sidretül münteha
Sun 12 June 2011, 05:21 pm GMT +0200
3. Muhtellfu'l-hadîs ilmi
Aralarını tc'lîf etme imkânı olmakla beraber dış görüşünü bakımından tezat teşkil ediyormuş hissini veren hadîsleri inceleyen bir ilimdir. Hadîslerin aralarını te'lîf de yâ mânâsı mutlak olanı bâzı kayıtlara bağlamak veya umûmî manâlı olanı tahsis etmek veyahut bahis mevzuu olan hâdiselerin mükerrer oluşuna hami etmek. gibi şekillerle olur. Buna Telfîku[388] hadîs ilmi de denir.
Nevevî Takrîb'inde demiştir ki:
"Bu çok mühim bir ilimdir. Branşı ne olursa olsun her âlim bunu bilmek mecburiyetindedir. Muhtelefu'l-hadîs ilmi'nde mânâsı zahiren birbirine zıtmış gibi görünen iki hadîsin araları bulunur veya biri diğerine tercih edilir. Bu işi en mükemmel bir şekilde yapanlar, hadîs ile fıkhı iyi bilen imamlarla, mânâlara halyle vâkıf olan usûlcülerdir. îmâm ŞâfiTnin bu mevzuda bir eseri vardır; fakat doyurucu değildir. Şâfi'î bu eserde muhtclefu'l-hadîse kısaca temas etmiş ve metodunu vermekle yetinmiştir".[389]
Buna misâl olmak üzere Rasûlullâh (s.a.v.)'ın şu iki hadîsini zikredelim: Rasûl-i Ekrem (s.a.v.) bir hadîsinde " râyet yoktur." buyurmuş; diğer hadîsinde de:
Cüzzamhdan aslandan kaçtığın gibi kaç" buyurmuştur. Bu hadîslerin ikisi de sahihtir. Araları şöyle telif edilmektedir: "Hastalıklar kendiliklerinden bulaşmaz fakat; Allah Taâlâ hastanın sağlam ile ihtilâtım, hastalığını ona bulaştırması için bir sebep kılmıştır. Diğer sebeplerde olduğu gibi bu sebep de aynı neticeyi doğurmaz; yâni hastanın sıhhatli biri ile ihtilâti, hastalığın bulaşmasına her zaman sebep teşkil etmez.[390]
Muhteliful-hadîs mevzuunda İmâm Şâfi'î (v. 204), îbni Kuteybe (v. 276), Ebû Yahya Zekeriyyâ b. Yahya es-Sâcî (v. 307) ve Îbnu'l-Cevzî (v. 597) eser yazmışlardır.[391]
[388] Ez-Zurkânî, el-Menhelu'l-badîs, s., 10; krş. cr-Risâletu'I-mustatrafe, s. 96-100
[389] el-Menhelu'l-hadîs, s. 11; krj. Tav2İhu'l-efksr, c. II, s. 453.
[390] el-Menhelü'l-hadîs s. 198; krş. İbnu Hacer, Şerhu'n-nuhbe, s. 15.
[391] Dr. Subhi es-Sâlih, Hadis İlimleri ve Hadîs Istılahları, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 89-90.