ezelinur
Sun 31 January 2010, 05:39 pm GMT +0200
Oruçlunun yapması mekruh olan işler, mezheblere göre detaylı biçimde aşağıda anlatılmıştır.
Hanefiler dediler ki: Oruçlunun yapması mekruh olan işler şunlardır:
1. İster farz bir orucu, isterse nafile bir orucu tutuyor olsun, oruçlunun ağzında çözülüp de bir parçası boğaza gitmeyecek olan bir şeyi tatması mekruhtur. Ancak ortada zaruret olması hâlinde bu mekruh olmaz. Kocası ters tabiatlı olan kadının, tadım tuzunu anlamak maksadıyla yemeği tatması mekruh olmaz. Aşçılar da bu hükme tâbi olup onların da, pişirdikleri yemeklerin tadına bakmaları caiz olur. Yiyecek veya içecek bir şeyi satın alacak olan kişinin aldatılmaktan, ya da alacağı bu şeyin kendisine yaramıyacağından korkması hâlinde tadına bakması caiz olur.
2. Mazeretsiz olarak bir şeyi çiğnemek mekruhtur. Mazeret olunca çiğnemek mekruh olmaz. Meselâ çocuğuna yedireceği yemeği çiğnetmek için, oruç tutmaması mubah olan birini bulamayan kişinin bu yemeği çiğnemesi mekruh olmaz. Kendisinden bir parçanın oruçlunun kamına gitmeyeceği sakızı çiğnemek mekruhtur.
3. Oruçlu erkeğe hanımını öpmesi mekruhtur. Bu öpüş, dudaklarını emerek fahiş bir öpüş olsa da, olmasa da mekruhtur. Oruçlu erkeğin, hanımına fahiş mübaşerette bulunması de mekruhtur. Fahiş mübaşeret, kadınla erkeğin arada bir perde olmaksızın tenasül organları üst üste gelecek şekilde birbirine sarılmasıdır. Bu da erkeğin, cinsel ilişkide bulunmayacağı veya menîsinin akmayacağı hususunda kendinden emîn olmaması hâlinde mekruh olur. Kendinden emîn olduğu takdirde mekruh olmaz.
4. Tükürüğü ağızda topladıktan sonra yutmak mekruhtur. Zîrâ bunda şüpheli bir durum mevcûddur.
5. Oruçlu kişinin, kendisini oruç tutamıyacak kadar zayıf düşürecek olan işleri yapması; meselâ, kan aldırması veya hacamat vurdurması mekruhtur. Ama kendisini- zayıflatmayacağını zannederse bu mekruh olmaz.
Oruçlunun yapması mekruh olmayan işlere gelince bunları şöyle sıralayabiliriz:
1. Oruçlu kişinin, menisinin akmasından veya cinsel ilişkiden emîn olması hâlinde, öpmesi ya da fahiş mübaşerette bulunması mekruh değildir.
2. Bıyıkları yağlamak mekruh değildir. Çünkü bunda oruca zıt bir durum yoktur.
3. Her ne kadar etkisi boğazda hissedilse bile, göze sürme çekmekte de kerahet yoktur.
4. Kişiyi oruç tutamayacak kadar zayıf düşürmeyecekse, hacamat vurdurmak ve benzeri işleri yapmak mekruh değildir.
5. Gündüzleyin her vakitte misvak kullanmak mekruh değil, aksine sünnettir. Oruçluyken kullanılan misvağın kuru ya da yaş olması, suyla ıslatılmış, ya da ıslatılmamış olması arasında bir fark yoktur.
