sumeyye
Sat 9 April 2011, 12:44 pm GMT +0200
Namaza Mâni Olan Necaset:
Galîza olan pisliğin; sıvı ise bir el ayasından, katı ise bir dirhemden fazlası namaza mani olur: Hz. Ömer dedi ki; “Pislik, şu tırnağım ondan daha fazla olmadıkça, namazın câizliğine mani olmaz.” Onun tırnağı hemen hemen bizim el ayamız kadardı. İmam Muhammed'e göre büyük bir dirhem, bir miskal ağırlığındadır. Şu halde pislik sıvı ise, ayası kadar olduğunda namaza mani olur. Eğer katı ise, ağırlığı esas alınır ve bir mıskal ağırlığında olursa, namaza mani olur.
Nehaî dedi ki; aslında onlar ‘makat miktarı’ demek istediler ama, dirhem miktarı demekle, bunu kinayeli olarak söylediler. Ancak arkadaşlarımız bunun ölçüsünü dirhemle takdir ettiler. Çünkü az miktardaki necasetin affedilir olduğu hususunda icmâ vardır. Meselâ gözle görülmeyen pislik; pire ve sivrisinek gibidir. Ama çok miktardaki pislik elbette ki, nazar-ı itibara alınır. Bu hususda da icmâ vardır. Burada biz belirleyici ölçü olarak bir dirhem miktarını ortaya koyduk. Bunu söylerken de istinca mahallini esas aldık. Çünkü taş ile yapılan istincadan sonra dışarı çıkmış olan pislik, mahrecin (çıkış yerinin) tamamına bulaşmış ise, pisliğin eseri tamamında baki kalır ki, bu da bir dirhem miktarıdır. Bu kadar pislikle namaz kılmanın caiz olduğuna dair icmâ vardır. Şu halde bir dirhem kadar pisliğin Şer'an affedilir olduğunu anlamış olduk.
Hafife olan pislik, elbisenin dörtte biri kadar olursa; onunla namaz kılınmaz (İmam Şâfii): Çünkü başın traşında ve meshinde olduğu gibi, Şer'î hükümler açısından bir şeyin dörtte biri, o şeyin tamamı hükmündedir. Sonra denildi ki; elbisenin tamamının dörtte birine hafife olan pislik bulaşırsa, bu namaza mani olur. Denildi ki; elbisenin yeni, eteği, yakası gibi dörtte birine hafife olan pislik bulaşırsa, bu namaza mani olur. Ebû Yûsuf’a göre 1x1 karış, İmam Muhammed'e göre 1x1 zira' ve yine ondan gelen başka bir rivayete göre iki ayak yeri kadar genişliğe; muhtar kavle göre elbisenin dörtte birine hafife olan pislik bulaşırsa, bu namaza mani olur. İnsanların az ve çok hususundaki takdirleri farklı olduğundan; Ebû Hanîfe bu hususda bir ölçü tesbit etmemiş, bunun takdirini, elbisesine pislik bulaşan kimsenin takdirine bırakmıştır.
İnsan bedeninden çıkan ve temizlenmesi icab eden şeylerin pisliği galîzadır: Dışkı, sidik, kan, irin ve kusuntu gibi Kusuntunun galîza bir pislik olduğu hususunda ihtilaf yoktur. Meni de böyledir. Zira Hz. Peygamber (sas) Âişe (r. anha) ye meni hakkında şöyle buyurmuştur:
“Eğer meni yaş ise, onu yıka. Kuru ise ovala.” [74] Başka bir defasında Ammar b. Yasir'e şöyle buyurdu:
“Elbise ancak meni, sidik ve kandan ötürü yıkanır.” Meni eğer vücuda bulaşıp üzerinde kurur ise ne olacaktır? Ebû Hanîfe'nin Hasan vasıtasıyla rivayet edilen görüşüne göre; bu durumda ovalanmakla temizlenmez. Kerhî'nin ashabımızdan naklettiğine göre, bu durumda ovalanmakla temizlenir. Çünkü bu, sakınılması çok zor ve yaygın olan bir beladır. Ovalanmakla yetinmek, meninin temiz olduğunu göstermez. Ebû Hanîfe'den rivayet edilen sahih görüşe göre; üzerimize bulaşıp kuruyan meni ovalamakla azalır. Azaldığı için de onunla namaz kılmak caiz olur. Öyle ki, ona su değip ıslanırsa, İmameyn'in hilafma Ebû Hanîfe'ye göre tekrar necis hale döner.
Sonra biz tahareti gerektiren dışkı, sidik, hayız ve nifas kanı gibi şeylerin hepsini pis saydığımıza göre, meniyi de; en büyük tahareti ve guslü gerektirdiğinden dolayı, pis saydık. Ayrıca onun, insanın aslı ve mayası oluşu, et parçası gibi temiz sayılmasını gerektirmez.
Hayvan (İmam ebû Yûsuf, İmam Muhammed) ve sığır dışkısı necisdir: Ebû Hanîfe'ye göre eti yenmeyen hayvanların sidiği de pisdir. Çünkü bunların pisliği nass ile sabit olmuştur ve bu nasslara muarız olan nass da yoktur. Zira Hz. Peygamber (sas) Efendimiz hayvan dışkısı hakkında; “O pisdir.” buyurmuştur. Sığır dışkısı da bu hükme tabidir. İmameyn'e göre bunlar hafife pisliklerdir. Çünkü bunlar umumî bela olarak yollarda vardır ve galîza mı hafîfe mi oldukları hususunda ihtilaf vardır.
İmam Mâik'e göre bütün hayvan dışkıları temizdir. İmam Züfer'e göre, eti yenen hayvanların dışkıları temizdir. Ebû Hanîfe'nin bu hususdaki görüşü şudur; bu dışkı kokuşma ve bozulma safhasına girmiş olup, hayvanlardan ayrı bir parça haline gelmiştir. Kendilerinden sakınmak mümkündür. İnsanın bir parçası gibi haram olmuştur. Ancak ayakkabılara bulaşanında zaruret sebebiyle muafiyet vardır. Biz ayakkabılara bulaşan hayvan dışkılarının hafife pislikler olduğunu söyledik ki, silmekle temizlemek mümkün olsun. Naklettiğimiz hadîs-i şerîfde ve aklî delillerde İmam Mâlik'in ve Züfer'in sözlerine cevap vardır.
Fare sidiği ve dışkısı da pisdir. Bunu teyid eden delilleri daha önce anlattık. Ayrıca Rasûlullah (sas) in şu mutlak buyruğu da bu hükmü teyid ediyor: “Sidikden sakının.” Suda bundan sakınmak mümkündür, ama yiyeceklerde bundan sakınma imkânı yoktur. Dolayısıyla yiyeceklere ve giysilere bulaşan fare sidiğinde ve dışkısında muafiyet vardır. [75]
[74] Bu hadisi şerifi İbn Mace rivayet etmiştir.
[75] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 1/61-64.