sidretül münteha
Sun 15 May 2011, 03:16 pm GMT +0200
2-Et-Tıhamî Nakra-Saykolijiyetil-Kıssati fil-Kur'ân (Kur'ân Kıssalarının Psikolojisi):
Kitap, Dr. et-Tihami Nakra'nin 1971 yılında Cezair Üniversitesine sunduğu bir doktora tezidir. 1974 yılında Tunus'ta basılmıştır. Kitabın ana kısmı 594 sayfa ise de, fihristlerle beraber 650 sayfaya ulaşmaktadır.
Kitabın iskeleti birincisi altı, ikincisi beş fasıl olmak üzere iki babdan oluşur. Müellif, iki babdan önce, bir "Mukaddime", "Geçmiş Araştırmalar" ve "Çalışmanın Konusu ve Metodu" başlıkları altında bir "Giriş" yazmıştır. Birinci bab konunun teorik bilgilerini içermektedir. Bu babın birinci faslı (s.49-84) Kur'ân kıssalarının kaynağına dairdir. Bu fasılda yazar, vahy ve nübüvveti, semavî vahyin tesirini, Kur'ân ve kıssalarına dair oryantalistlerin görüşlerini ve Zat-i Nebevi ile Kur'ân vahyini incelemeye tabi tutar. İkinci fasılda (s.85-110) Kur'ân'ın kıssayla ilgili metodunu ele alır. Bu Fasılda üslûp, icmal-tafsil, kıssa unsurlarının ortaya çıkarılması ve Kur'ân'la Kitab-ı Mukaddes arasında konuların mukayesesi kaleme alınmıştır.
Yazar,Üçüncü fasılda (s.111-151) Kur'ân kıssalarının tekrarı, sebepleri, yerleri, hedefleri, amaçları tekrarın stili ve tekrarda çelişkinin olup olmadığını incelemektedir. Dördüncü fasıl (s.156-256) Kur'ân kıssalarının çeşitlerine, Kur'ân kıssalarında efsane ve sembolizmin olmadığına, tarihî kıssalar içinde umumi kanunlara nasıl yer verildiğine, Kur'ân haberlerinde doğruluk durumuna ve temsilî kıssalara dairdir. Beşinci fasılda (s.257-274) Kur'ân kıssalarının bilgi kaynağı oluşuna, bu arada Kur'ân'ın bilgi kaynağı olarak evreni, tarihi ve insanın psişik durumunu kullandığını da nazara verir. Altıncı fasılda (s.275-305) da müfessirlerin kıssalar hususundaki tutumlarının bir eleştirisi yer almaktadır. Bu fasılda yazar kıssalarda israiliyatın durumunu, müfessirlerin ihtilafını ve örneklerini kaydeder.
Yazar, kitabın ikinci babını konunun analizine tahsis etmiştir. Birinci faslı (s.309-347) Kur'ân kıssalarının tahliline ayırarak burada tahlilin genel ilkelerini dinî, insanî, kültür ve sanatsal birikim açılarından değerlendirir. Ayrıca kıssanın ciddi mânâda tahlil edilebilmesi için bu kıssalarda davetçi konumunda görünen Hz. Peygamber (s.a.v)'in kişiliğini, kıssaların nazil olduğu çevreyi ve insan unsurunu değişik boyutlarıyla ele almanın gerekliliğini vurgulamaktadır.[117] Örnek olarak Salih (a.s) ve Semud kıssasını mercek altına alır ve tahlilini yapar.[118]
Birinci fasıl Peygamber ve kıssalar başlıklı bir konuyla bitmektedir.
Müellif ikinci fasılda (s.348-420) Kur'ânî kıssaların unsurlarını incelemeye alır. Kıssanın unsurları olarak olayları ve kişilikleri ele alır. Kıssaların unsuru olan insan tiplemelerini inceler.[119] Analitik psikolojiye de atıfta bulunarak özellikleri sebebiyle teşekkül eden tipleri sunar.[120] Yazar Kur'ân'ın önemli unsurlarından olan kişiliğin çeşitlerinden, özel konumundan ötürü kadın kişiliğine özel bir yer vermektedir. Çeşitli kıssalarda yer alan kadınların kişiliklerinden örnekler verir.[121]
Kur'ânî kıssaların bir unsuru olan kişilikler arası diyaloga da yer ayırır. Ancak bu unsurun tedricî bir şekilde kıssalarda yer aldığını ve bunun için de ilk inen kıssalarda yer almadığına dikkat çeker.[122]
Yazar kıssalardaki diyalogu çok geniş bir perspektiften değerlendirir.[123] Yazar üçüncü fasılda (s.421-508) Kur'ân kıssalarında etkilemenin faktörlerini inceler. Evvela insanları etkileyen faktörlerin çeşitliliğine dikkat çeker. Daha sonra bu amilleri çok geniş bir yelpazede ele alır. Bu fasılda müellif ilginç bazı tesbitlerde bulunur. Şöyle ki; psişik etki, huzuru İlahiyi, kaderi, korkutma ve müjdelemeyi, siyak sibak ve münasebetin tanınmasını, etkilenme ve duygusal yönünü, telkini, karşılaştırmayı, ikna ve sanatsal güzelliği etkilemenin faktörleri arasında saymaktadır.
Dördüncü fasılda şimdiye kadar geçmiş olan teorik bilgileri pratiğe çevirmek amacıyla Yusuf (a.s.)'ın kıssasını mercek altına alır. Kıssada olayların gelişmesini, psikolojik yönlerini ve kıssada özel konumundan ötürü özellikle rüyaları inceler. Faslın sonunda kıssanın Kur'ân'ı Kerimle Ahdikadim arasındaki mukayesesini sunarak faslı bitirir.
Beşinci fasılda (s.543-597) kıssaların pedagojik yönünü araştırır. Kıssaların inanç ve yaşayıştaki rolüne dikkat çeker. Peygamberin eğitimini ve Kur'ân kıssalarında eğitim yollarını nazara verdikten sonra günahların tevbe ile nasıl tedavi edildiğini açıklamaya çalışarak kitabını bitirir.
Kitabın ilmî seviyesi oldukça yüksektir. Kendi sahasında büyük bir açığı kapatmaktadır. Kur'ân araştırmacısının ilgisiz kalamayacağı faydalı bir eser olduğu kanaatindeyiz. Kur'ân psikolojisi sahasında şu eserlerin isimlerini kaydedebiliriz:
1- Abdulvehhab Hammude, el-Kur'ânu ve İlmu’n-Nefsi, Daru'l-Kalem, el-Kahire, 1962
2- Şerif Adnan, Min İlmi'n-Nefsi'l-Kur'ânî.[124]
[117] Bkz, Tihami en-Nakre, Saykolijiyetu'l-Kıssatı fi'l-Kur'ân, Tunus, 1974, s.312-327.
[118] A.g.e, s. 327-334
[119] Bkz. a.g.e., s 360-37
[120] Bkz a g e., s. 378-388,
[121] Bkz. a.g.e,.s. 399-410,
[122] A.g.e. s. 410-411,
[123] Bkz. a.g.e. s. 410-420,
[124] Doç. Dr. Halil Çiçek, 20. Asırda Kur’an İlimleri Çalışmaları, Timaş Yayınları: 56-58.