6. Abdest için olmasa bile ağza ve burna su almak.
7. Gusletmek.
8. Suyla ıslatılmış bir elbiseyi vücûda sararak serinlemek mekruh değildir.
Malikiler dediler ki: Oruçlu kişinin, ahçı olsa bile, yemeği tatması mekruh olur. Tadacak olursa, boğazına gitmesin diye tükürmesi gerekir. Eğer tattığı takdirde elinde olmayarak boğazına bir şey giderse ve orucu da farz bir oruç ise, kendisine kaza lâzım gelir. Eğer boğazına gitmesinde bir kasdı bulunursa ve tuttuğu oruç da Ramazanın edası ise, kendisine hem kaza, hem de kefaret lâzım gelir. Hurma ve sakız gibi bir şeyi çiğnemek mekruhtur. Çiğnendiği takdirde hemen ağızdan atılması vâcib olur. Aksi takdirde yukarıdaki hükümler işlerlik kazanır. Oruçlunun gündüzleyin dişlerine dolgu yaptırması da mekruhtur. Ancak bu tedaviyi geceye ertelediği takdirde kendisine zarar geleceğinden korkarsa, bu durumda gündüzleyin yaptırması mekruh olmaz. Bu tedaviyi geceye ertelediği takdirde şiddetli eziyetten ve helak olmaktan korkarsa, gündüzleyin yapması vâcib olur. Tadı olan kendiri örmek de mekruhtur. Keten ıslak yerlerde ıslatılır. Kendiri ören kadın da bu işe muhtaç değilse örmesi mekruh olur. Muhtaç olduğu takdirde de örmesi mekruh olur, ama örmek zorundaysa, örmekte olan kadın, ağzında kendirin tadının karışması ihtimaliyle tükürüğünü de dışarı atmalıdır. Tadı olmayan ketene gelince bu, denizlerde ıslatılır. Muhtaç olmayan kimselerin dahi bunları örmeleri mekruh olmaz. Zorunluluk olmadıkça oruçlunun harman dövmesi mekruh olur. Çünkü boğazına kaçan ekin tozlan orucunu bozar. Ama zorunluluk olunca mekruh olmaz. Ekin sahibinin bu işi yapması mekruh değildir. Çünkü ekin sahibi malını, gözü önünde bulundurup muhafaza etmek mecburiyetindedir. Oruçlunun öpme, düşünme ve bakma gibi cinsel ilişkinin mukaddimelerini, mezî ve menî akmamasından emîn olması hâlinde yapması mekruh olmaz. Menî ve mezî akmamasından emin olmaması ve bundan şüphe etmesi hâlinde oruçlunun bu gibi şeyleri yapması haram olur. Bu işleri yaptıktan sonra mezî veya menî akmazsa oruç sahîh olarak kalır. Mezî akarsa oruç bozulur, kaza gerekir. Ancak kasdetmeksizin ve peşine düşmeksizin sadece bakmak ya da düşünmekle mezî akarsa kaza etmek gerekmez. Başkasına bakan oruçlu kişi, mezî ya da menîsinin akmayacağından emîn olmayarak veya şüpheye düşerek yapmakta olduğu cinsel ilişki mukaddimeleri haram ise ve bu davranışı da Ramazan orucundaysa menîsi aktığı takdirde hem kaza hem kefaret gerekir. Mezî, ya da menîsinin akmayacağından emîn olarak yapmakta olduğu cinsel ilişki mukaddimeleri mekruh ise, menîsi aktığı takdirde sadece kaza gerekir.
Ancak bu davranışı menî akıncaya kadar sürdürürse, hem kaza hem kefaret gerekir. Oruçlunun, ağızda çözülen ıslak misvağı kullanması mekruhtur. Ama oruçlunun, ağızda çözülmeyen kuru misvağı bütün gün boyunca kullanması caiz olur. Ayrıca bu, abdest ve namaz gibi şer’î bir sebepten ötürü yapılırsa mendub olur. Susamak nedeniyle mazmaza yapmak da caizdir. Cünüb olarak sabahlamak uygun değildir. En iyisi geceleyin gusletmektir. Oruçlu kişi hasta halde olur ve orucu açmasına yol açacak şekilde hastalığının artacağından şüphelenirse hacamat vurdurması ve kan aldırması mekruh olur. Ama hastalığının artacağından endişe etmezse sağlıklı kimseler gibi hacamat vurdurması ve neşter vurup kan aldırması caiz olur. Ama sağlıklı kişi, hacamat vurdurmak ve kan aldırmakla hastalanacağını -hasta kişi de bunları yapmakla hastalığının artacağını bilirse, bunları yapması haram olur.
