neslinur
Thu 15 July 2010, 04:09 pm GMT +0200
1. Taklit
İnsanların küçük yaştan itibaren öğrenmelerini sağlayan ekanizma, ondaki taklit kabiliyetidir. Bundan dolayı eğitimciler taklit kabiliyetine hitap eden örnekle eğitim yönte-ini çocuk eğitiminde hep öne çıkarmışlardır. Her insanın mut-l ka bir örneği vardır. Çünkü, örnek alma eğilimi insanın doğumundan hemen sonra oluşur ve insanla birlikte gelişir. Çocukta bu eğilimin nereden geldiğini bilinmemektedir.
Mücerret sözler insana fazla tesir etmez. Ama insan "güzel bir örnek" karşısında kaldığında, hayranlık duyguları derhal harekete geçer ve onu yapmaya gayret eder. Özellikle çocuk düşünmez; dinler, gözler, sonra da taklit eder. "Örnek", ilk defa ailede oluşur. Çocuğun dinledikleri ve gördükleri, ister istemez hayatına girer. Daha kuvvetli bir örnek etkisinde kalmadıkça da asla silinmezler.
örneğe yöneliş, her yaş için geçerlidir. Örnek alma ya da model gösterme, tutum geliştirmede de önemli bir metottur. Bu metotta kişi, modelin davranışlarını ve sonuçlarını gözler. Güçlü, mükemmel, yüksek mevkî ve yetki sahibi modeller, bu niteliklere sahip olmayanlara göre, daha sıklıkla taklit edilirler . [38] İşte bütün bu gerçeklerden dolayı, Hz. Muhammed eğitimde örnekle eğitim yöntemine sık sık başvurmuştur.
Hz. Peygamber, zaman zaman da illet ve hikmetini sormadan, sebeplerini araştırmadan, O'nun yaptığını yapmaya Çalışanları yani bilinçsizce taklit edenleri de ikaz ederdi. Bir keresinde namaz kıldırırken ayakkabılarını çıkarıp sol tara-a bırakmıştı. Bunu gören topluluk da aynı şeyi yaparak
ayakkabılarını çıkardı. Namaz bitince, Hz. Peygamber "Niçin ayakkabılarınızı çıkardınız?" diye sorar. Onlar da: "Sizin çıkardığınızı gördük, onun için çıkardık." derler. O zaman Hz. Muhammed:
"Cebrail bana onlarda pislik olduğunu haber verdi." diye bir açıklama yaparak, taklidin bilinçli yapılması gerektiğine dikkat çekmiş, bilinçsizce yapılan taklitten sakın-dırmıştır.
Kur'ân büyük-küçük bütün insanlara bazı şeyleri öğretirken onlara davranış örnekleri sunar, konuyu tablolar halinde gözler önüne serer. Böylece onlara bu yöntemi fiilen kullanarak da tavsiye eder.
Çocuk eğitiminde davranış örnekleri göstermenin önemli yeri ve çocukta öğrenmenin ilk yolunun, çevresinde gördüğü davranışları taklit etmesi ve öğrenmeye ilk adımını bu mekanizma ile atması sebebiyle, çocuğun çevresinde bol miktarda iyi davranış örnekleri meydana getirmeye dikkat edilmelidir. Çocuk her yerde soylu davranışlar görmelidir. Bu davranışlar da çocuğa hitap edici tarzda senaryolaştırılmah, tabiîlik kaidesine uyulduğu kadar gelişi güzellikten de kaçınılmalıdır. Onda oluşturulmak istenen davranışlara onun ihtiyacı olduğu konusunda ikna edilmelidir.
Çocuğa taklit edeceği davranışları sunarken, bunların onun yapabileceği davranışlar olmasına dikkat edilmelidir. Çünkü "Çocuğun taklit edebileceği hareketler fizyolojik yapısı ile sınırlıdır. Yapabileceği taklitlerin içinden bile seçme ve tercihler yapar. Bu tercihe etki eden şey de onun gelişme yolundaki ihtiyaçlarıdır." [39]
Çocuk için taklit ettiği hareket kadar, o hareketin sahibi olan şahıs da önemlidir [40]Yani çocuğun taklit edeceği davranışları seçmesinde, bu davranışı yapan şahsın kimliğinin de önemli olduğu bilinen bir husustur. Bu tercihin fizyolojik dayanağı irsiyet değil, daha yaşlı ve daha üstün kişilerin kendisinde meydana getirdiği etkidir. Öyle ise çocuk, taklit edeceği hareketleri ilk defa kendi üzerinde etkisi olan kişilerden genellikle de yakın çevresinden, seçecektir. Şüphesiz bu kişiler de ilk planda ana ve babadır, tşte, çok bilinen bu özelliği kullanmak suretiyle çocuk eğitiminde büyük mesafeler katedilebilir.
Din eğitiminde de taklit mekanizması çok cani! olarak işler. Çocuğu eğiten, ona din eğitimi veren kişilerin iyi kalpliliği ve dervişlikleri, çocuğun bu konudaki fikirlerinin oluşumunu etkiler. [41]
Kur'ân davranışları taklit edilecek kişileri belirleyerek taklit mekanizmasını tavsiye eder.
