sidretül münteha
Mon 21 February 2011, 09:12 pm GMT +0200
4. Suyun Satışı:
Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in yasak ettiği suyun satışı da -herhalde-babtandır. Ebû Bekir b. Münzir «Sabittir ki Peygamber (s.a.s) Efendimiz, kişinin ihtiyacından fazla olan suyu satmasını yasak etmiştir» [98]demiştir. Ulema bu yasağın yorumunda görüş ayrılığında bulunmuşlardır. Bir cemaat onu umuma hamlederek, «Su -ister kuyu olsun, ister göl veyahut çeşme olsun, ister bir kimsenin mülkünde, ister sahipsiz bir yerde olsun- hiçbir zaman satılamaz. Ancak eğer bir kimsenin mülkünde olursa mülk sahibi, kendisine gereken miktarda daha önceliklidir» demiştir ki, Yahya b. Yahya da bu görüştedir. Yahya b. Yahya «Su, ateş, odun ve ot olmak üzere döıt şeyden -kanaatimce- hiç kimse men' edilemez» demiştir. Kimisi de, bu hususta varid olan hadisleri -usul ile çeliştikleri için- tahsis etmiştir. Zira -Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in buyurduğu [99] ve üzerinde icma1 edildiği üzere -hiç kimsenin malı- sahibinin rızası olmaksızın- bir başkasına helâl olmaz. Ancak bunlar, tahsis şeklinde ihtilâf ederek kimisi, «Hadisin mânâsı şudur; Bir kuyuda ortak olup da sıra ile ve her gün biri, tarlasını sulayan iki kişi, kendi günlerinde birbirlerini, ihtiyaçlarından fazla olan suyu almaktan men' edemezler» demiştir. Kimisi de «Birbirlerine komşu olan iki kişiden biri, kuyusunun duvarları yıkılıp kapanırsa, adam kuyusunu açıncaya kadar komşusu onu kendi kuyusundan men' edemez» demiştir ki, bu iki yorum birbirlerine yakındır. Zira, Peygamber (s.a.s) Efendimiz önce bir hadis ile mutlak, sonra bir diğer hadis ile de ihtiyaçtan fazla olan suyu satmayı yasak ettiği için, bunlar, «Her iki hadiste de satılması yasak edilen su, ihtiyaçtan fazla olan sudur» diyerek mutlakı mukayyede hamletmişlerdir. İmam Mâlik ise, hadislerde geçen suyu sahipsiz çöllerde bulunan kuyulara hamlederek, «Su, bir kimsenin mülkü içinde bulunduğu zaman o kimsenindir. O kimse istediği kimselere onu satabilir ve -susuzluktan ölüm derecesine gelip de satın almaya gücü yetmeyen kimseler dışında- istediği kimseleri ondan men' edebilir» demiştir, imam Mâlik, sahipsiz çöllerde bulunan kuyuların da, Önce bu kuyuları açan kimselerin hakkı olduğu görüşündedir. İmam Mâlik, herhalde sahipsiz yerlerde kuyu açan kimsenin açtığı kuyuya sahip olamadığını benimsiyordur. [100]
[98] Buhârî, Musâkât, 42/2, no: 2353; Müslim, Musâkât, 22/8, no: 1566; Tirmizî, Buyu', 12/44, no: 1272.
[99] Ebû Ya'Iâ, Müsned, 3/140, no: 1570; Dârakutnî, 3/26, no: 92; Beyhâkî, 6/100.
[100] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 3/206-207.