarih Anlayışındaki Kaynaklar
Mejtum-Zeki Velidî Togan bey kıymetli eseri "Tarih'te UstlTün-de (özetleyerek) bunları şöyle verir: (Sayfa 36 ve devamı)
1- Müşahedeler ve Hatıralar.
2- Haberler ve (Şifahi haberler, tarihi şiirler, destanlar, hikayeler, tarihi destanlar, menkıbeler, hikayeler ve anekdotlar, Fıkralar. Tarihi darbımeseller) yazılı haberler. (Kitabeler, Şecereler, Vak'nüvis eserleri hal tercemeleri, Otobiyografi ve hatıralar, seyahatnameler, basın) Resimli haberler.
3- Kalmtılar. (Ceset kalıntıları, konuşulan diller, Coğrafi isimler, adet ve Örfler, eski binalar, yazma san'at mahsulleri el işleri ve benzerleri)
4- Heykel ve Resimler.
5- Umumi Tarihi Kütüphaneler.
Kitabı okurkende görüleceği gibi her tarafında olmasa bile Zehebî bunların pek çoğunu bu eserinde gayet ustalıkla kullanır.[9]
[8] İmam Zehebi, Tarihu’l-İslam, Cantaş Yayınları: 1/22
[9] İmam Zehebi, Tarihu’l-İslam, Cantaş Yayınları: 1/23