"Bana yönelenlerin yoluna uy." [42]
Bu âyette Yüce Allah, taklit edilecek kişilerin Allah'a yönelen kişiler olması gerektiğini belirterek, taklitte öncelikle bu şartın aranması gerektiğini bildirmektedir. Öyle ise, çocuğa taklit edeceği örnekler sunulurken bu hususa çok özen gösterilmelidir. [43]
İnsanların küçük yaştan itibaren öğrenmelerini sağlayan ekanizma, ondaki taklit kabiliyetidir. Bundan dolayı eğitimciler taklit kabiliyetine hitap eden örnekle eğitim yönte-ini çocuk eğitiminde hep öne çıkarmışlardır. Her insanın mut-l ka bir örneği vardır. Çünkü, örnek alma eğilimi insanın doğumundan hemen sonra oluşur ve insanla birlikte gelişir. Çocukta bu eğilimin nereden geldiğini bilinmemektedir.
Mücerret sözler insana fazla tesir etmez. Ama insan "güzel bir örnek" karşısında kaldığında, hayranlık duyguları derhal harekete geçer ve onu yapmaya gayret eder. Özellikle çocuk düşünmez; dinler, gözler, sonra da taklit eder. "Örnek", ilk defa ailede oluşur. Çocuğun dinledikleri ve gördükleri, ister istemez hayatına girer. Daha kuvvetli bir örnek etkisinde kalmadıkça da asla silinmezler.
örneğe yöneliş, her yaş için geçerlidir. Örnek alma ya da model gösterme, tutum geliştirmede de önemli bir metottur. Bu metotta kişi, modelin davranışlarını ve sonuçlarını gözler. Güçlü, mükemmel, yüksek mevkî ve yetki sahibi modeller, bu niteliklere sahip olmayanlara göre, daha sıklıkla taklit edilirler . [38] İşte bütün bu gerçeklerden dolayı, Hz. Muhammed eğitimde örnekle eğitim yöntemine sık sık başvurmuştur.
Hz. Peygamber, zaman zaman da illet ve hikmetini sormadan, sebeplerini araştırmadan, O'nun yaptığını yapmaya Çalışanları yani bilinçsizce taklit edenleri de ikaz ederdi. Bir keresinde namaz kıldırırken ayakkabılarını çıkarıp sol tara-a bırakmıştı. Bunu gören topluluk da aynı şeyi yaparak
ayakkabılarını çıkardı. Namaz bitince, Hz. Peygamber "Niçin ayakkabılarınızı çıkardınız?" diye sorar. Onlar da: "Sizin çıkardığınızı gördük, onun için çıkardık." derler. O zaman Hz. Muhammed:
"Cebrail bana onlarda pislik olduğunu haber verdi." diye bir açıklama yaparak, taklidin bilinçli yapılması gerektiğine dikkat çekmiş, bilinçsizce yapılan taklitten sakın-dırmıştır.
Kur'ân büyük-küçük bütün insanlara bazı şeyleri öğretirken onlara davranış örnekleri sunar, konuyu tablolar halinde gözler önüne serer. Böylece onlara bu yöntemi fiilen kullanarak da tavsiye eder.
Çocuk eğitiminde davranış örnekleri göstermenin önemli yeri ve çocukta öğrenmenin ilk yolunun, çevresinde gördüğü davranışları taklit etmesi ve öğrenmeye ilk adımını bu mekanizma ile atması sebebiyle, çocuğun çevresinde bol miktarda iyi davranış örnekleri meydana getirmeye dikkat edilmelidir. Çocuk her yerde soylu davranışlar görmelidir. Bu davranışlar da çocuğa hitap edici tarzda senaryolaştırılmah, tabiîlik kaidesine uyulduğu kadar gelişi güzellikten de kaçınılmalıdır. Onda oluşturulmak istenen davranışlara onun ihtiyacı olduğu konusunda ikna edilmelidir.
Çocuğa taklit edeceği davranışları sunarken, bunların onun yapabileceği davranışlar olmasına dikkat edilmelidir. Çünkü "Çocuğun taklit edebileceği hareketler fizyolojik yapısı ile sınırlıdır. Yapabileceği taklitlerin içinden bile seçme ve tercihler yapar. Bu tercihe etki eden şey de onun gelişme yolundaki ihtiyaçlarıdır." [39]
Çocuk için taklit ettiği hareket kadar, o hareketin sahibi olan şahıs da önemlidir [40]Yani çocuğun taklit edeceği davranışları seçmesinde, bu davranışı yapan şahsın kimliğinin de önemli olduğu bilinen bir husustur. Bu tercihin fizyolojik dayanağı irsiyet değil, daha yaşlı ve daha üstün kişilerin kendisinde meydana getirdiği etkidir. Öyle ise çocuk, taklit edeceği hareketleri ilk defa kendi üzerinde etkisi olan kişilerden genellikle de yakın çevresinden, seçecektir. Şüphesiz bu kişiler de ilk planda ana ve babadır, tşte, çok bilinen bu özelliği kullanmak suretiyle çocuk eğitiminde büyük mesafeler katedilebilir.
Din eğitiminde de taklit mekanizması çok cani! olarak işler. Çocuğu eğiten, ona din eğitimi veren kişilerin iyi kalpliliği ve dervişlikleri, çocuğun bu konudaki fikirlerinin oluşumunu etkiler. [41]
Kur'ân davranışları taklit edilecek kişileri belirleyerek taklit mekanizmasını tavsiye eder.
"Bana yönelenlerin yoluna uy." [42]
Bu âyette Yüce Allah, taklit edilecek kişilerin Allah'a yönelen kişiler olması gerektiğini belirterek, taklitte öncelikle bu şartın aranması gerektiğini bildirmektedir. Öyle ise, çocuğa taklit edeceği örnekler sunulurken bu hususa çok özen gösterilmelidir. [43]