sidretül münteha
Sat 11 June 2011, 03:44 pm GMT +0200
2. Munkatı' Hadîs:
Meşhur tarifi şöyledir:
"Munkatı hadîs, senedinden bir kişinin düştüğü veya mübhem birinin zikredildiği hadistir[584] Zayıf oluşunun sebebi de, senedinin muttasü bulunmayışıdır. Munkatı' hadis bu bakımdan mürsel gibidir.
Senedinden bir kişi düşen munkatı' hadîs'in misâli: merfıi' olarak rivayet edilen şu hadîstir:
Eğer o işe Ebû Bekir'i seçerseniz, şüphesiz ki o kuvvetli ve güvenilir bir kimsedir". Eu hadîsin isnadından, Sevrî ûi Ebû tshâk arasında bulunan Şerik düşmüştür; zîrâ Sevrî hadîf doğrudan doğruya Ebû îshak'dan değil Serik'ten almıştır. Onu Ebı tshâk'dan dinleyen ise Serik'tir.
Senedinde mübhem bir kişi bulunan hadîsin misâli
Allah'ım senden isimdi sebat vermeni dilerim" hadîsidir. Hadîsin isnadı şöyledir: diye zikredilen iki adam kimdir? Senedde zikredilmekle beraber bunların kim oldukları belli değildir. Bu hadîste mübhem olarak. zikredilenler iki kişidir. Bâzan diğer hadîslerde mübhem olarak sâdece bir kişinin zikredildiği de olur. Burada bizi alâkadar eden şey, senedin bâzı halkalarında mübhemlik bulunuşudur.
Senedinde adı hiç geçmeyen bir kişi bulunduğu hâlde munkatı [585]sayılmayan hadîs de vardır. Bunun misâli şu hadîstir:
Bize Ebû Hureyre'den bir şeyh rivayet etti, Ebû Hureyre'nin söylediğine göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: Kişinin acizlikle fısk u fücur arasında muhayyer kalacağı bir zaman gelecektir. Bu zamana yetişen kimse acziy-yeti fısk u fücura tercih etsin". Bu hadîsin munkatı' sayılmamasının sebebi, mübhem olan zâtın diğer bir rivayette Ebû Anır el-Cedelî olarak zikredilmesidir. Bu ne'î munkatı hadisi ancak çok anlayışlı ve hadîste büyük ihtisası olan bir hafız anlayabilir. [586]
Munkatı vnnürsel hadîslerin zayıf sayılmasının sebebi, sened-lerinin muttasıl olmayışıdır. Hatîbu'l-Bağdâdî, el-Kifâye fî ilmi'r-rivâye adlı kitabında der ki:
"Munkatı hadîs mürsel gibidir. Yalnız munkatı[587] sözü çoğu zaman tabiinin dûnunda bulunan birinin sahabeden rivayet ettiği hadîs hakkında kullanılmaktadır. Meselâ: Mâlik b. Enes'in Abdullah b. Ömer'den veya Süfyânu's-Sevrî'nin Câbir b. Abdillâh'tan veyahut Şu'be b. el-Haccâc'm Enes b. Mâlik'ten......olan rivayetleri böyledir". Hatîbu'l-Bağdâdî'nin çoğu zaman kullanıldığına işaret ettiği bu isti'mâl tarzı, yukarıda verdiğimiz munkatı' tarifiyle her bakımdan aynı değildir. Bu, munkatı' hadîs'lerde çoğu zaman bulunan vasfa göre daha husûsî bir ıstılahtır.[588]
[584] thtisâru 'ulûmi'l-hadîs, s. 53.
[585] Ihtisâru 'ulûmi'I-hadîs, s. 54; krş. Ma'rifetu 'ulûmi'l-hadîs, s. 27.
[586] Ma'rifetu 'ulûmi'l-hadîs, s. 28.
[587] el-Kifâye, s. 21.
[588] Dr. Subhi es-Sâlih, Hadis İlimleri ve Hadîs Istılahları, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 139-141.