reyyan
Wed 11 July 2012, 10:17 am GMT +0200
MERDAVİ
(ö. 885/1480)
Hanbelî fakihi.
(ö. 885/1480)
Hanbelî fakihi.
Ebu’l Hasen Alauddin Ali bin Süleyman MERDÂVÎ. Ebü'l-Yümn el-Uleymî -bizzat Merdâvi den nakledildiğine göre- 817 (1414), Sahavi ve Şevkânî ise yaklaşık 820 (1417) yılında Nablus'a bağlı Merdâ beldesinde doğduğunu belirtir. Merdâvî, gençlik döneminde Halîl şehrine giderek Şeyh Ömer el-Mücerred Zâviyesi'nde kaldı ve burada Kur’ân-ı Kerîm'i ezberledi. Daha sonra Dımaşk'ın Sâlihiye semtindeki Şeyhülislâm Ömer Medresesi'nde tahsil gördü. Bu sebeple Dımaşki ve Sâlihî nisbeleriyle de anılır. Takıyyüddin İbn Kundüs el-Ba'li, Burhâneddin İbn Müflih, Ebü'l-Ferec Abdurrahman b. İbrahim et-Trablusî, Şehabeddin Ahmed b. Yûsuf el-Merdâvî, Ebu Şa'r Zeynüddin Abdurrahman b. Süleyman, Ebü'r-Rûh îsâ el-Bağdâdî ve Ebu’l Kasım en-Nüveyrî gibi hocalardan usul ve Arap dili okudu. Bu arada İbni Nâsırüddin, Şemseddin es-Sîlî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Kereki, Zeynüddin İbnü't-Tahhân, Şehabeddin İbni Abdülhâdî gibi hocalardan hadis, hesap ve ferâizle ilgili dersler aldı. Hocası. Burhâneddin İbn Müflih'in ölümünün ardından onun derslerini devam ettiren Merdavi aynı zamanda Dımaşk'ta Hanbelîkadılığı yaptı. Ömrünün sonuna doğru bu görevinden ayrılan Merdâvî'nin öğrencileri arasında İbnü'l-Mibred ve Mısır Kâdıl-Kudatı Bedreddin Muhammed b. Muhammed es-Sa'dî gibi fakihler ve kadılar bulunmaktadır. Merdavi, 6 Cemâziyelevvel 885 (14 Temmuz 1480) tarihinde Dımaşk'ta Salihiye semtinde vefat etti ve Kâsiyûn mezarlığı'na gömüldü.
Eserleri ve görüşleriyle Hanbelî mezhebi tarihinde önemli bir yere sahip olan Merdâvî "şeyhülislâm" ve "şeyhülmezheb" lakaplarıyla anılmış, mezhepte fetva ve hüküm onun görüşleri doğrultusunda verilmiştir. Haccâvî ve İbnü'n-Neccâr gibi müteahhir Hanbelî âlimlerinin eserlerinde “Kadı” lakabıyla Merdâvî kastedilir. İbn Kudame’nin el-Mukni’ini şerh, tashih ve tenkihi ettiği için kendisine "münakkih"ı da verilmiştir. (Abdülkâdir Bedrân, s. 409)
Eserleri:
1. el-İnsâf fî ma'rifeti'r-racih mine’l-hilâf alâ mezhebi'l-İmâmi'l-mübeccel Ahmed b. Han-bel (nşr. Muhammed Hâmid el-Fıki, I-X11, Kahire 1374-1378/1955-1958; Beyrut 1406/1986). Muvaffakuddin İbn Kudâme'nin el-Mukni adlı eserinin geniş bir şerhi olan bu çalışmada Merdâvî mezhepte tercih edilen, sahih veya asah kabul edilen görüşleri delilleriyle birlikte ortaya koymuştur. Ebü'l-Yümn el-Uleymî eseri el-İthâf diye