- Rey ve İctihâd ın Tarifi

Adsense kodları


Rey ve İctihâd ın Tarifi

Smf Seo Versiyon , -- Seo entegre sistem.

Array
seymanur K
Thu 13 October 2011, 04:07 pm GMT +0200
Re'y ve İctihâd'ın Tarifi:


1) Re'y Arapça (fiilinin masdarı olup sözlük anlamı, düşünmek ve görmektir. Latince “opinio” sözcüğüne tekabül etmektedir. Daha sonra re'y, aynı kökten gelen mef'ul ( yani (görülen ve düşünülen şey) anlamında kullanıldığı gibi, terim olarak düşünüp taşın­dıktan ve doğru olan ciheti anlamak için araştırmada bulunduk­tan sonra varılan kanaat, görüş anlamına gelmektedir. Fıkıh usû­lünde, hakkında nass bulunmayan konulardaki içtihadın temeli olan re'y, şerîatin gösterdiği düşünme yollarından gidilerek yapılan ak­lî bir faaliyettir. [232]

Re'y, genel olarak ikiye ayrılır:

 a) 52.Muteber olan re'y. Buna “s” denilmektedir ki övülmüş olan re'y demektir. İslâm'ın ruhuna uygun olup ciddî bir araştırma ve kafa yorma ürünü olan re'yler bu kısma gi­rer. Sahâbîlerden itibaren büyük müctehidler tarafından beyan edilen re'yler böyledir.

b) Muteber olmayan re'y. Buna da “denilmektedir ki kınanmış olan re'y demektir, İslâm'ın ruhuna ay­kırı olan indî re'yler de bu kısma girer. Bu türlü re'yleri kasdederek Hz. Ömer, “Re'y sahihlerinden sakınınız; çünkü onlar, sünnet­lerin düşmanıdırlar; hadîsleri öğrenip hıfzetmekten âciz oldukları için re'y ile konuşurlar ve böylece hem kendileri saparlar, hem de başkalarını saptırırlar.” [233] denilmiştir. Bu türlü re'yleri kınayan birçok rivayet ve hadîsler vardır. Biz burada, onlardan sadece şu hadîs'i anmakla yetineceğiz; Abdullah b. Amr, Hz. Peygamber'in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir:

“Allah, size ilmi verdikten sonra onu zorla söküp geri almaz. Ancak sizden onu, âlimleri ilimleriyle birlikte öldürerek söküp alır ve geriye kara cahiller kalır ki, onlardan fetva sorulur; onlar da, re'yleriyîe fetva verirler ve böylece hem kendileri saparlar, hem de başkalarını saptırırlar.” [234] Bu hadîs-i şeriften açıkça anlaşılıyor ki cahillerin bilim ve içtihada dayanmayan indî re'yleri kınanmaktadır.

işte re'y'i ictihâd'dan ayıran başlıca husus da, her re'yin mu­teber olmayışı ve bazı re'ylerin İslâm hukukunda merdûd oluşu­dur. Öte yandan re'y, ictihâd'a nisbetle zayıf bir kanaattir.

2) İctihâd linden türetilmiş olansözü de Arapça “fiilinin masdarıdır. Mânâsıda çalışmak, çabalamak ve bir işin sonuna ulaşmak için elden gel­diği kadar gayret etmektir. Fıkıh usûlü terimi olarak ictihâd (discretion, estimate), ayrı ayrı delillerinden amelî şer'î hükümleri çı­karmak (istinbat) için çaba harcamaktır, diye tanımlanmaktadır.  [235] Delâleti zannî olan nass'ların  ifade ettiği hükümleri istinbat için veya hakkında nass bulunmayan konularda kıyas, istihsân ve istislâh gibi metodlarla, yahut da şerî'atin genel kurallarına başvu­rarak yapılan genel    ictihâd'ın bir çeşidi de  “Re'y ile ictihâd”'dır ki bu da, hakkında nass bulunmayan olaylar üzerinde, şerî'atin gösterdiği düşünme yollarıyla yapılır.  [236]  İmam Muhammed'in bize kadar ulaşmamış bulunan “Kitabu Îctihâdi'r-Re'y” adlı eserinin başlığı işte bu türlü içtihadı göstermektedir. [237] Biraz son­ra ele alacağımız Muaz b. Cebel ile ilgili hadîs'de, re'y ile ictihâd, bizzat Hz. Peygamber tarafından tasvip görmüştür. [238]




[232] Abdulvehhab Hallaf, Masâdiru'l-Teşrî'il-İslâraî, s. 7,8.

[233] Ibn-i Kayyim, l'lâmü'l-Muvakkı'în, Ferecullah Zeki tabı, c. I, s. 63, 91 vd.

[234] Buhârî, el-Câmi'u's-Sahîh, c. IV, s. 429 (K. İ'tisam: 73); îbn-i Mâce,Sünen, Mısır, 1313, c. I, s. 14.

[235] Abdulvelıhab Hallaf, a.g.e., s. 7.

[236] A. Hallaf, a.g.e,, s. 7,8. '

[237] J. Schacht^ The Origins Of Muhammadan. Jurisprudence, s. 105.

[238] Dr. Abdulkadir Şener, İslam Hukukunun Kaynaklarından Kıyas, Istıhsan Ve Istıslah, Diyanet İsleri Başkanliği Yayınları: 51-52.