sidretül münteha
Mon 14 March 2011, 08:32 pm GMT +0200
5- Peynir Mayası Ve İthal Peynirler
Soru: Dış ülkelerden peynir ithal ediliyor. Bu peynirlere domuz yavrularının mayası katıldığı söyleniyor. Bunlara karşı tavrımız ne olmalıdır. "Başkalaşım" var diye yiyebilir miyiz?
Cevap: İslâm ümmeti domuz etinin her parçasının haram olduğunda ittifak etmiştir. [663] Dolayısı ile domuzdan birşeyîn karıştığı bilinen hiçbir şey yenmez, ya da içilmez. Ancak pis olmayan kimyevî maddelerden elde edilen, ya da ehli kitabın (Yahudi ve Hristiyanların) boğazladiğ eti yenen hayvan yavrularının kursaklarından yapılan maya ile mayaladıkları eti yenen hayvan sütünün peyniri yenebilir. Hatta Hz. Ömer'e ölmüş hayvan (meyte) kursağı mayası katılarak yapılan peynirin durumunu sorduklarında:
"Siz Bismillah deyip yiyin" demiştir. [664] Aynı kaynakta vaktiyle müslümanların, mecûsilerin yaptığı peynirleri de yedikleri anlaşılıyor. Ebu Hanife de ölü (meyte) yavrunun mayasının temiz olduğu kanaatindedir, ancak Şafiî "Meyte (ölü hayvan) size haram kılındı" [665] âyetinin şümulüne bakarak bu tür mayaların pis olduğunu söyler. [666]
Gerçi; Rasulûllah Efendimizin (sav) ve ardından gelen müslümanların Acem diyarından gelen peynirleri yedikleri, halbuki mecusî olan bu acemlerin kestiklerinin meyte (ölü) olduğu, buna rağmen ilk müslümanların yedikleri peynirlerin mayasının boğazlanmış ya da meyte olan hayvan kursağından kurutulduğuna aldırmadıkları rivayeti vardır. [667] Ancak bu iki şekilde izah edilmiştir. Bir; Peynir yapılan süte katılan kursak mayası, peynire oranla çok azdır. Bu kadar az bir pislik ise "çok sıvı" içerisinde bağışlanmıştır. Ya da bu İslâm'ın ilk yıllarında olan bir durumdur. Yoksa sahabenin, Acem Diyarından gelen peynirleri yediklerini kimse söyleyemez. Çünkü peynir Arapların gıda maddelerinden değildi. Müslümanlar Acem beldelerini fetihle bunu öğrendiler. Binaenaleyh, Rasulûllah'ın (sav) ve sahabenin değil acemlerden gelen ve onların boğazladıkları hayvanların mayalarıyla yapılmış peynirleri yediklerini, herhangi bir peynir yediklerini dahi söyleyemeyiz. [668]
Hatta Ebu Ömer: "Putperestlerin, mecusilerin ve diğer kitapsızlarıın boğazladıkları dışındaki yemekleri yenir. Peynir şer'i boğazlamaya ihtiyaç duyulur, çünkü o kursaktan yapılan maya ile mayalanır" der. [669]
Keza bir başka rivayette de Hz. Ömer; ehli kitabın yaptığından başka peynirlerin yenmemesini, çünkü peynirin kuzu kursağıyla mayalandığını, onun da ancak ehli kitabın ya da müslümanın kesmesiyle temiz olacağını, başkası keserse pis sayılacağını söyler. [670]
Netice olarak:
1- Domuz mayasından olduğu bilinen peynir yenmez.
2- Yahudi ve Hıristiyanların dinlerine uygun olarak boğazladıkları eti yenen hayvan kursaklanyla, ya da pis olmayan kimyasal maddelerle mayalanan peynirler yenebilir. [671] Ancak özellikle gıda konusunda müslümanlar titiz davranmalı ve başkalarına bağımlı olmamalıdırlar. İç âlemleri (letaifleri) ancak bu sayede duyarlı olabilir.
3- Eti yenen hayvanların meytelerinden (boğazlanmadan ölenlerinden) alınan maya ile yapılan peynirler de İmam Azam'a göre temizdir, İmam Şafiî'ye göre ise pistir.
4- İçerisine çözücü olarak alkol katılan sun'i peynir mayaları da şuruplar hükmünde olduğundan Hanefîlere göre (Allah'u a'lem) kullanılabilirler. Tâ müslümanlar bunun alternatifini buluncaya dek. [672]
[663] İbnü'l-Arabî, Ahkâm, 1/54
[664] İbn Kudâme, el-Muğnî, VIII/6 1 2; Kat'acî, Mevsû'atü-fıkhı Ömer, 616.
[665] K. Bakara: 2/173.
[666] Her iki görüş için bkz, Kurtubî, 1/220
[667] bkz., Kurtubî, 1/221.
[668] agk. Kurtubî böyle diyor ama İbnü'l-Kayyim Rasûlullah'a (sav) Tebük'te peynir takdim edildiğini, onun da bir bıçak isteyip besmele ile kesip yediğini kaydeder. (Zâdü'l-Me'ad, lV/296. Terc V/28.) Sahabenin de Irak ve Şam'da yediklerini söyler.(agk)
[669] agk.
[670] Kal'ad, agk. (Beyhakî, Sünen, X/6; Nevevî, Mecmu, IX/96'dan)
[671] İbn Abbas'ın görüşü de budur, bkz., Kal'acı, Mevsûatü fıkhı A. b. Abbas, 1/306 (Abdürrezzak, lV/541; Nevevî, Mecmu, IX/70'ten)
[672] Doç. Dr. Faruk Beşer, Fetvalarla Çağdaş Hayat, Nün Yayıncılık, İstanbul 1997: 257-259.