Hanbeliler dediler ki: Oruçlunun yapması mekruh olan işler şunlardır: Boş yere, israf olsun diye, sıcaklıktan ötürü serinlemek için veya susuzluğunu gidermek için oruçlunun ağzına su alması mekruhtur. Serinlemek ya da şer’î bir gusül yapma gayesi dışında suya dalmak mekruhtur. Bu durumlarda oruçlunun karnına su kaçacak olursa, bu işlerin mekruh olmasına rağmen oruç bozulmaz. Tükürüğü ağızda toplayıp yutmak, ağızda çözülmeyen şeyi çiğnemek mekruhtur. Ağızda çözülen şeyi çiğnemek; çiğnerken ağızdaki tükrük yutulmasa bile haramdır. Gereksiz yere yemeğin tadına bakmak mekruhtur. Ama bunu bir ihtiyaç nedeniyle yapmak mekruh olmaz. Gereksiz yere yemeğin tadına bakılır da yemeğin azıcık bir parçası boğaza ulaşırsa oruç bozulur. Sahur yemeğini yedikten sonra diş aralarında yemek kalıntıları bırakmak mekruhtur. Misk ezmesi, buhur, kâfur ve öd ağacı gibi kendiliğinden (bazı parçalarının) boğaza kaçmasından korkulan nesneleri koklamak mekruhtur. Ama gül gibi kendiliğinden boğaza kaçmasından korkulmayan şeyleri koklamak mekruh olmaz. Öpmek, kucaklamak, ellemek gibi cinsel ilişkinin ön fiillerini yapmak; hatırlandığında şehveti harekete getiren birine tekrar tekrar bakmak mekruhtur. Ama hatırlandığında şehveti harekete getirmeyen birine tekrar tekrar bakmak mekruh olmaz. Öpmek, ya da cinsel ilişkinin ön fiillerini yapmakla menî akacağı zannedilirse, bu işleri yapmak haram olur. Fecr-i sâdığın doğuşu hususunda şüphe içinde olan kişinin cinsel ilişkide bulunması mekruh olur. Ama fecr-i sâdığın doğuşu hususunda şüphe içinde olan kişinin sahur yemeğini yemesi mekruh değildir. Zîrâ sahur yemeğiyle oruçlunun bedeni kuvvetlenmektedir. Ama cinsel ilişki böyle değildir.
Şafiiler dediler ki: Oruçlunun bazı işleri yapması muaf, bazı işleri yapması da mekruhtur. Oruçlunun unutarak veya zorlanarak ya da şer’an mazeret sayılan bir bilgisizlik sonucunda karnına bir şey giderse muaf sayılır. Orucu bozulmaz. Diş aralarında kalan ve dışarı atılmasından âciz kalman bir şey, tükürük akıntısıyla birlikte karına giderse muaf sayılır. Ama bu şey, dışarı atmak mümkün olduğu halde, atılmaz da tükürükle beraber yutulursa oruç bozulur. Balgam, içilen kahvenin tortusu, yollardaki tozlar, elenmekte olan şeylerin uçuşan zerrecikleri, kara ve sivrisinekler de bu hükme tabidirler. Sakınılması güç olan bu şeyler oruçlunun boğazına kaçacak olursa, oruca zarar vermezler.
Oruçlunun başkasıyla sövüşmesi, fazilet olduğuna inanarak iftar vaktinden sonraya ertelemesi mekruhtur. İftarı fazilet olduğuna inanma sebepi dışında başka bir sebepten dolayı vaktinden sonraya ertelemek mekruh olmaz. Sakız ve yemek çiğnemek orucu bozmaz. Ahçı ve benzeri bir kişinin oruçluyken yemeğin tadına bakması ve neşter vurdurarak kan aldırması mekruhtur. Şehveti harekete getirmeyecek bir öpme mekruhtur. Şehveti harekete getirecek olan öpme ise haramdır. Kucaklaşmak ve iki kişinin birbirine sarılması da bu hükme tâbidir. Oruçlu kişiyi zayıf düşüreceğinden dolayı gereksiz yere hamama girmek mekruhtur. Zevalden sonra misvak kullanmak oruçlu için mekruh olmaz. Görülen, duyulan, koklanan şehvetlerden -eğer bunların hepsi helâl iseler- gönlü faydalandırmak mekruhtur. Haram olan şehvetlerle gönlü faydalandırmaya gelince, açıkça bilindiği gibi bu hem oruçlu, hem de oruçsuz kimseler için haramdır. Oruçlunun, gözlerine sürme çekmesi de mekruh sayılan şeylerdendir. Kuvvetli görüşe göre oruçlunun bunu yapması, evlâ değildir.[183]