reyyan
Thu 12 July 2012, 06:02 pm GMT +0200
MERVEZÎ, MUHAMMED B.NASR
(ö. 294/906)
Şafiî fakihi ve muhaddis.
(ö. 294/906)
Şafiî fakihi ve muhaddis.
Ebû Abdillâh Muhammed b. Nasr b. Yahya el-Mervezî. 202 (817) yılında Bağdat'ta doğdu. Babası Mervli olduğu için Mervezî nisbesiyle anılır. Gençliğini Nîşâbur'da geçirdi. İlim tahsili için Horasan, Rey, Bağdat, Basra, Küfe, Dımaşk, Medine ve Kahire'ye seyahatlerde bulundu. Aralarında Yahya b. Yahya et-Temîmî, Muhammed b. Mukâtil, Şeybân b. Ferruh, İshakb. Râhûye, Abdülvâhid b. Gıyâs, Hişâm b. Ammâr, Muhammed b. İsmail el-Buhârî, Rebî' b. Süleyman el-Murâdî ve Amr b. Zürâre'nin bulunduğu âlimlerden hadis dinledi. Bu arada Kahire'de Şafiî âlimlerinden mezhep fıkhını tahsil etti ve Müzenî'den Şafiî'nin eserlerini okudu. Öğrencileri arasında Ebû Abdullah İbn Abdülhakem, İbnü'l-Ahrem, İbnü'l-Ciâbî, Muhammed b. İshak es-Serrâc, İbnü'l-Münzir en-Nîsâbûrî ve İbnü'ş-Şarkî yer almaktadır. 260 (873-74) yılında ilmî seyahatlerini tamamladıktan sonra Nîşâbur'a yerleşen Mervezî öğretim ve te'lif faaliyetlerinin yanında ticaretle de meşgul oldu. 275'te (888) Semerkant'a yerleşti ve Muharrem 294'te (Ekim-Kasım 906) burada vefat etti.
Döneminin önde gelen Şâfıî hukukçularından ve muhaddislerinden olan, Abdullah b. Mübarek, Yahya b. Yahya ve İshak b. Râhûye ile birlikte Horasan bölgesinin dört büyük âliminden biri olarak kabul edilen Mervezî "ashâbü'l-vücûh" diye nitelendirilen müctehidler arasında yer alır. Özellikle hilaf ilminde geniş bilgi sahibiydi; onun sahabe ve tabiîn âlimlerinin fıkhî ihtilâflarını çok iyi bildiği nakledilmektedir. Mervezî ayrıca ferâiz alanında müstakil eser yazan ilk müellifler arasında gösterilir.
Eserleri.
1. İhtilâfü'l-ulemâ (nşr. Seyyid Subhî es-Sâmerrâî, Bağdat 1401/1981; Beyrut 1406/1986). İhtilâfü'l-fukahâ (nşr. Muhammed Tâhir Hakîm, Riyad 1420/ 2000) olarak da bilinen ve hilaf türünün belli başlı örnekleri arasında yer alan eserde Ebû Hanîfe, İmam Malik, İmam Şâfıî ve Ahmed b. Hanbel'in görüşlerinin yanı sıra Evzâî, İbn Şübrüme, İbn Ebû Leylâ, Ebû Sevr gibi günümüzde müntesibi bulunmayan mezhep imamlarının da görüşlerine yer verilmektedir. Ayrıca hemen her konuda Süfyân es-Sevrî'nin görüşlerinin zikredilmesi eseri bu âlimin fikirleri açısından temel kaynak durumuna getirmektedir. Müellif zaman zaman İmam Mâlik, Ahmed b. Hanbel, Süfyân es-Sevrî, İbn Ebû Leylâ gibi müctehidlerin görüşlerini desteklemiştir. İbnü'n-Nedîm'in, Kitâbü İhtilâfi'l-fukahâ'i'l-kebîr ve Kitâbü İhtilâfi'l-fukahâ'i'ş-şağir adlı iki eserini kaydettiği Ahmed b. Nasr el-Mervezî ile (el-Fihrist, s. 266) Muhammed b. Nasr el-Mervezî muhtemelen aynı şahıstır.
2. es-Sünne. Sünnetin yeri, önemi, Kur'an âyetlerini tahsis ya da neshedip etmeyeceği gibi daha çok usûl-i fıkıhla ilgili konuları ihtiva etmektedir (nşr. Salim b. Ahmed es-Selefî, Beyrut 1408/1988).
3. Ta’zîmü kadri's-salât (nşr. AbdurrahmanAbdülcebbâr el-Füreyvâî, I-II, Medine 1406/1986). Bazı kaynaklarda Mervezî'ye nisbet edilen el-Müsned adlı eserle (meselâ bk. Sezgin, II, 182; Brockelmann, III, 159) bu kitabın aynı eser olduğu ifade edilmektedir (Mervezî, İhtilâfü'l-fukahâ', neşredenin girişi, s. 47; Makrîzî, Kitâbü Kıyamı ramazân, neşredenlerin girişi, s. 11).4. el-Vera' (Sezgin, II, 182).
Mervezî'nin Makrîzî tarafından ihtisar edilen Kıyâmü'l-leyl (nşr. İbrahim Muhammed el-Ali, Zerkâ 1413/1993), Kitâbü Kıyâmi ramazân (nşr. M. Ahmed Âşûr-Cemâl Abdülmün'im el-Kûmî, Kahire 1994) ve Kitâbü Salâti'l-vitr (nşr. M. Ahmed Âşûr-Cemâl Abdülmün'im el-Kûmî, Kahire 1993) isimli eserleri, ayrıca Muhtasaru Kıyâmi'l-leyl ve Kıyâmi ramazân ve Kitâbi'l-Vitr adıyla bir arada neşredilmiştir (nşr. Abdüttevvâb el-Mültânî, Lahor 1320/1902; Beyrut 1983); nşr. Abdüşşekûr el-Eserî, Sangala Hill (Pakistan), 1389/1969). Mervezî'nin kaynaklarda adı geçen diğer eserleri de şunlardır: el-Fera'iz, el-İcmâ, el-îmân, el-İntifa’ bi-cülûdi'l-meyte, Refu'l-yedeyn fi'ş-salât, er-Rûh, eş-Sıyâm, Su'âlâtü Muhammed b. Nasr, el-Kasâme, el-Küsûf, er-Red alâ İbn Kuteybe.
(T.D.V.İslam Ans. 29/234-235)