saniyenur
Mon 23 January 2012, 09:48 am GMT +0200
ÖLÜM PSİKOLOJİSİ
ÖNSÖZ
Özellikle son yüzyıllarda ortaya konan bilimsel gelişmeler, geçmiş dönemlere oranla insanın özgürlük alanını genişletmiş ve insanlar, kendilerini ölüm denen kaçınılmaz sona hazırlamaları hususunda daha geniş imkanlara sahip olmuştur. Ancak bilimde gerçekleştirilen bu ilerlemenin yanında, ölüm gerçeğini inkar ve ondan hissedilen korkuda artma eğilimi gözlemlenmektedir. Ölümden duyulan korkuyu hafifletme konusunda tarih boyunca çeşitli teklifler ortaya konmuş, ancak çoğu felsefî içerikli olan bu teklifler bu konuda fazla etkili olamamıştır. Mesela bu konuda ölüme daha ziyade ahlaki açıdan bakan ve onu hayatın birincil gerçeklerinden sayan ekzıstansiyalistlerin tekliflerini yerine getirmeye çalışan pek çok insan olmuştur. Fakat ne yazık ki onların büyük çoğunluğunun, bu önerileri pratiğe dökme konusunda başarılı olamadıkları, yine özellikle batılı araştırmacılar tarafından kabul edilmektedir. Yani felsefi bilgelikler bu konuda başarısızlığa uğramış gibi görünmekte ve bundan dolayı modern insan başka yollar aramaktadır.
Batı toplumunda insanların ölümden hissetmiş oldukları korkuyu, onun karşısında sergilemiş oldukları tutumları irdeleyen pek çok araştırma yapılmıştır. Toplumumuzda ise bu içerikli çalışmaların yok denecek kadar az olması, bizi böyle bir araştırma yapmaya iten en önemli faktör olmuştur. Araştırmamızda, ölüme diğer semavi dinlerden daha sık atıfta bulunan ve onlara göre ölum ötesiyle ilgili olarak daha teferruatlı bilgiler veren bir dinin müntesiplerınin, ölüme daha makul ve kabullenici bir tarzda yaklaşacakları varsayılmış ve bu hipotez, ölüm korkusunu çeşitli açılardan ele alan diğer hipotezlerle birlikte, güvenilir ve geçerli ölçüm araçlarıyla teste tabi tutulmuştur. Elde edilen sonuçların ise, büyük ölçüde hipotezlerimizi desteklediği görülmüştür.
Araştırmamız, “Giriş” ve “Sonuç” kısımları hariç, iki bölümden, oluşmaktadır. Öncelikle, ölüm fenomenine genel bir perspektiften bakmaya çalıştığımız giriş bölümünde, tarihi süreç içerisinde ölüm fenomenin değerlendirilmesi üzerinde durarak, özellikle felsefi ve teolojik bakış açılarının konuyla ilgili görüşlerini ortaya koyarak, çağdaş dünyanın ölümle ilgili tutumlarını da bu eksende incelemeye çalıştık.
Birinci bölümde, psikolojik perspektiften ölüm fenomeni öncelikle kavramsal açıdan incelenmeye çalışılmış, bu bağlamda gelişim dönemlerine göre ölüm ve ölümle ilgili tutumlar üzerinde durulmuştur. Bu bölümde ayrıca ölümle ilgili tutumlar ve ölüm korkusu ile dinî inanç arasındaki ilişki, bu konuda yapılan tecrübi araştırmalara da atıflarda bulunularak teorik olarak incelenmiş ve ölüm fenomeni sosyal açıdan irdelenmeye çalışılmıştır.
Araştırmanın ikinci bölümünde, konuyla ilgili olarak yapmış olduğumuz anket, öncelikle teknik olarak tanıtılmış, daha sonra bu araçla elde edilen bulgular, belirlenen hipotezler çerçevesinde değerlendirmiştir.
Sonuç kısmında ise, araştırmanın teorik ve tecrübi bölümleri birlikte değerlendirilerek genel bir sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır.
Doktora tezi olarak hazırlanan bu çalışma, Prof. Dr. Hayatı HÖKELEKLİ, Doç. Dr. Recep YAPAREL ve Yrd. Doç. Dr. Vahit İMAMOĞLU'dan oluşan jüri önünde savunulmuş ve kabul görmüştür. Dolayısıyla konu seçiminden tez haline gelmesine, nihayet kitap olarak gün yüzüne çıkmasına kadar geçen her aşamada pek çok değerli insanın birikimlerinden istifade edilmiş ve manevî destekleri görülmüştür. Bu bağlamda öncelikle Sayın Hocam Vahit İMAMOĞLU'na, çalışmalarım esnasında ülkemizde bulunmayan literatürün temini ve ölçme aracının oluşturulmasında yardımlarını gördüğüm Prof. James A. THORSON'a, anket verilerinin bilgisayarda değerlendirilmesinde büyük emeği geçen Yrd. Doç. Dr. Dursun KAYA'ya araştırmaya katılma talebimizi nezaketle kabul edip titiz bir şekilde anketi dolduran insanlara ve araştırma boyunca yardımını gördüğüm bütün arkadaşlara teşekkür borçlu olduğumu belirtmek isterim.
Araştırmanın, okuyucuların ölüm gerçeğini düşünmeleri ve onu yeniden değerlendirmeye tabi tutmalarına katkıda bulunması, bizi ziyadesiyle bahtiyar edecektir. Zira toplumumuzun buna ihtiyacı olduğu kanaatindeyiz.
Faruk Karaca
Erzurum 2000 [1]
[1] Yrd. Doç. Dr. Faruk Karaca, Ölüm Psikolojisi, Beyan Yayınları: 11-13.