sidretül münteha
Sat 19 March 2011, 08:20 pm GMT +0200
g- "Sıla" Ve Ücret
"Sıla" nedir?
"Sıla" "varmak, ulaşmak" anlamındaki (va-sa-le) fiilinden olarak "atiyye, mükâfat"[205] bir yakınlıktan dolayı verilen bir bağış demektir... Sanki iki tarafı birbirine bağladığı ve ulaştırdığı için buna "Sıla" denmiştir.[206]
"Sıla, ibtidâen, yani birşeyden ötürü değil, ilk hareket noktası olarak verilen ve verdiği kimsenin iyi amellerden birini yapıyor olduğu için, ya da yapması için verilen hediyyedir. Kadıların, öğretmenlerin, imamların ve müezzinlerin beytü'l-maldan, ya da bunlardan biri için şartlı vakıflardan aldıktan maaş gibi...
Bu işlerden herhangi birisini Allah'a takarrup için yapanın "sıla" olarak aldığı kendisine helâl olur. Ahirette de Allahu Teâlâ'dan sevabı hak eder. Ama bu işleri, bu "sıla"yı almak için yaparsa aldığı haram olacağı gibi, sevabı da hak edemez." [207]
"Böylece ücretle sıla arasındaki fark anlaşılmış olur:
Ücret, herhangi bir amel karşılığı tayin edilen, onun karşılığı sayılan ve çalışanın çabasını kendisi için harcadığı şeydir. Binaenaleyh, veren sadece çalışanın çalışması için verir. Ücretli de sadece onu almak için çalışır. Dolayısıyla çalışan, bu çalışmasıyla Ahirette sevabı hak edemez; ancak dünyada ücreti hak eder ve onun için çalışır. [208]
"Bu durumda veren, verdiğinin sıla olmasına niyyet edemez mi? Bu caiz değil midir?
Cevap olarak deriz ki, caiz değildir. Çünkü veren bu hareketiyle muradına ermek istemektedir. Nitekim bu yolla Kur'ân okumasını istediğini şahsın okuyup okumadığını izler. Bir gün okumasa kızar haram para yiyorsun, der. Belki de onu azleder, onun yerine başkasına okutturur. Daha az okumasını isteyebilir. Filanca hoca daha az okuyor, der. Okuyan ise çok çok okumak ister. Ve derken aralarında, ücretle çalıştıranla çalışan arasındaki gibi anlaşmazlıklar olabilir. Ücretin bundan başka bir anlamı var mıdır?" [209]
İbn Abidin de benzer şeyler söyledikten sonra:
"Örfümüze göre bunun "sıla" değil ücret olacağını, bu icârenin de bâtıl ve önce geçenlerden hiç kimsenin yapmadığı bir bid'at olduğunu kaydeder. [210]
Kaldı ki, "sıla" sayılması mümkün değildir. Eğer olsaydı, okuyanın okumayı tek taraflı terketmesi caiz olurdu. Para verip hatim okumasını isteyen, okunmadığını bilse, tek kuruş bile vermez. Zamanının insanlarını tanımayan cahilidir" [211] der.
Allâme Ramlî de, bunun "sıla" da her halükârda helâl olmaz. Nitekim, az önce de denildiği gibi:
"İlimle iştigal eden kimse, çalışması kendisini ilim yapmaktan alıkoyduğu takdirde, tahsili ve ilmî araştırmaları için sılayı alabilir. Aksi halde, yani "sıla" için tahsil yaparsa, aldığı yine haram olur." [212]
Kur'ân'ın ücretle okunmadığı takdirde unutulacağı da kesinlikle bir zaruret sayılamaz. Zira ücretsiz okumak da mümkündür. Ücret almadan okumak zor oluyor iddiası, sırf bir tenbelliğin tezahürüdür. [213]
[205] bkz, el-Mu'cemü'l-Vasît, ll/1049. Lisânü'l-Arap, XI/728.
[206] İbnül-Esîr, en-Nihâye, V/192.
[207] Birgivî, Şerhu'hadîs-i erba'in, s. 74.
[208] ay.
[209] ay
[210] İbn Abidîn, Şifâu'l-'alîl, s. i 68
[211] İbn Abidîn, Raddü'l-muhtâr, Vl/56; Şifâ'ul-'alîl, s. 168, (Ayrıca Allâme eş-Şeyh Mustafa Pahmetî de 'Alâî'nin Tenvîr şerhine yaptığı haşiyede bu mânâda sözler söyler. Vesâya'l-velVâliciyye'de de aynı ifadeler mevcuttur."(ay.)
[212] Birgivî, Şerhu hadîs-i erbain, s. 74.
[213] Doç. Dr. Faruk Beşer, Fetvalarla Çağdaş Hayat, Nün Yayıncılık, İstanbul 1997: 88-90.