reyyan
Tue 10 July 2012, 01:48 pm GMT +0200
MEHMET ZAHİD KOTKU
Nakşibendî-Hâlidi Şeyhi
Nakşibendî-Hâlidi Şeyhi
Bursa Pınarbaşı’nda doğdu, Ailesi 1880 yılında Dağıstan’ın Şeki kasabasından Anadolu ya göç edip Bursa’ya yerleşmiştir. Mehmet Zahit annesi Sabire Hanım’ı üç yaşında iken kaybetti. Bursa’ya geldiklerinde on altı yaşlarında olan babası İbrahim Efendi çeşitli yerlerde imamlık yaptıktan sonra 1929 da Bursa ovasındaki İzvat köyünde vefat etti. Mehmet Zahit, Oruç Bey mahalle mektebinde başladığı öğrenimini Maksem'deki idâdîde ve Bursa Sanat Mektebi'nde sürdürdü. I. Dünya Savaşı sırasında on sekiz yaşlarında askere alınarak Suriye cephesine gönderildi. Ordunun Suriye'den çekilmesinin ardından İstanbul'a döndü. Temmuz 1919'dan itibaren askerlik şubesinde yazıcı olarak askerlik görevine devam etti. Hâtıra defterindeki kayıtlardan 1922 Martında bu görevi sürdürdüğü anlaşılmaktadır.
İstanbul'da cami derslerine ve vaazlara devam eden Mehmet Zahit 1920'de, Cağaloğlu'nda bulunan Fatma Sultan Camii yanındaki Gümüşhânevî Tekkesi'ne giderek Şeyh Dağıstanlı Ömer Ziyâeddin Efendi'ye intisap etti. Seyrü-sülûkünü onun vefatı üzerine postnişin olan Tekirdağlı Mustafa Feyzi Efendi'nin yanında sürdürdü. Yirmi yedi yaşında hilâfet aldı. Beyazıt, Fâtih ve Ayasofya cami ve medreselerindeki derslere devam ettiği bu yıllarda bir yandan da hafızlığını tamamladı. Mustafa Feyzi Efendi'nin isteğiyle çeşitli kasaba ve köylerde dinî hizmetlerde bulundu.
Tekkelerin kapatılması üzerine Bursa'ya dönerek babasının imamlık yaptığı İzvat köyüne yerleşti. Babası ölünce onun görevini sürdürmeye başladı. 1946 yılına kadar köy imamlığı yaptı, ardından Üftâde Camii imamlığına tayin edildi. 1952 yılı Aralık ayında Gümüşhânevî Dergâhı'ndan arkadaşı Abdülaziz Bekkine'nin vefatı üzerine görevi onun vazife yaptığı Zeyrek'teki Ümmü Gülsüm Mescidi'ne nakledildi. Bu mescidin istimlâki söz konusu olunca Fatih İskenderpaşa Camii'ne tayin edildi (1958). Vefatına kadar bu camide görevini sürdürdü. 1979 yazında gittiği Hicaz'dan 1980 Şubatında ağır hasta olarak döndü. Ameliyat olduktan sonra hac mevsimi gelince tekrar hacca gitti. 13 Kasım 1980'de İstanbul'da vefat etti.
Cenaze namazı 14 Kasım'da Süleymaniye Camii'nde kılındıktan sonra Kanunî Sultan Süleyman Türbesi hazîresine defnedildi.
Mehmet Zahit Kotku insan eğitimini esas almış, kendini fertlerin iç dünyalarının zenginleştirilmesine adamıştı. Görev yaptığı camilerde her pazar ikindi namazının ardından Râmûzü'l-ehâdîs dersleri vermiş, cuma vaazları ve önemli günlerdeki konuşmaları yanında özel sohbetleriyle de halkı eğitmeye çalışmıştır. Vaaz ve sohbetlerinde dinî konuların yanı sıra ülkenin ekonomik, politik, kültürel ve sosyal problemleriyle ilgili görüşlerini de ifade etmiş, bu tavrıyla bilhassa üniversite öğrencileri üzerinde etkili olmuştur. Eğitim ve yardımlaşma amaçlı bazı vakıflar onun tavsiyesi üzerine kurulmuş, ayrıca birçok hayır kurumunun tesisine vesile olmuştur. Ersin Gürdoğan, Görünmeyen Üniversite adlı kitabında (İstanbul 1991) Mehmet Zahit Kotku'nun dinî şahsiyetini ve sosyal yönünü incelemiştir.
Eserleri.
1. Tasavvufî Ahlâk (I-V İstanbul 1979). Nakşîbendiyye tarikatının âdâb ve erkânı ile ahlâkî konulara dairdir.
2. Cennet Yolları (Hadislerle İlim). İlmin ve ulemânın önemini hadislere dayanarak açıklayan eser âlimlerin siyasî ve sosyal alanlarda da etkin olması gerektiğini anlatır (İstanbul 1985).
3. Ana Baba Hakları. Allah hakkına riayet, Hz. Peygamber'in ve ulemânın hakkı, evlâdın babasındaki hakları, kan koca haklan, komşu hakları ve millet hakları konularını da ihtiva etmektedir (İstanbul 1991).
4. Mehmed Zahid Kotku (k.s.)'dan Özel Sohbetler. Müellifin son yıllarına ait bazı vaaz ve özel sohbetlerini ihtiva etmektedir (İstanbul 1991).
5. Ehl-i Sünnet Akaidi. Fıkh-ı Ekber, el-Milel ve'n-nihal, Sevâdü'l-azam ve Şerhu'l-Emalî’de niktibasları ihtiva eden eser açıklamalarla zenginleştirilmiştir (İstanbul 1992).Kotku'nun diğer eserleri de şunlardır: Nefsin Terbiyesi (İstanbul 1983), Hadislerle Nasihatlar ( İstanbul 1991). Müminlere Vaazlar (I-II, İstanbul 1992),Zikrullah'ın Faydaları (İstanbul 1992).
(T.D.V.İslam Ans. 26/227-228)