kısaltmıştır. Merdâvî, 867 (1463) yılında tamamladığı şerhini 872'de (1468) et-Tenkihu'l-müşbi fî tahrîri ahkâmi'l-Mukni fî fıkhi imâmi's-sünne Ahmed b. Hanbel adıyla ihtisar etmiştir (nşr. Muhibbüddin el-Hatîb, Kahire, ts.). Bu ihtisar Hanbelî literatüründe önemli bir yere sahip olmuş ve üzerinde çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Haccâvî, esere dair Havâşi't-Tenkih fi'l-fıkh alâ mezhebi'l-İmâm Ahmed b. Hanbel adıyla bir haşiye yazmış (nşr. Yahya b. Ahmed el-Cürdî, Kahire 1412/1992; Medine 1416/ 1995), Takıyyüddin İbnü'n-Neccâr el-Fütûhî de buna bazı ekleme ve çıkarmalarla Müntehe'l-irâdât fî cem’i'l-Mukni maa't-Tenkih ve'z-ziyâdât isimli kitabını telif etmiştir (I—III, Beyrut, ts., [Buhûtî'nin şerhi Dekâ'iku üli'n-nühâ ile birlikte), nşr. Abdullah b. İbrahim ez-Zâhim, (doktora tezi, 1400/1980], el-Câmiatü'l-İslâmiyye, Medine; nşr. Abdülmelik b. Abdullah b. Düheyş, Mekke 1416/1995). Buhûtî, Müntehe'l-irâdât üzerine Dekâ'iku üli'n-nühâ li-şerhi'l-Müntehâ adında bir şerh yazmıştır
2. Tahrîrü'l-menkül fî tehzîbi ilmi'l-usûl. Merdâvî 877'de (1472) kaleme aldığı, Hanbelî mezhebinin temel usul kitaplarından biri olan eserini et-Tahbîr fî şerhi't-Tahrîr adıyla şerhetmiştir.
Takıyyüddin İbnü'n-Neccâr, kitabı önce Muhtasarü't-Tahrîr (el-Kevkebü'l-münîr) adıyla ihtisar etmiş, daha sonra el-Muhteberü'l-mübteker şerhu'l-Muhtaşar (Şerhu'l-Kevkebi'l-münîr) ismiyle üzerine bir şerh yazmıştır. Bu şerhi Muhammed Hâmid el-Fıki neşretmişse de (Kahire 1372/1953) neşir eksik bir nüshadan yapıldığı için eserin ancak üçte biri kadardır. Muhammed ez-Zühaylî ve Nezîh Hammâd çeşitli nüshalarına dayanarak geniş dipnotlar, haşiyeler ve çeşitli fihristler ilâvesiyle eserin ilmî neşrini gerçekleştirmişlerdir (I-IV, Dımaşk 1400-1402/1980-1982).
3. Tashîhu'l-fürû. İbn Müflih'in Kitâbül-Fürû'i adlı eserini tamamlayıcı nitelikte bir çalışma olup Ali b. Abdullah Âl-i Sânî (Katar 1379/1960) ve Abdüssettâr Ahmed Ferrâc (Kahire 1388/ 1967, Şemseddin İbn Müflih'in Kitâbü'l-fürû'u ile birlikte) tarafından yayımlanmış, ikincisini daha sonra Abdüllatîf Muhammed es-Sübkî tashih etmiştir (Beyrut 1402/1982, 1405/1985). Bunların dışında kaynaklarda Merdâvî'nin el-Künûzü (el-Husûnü'l-mu'addetü'l-vâkıye min külli şidde (dua ve evrâdla ilgili), Şerhu'l-Âdâb, el-Menhelü'l-azbü'l-ğazîr fî mevlidi'l-Hâdi'l-Beşîri'n-Nezîr, el-Menhelü'l-azb fî şerhi esmâi'r-rab adlı eserlerinin bulunduğu belirtilmektedir.
(T.D.V.İslam Ans.29/177)