sidretül münteha
Mon 16 May 2011, 03:18 pm GMT +0200
3- Sübhî es-Salih-Mebâhisu fi Ulümi'l-Kur'ân:
Kitabın yazarı Lübnan alimlerinden Dr. Subhî es-Salih'tir. Kitap, hacim olarak fazla büyük değildir; 345 orta boy sayfadan ibarettir.
Küçük hacmiyle beraber çok değerli malumatı ve birçok konuyu özet bir şekilde ihtiva etmektedir. Bunun için ilim çevrelerince fazla tutulmaktadır. Birçok defa basılmıştır.
Kitap dört bab, bir hatimeden oluşmaktadır. Birinci bab Kur'ân ve Vahye dair olup üç fasıldan meydana gelmektedir. Bu babta vahiy olayı detaylı olarak ispatlanacak şekilde anlatılmıştır. Vahyi ispatlayıcı hususlar yine vahyin kendisinden somutlaştırılarak anlatılmaktadır.[55]
Kur'ân tarihinin incelendiği ikinci bab yine üç fasıldan oluşmaktadır. Bu babta Kur'ân'ın cem'i, âyetlerin tertibi, Hz. Osman'ın mushafları, Kur'ân'ın noktalanması, ahruf-u seb'a ve bu konulardaki oryantalistlerin eleştirileri ve cevapları kaydedilmiştir.
Üçüncü bab Ulumu'l-Kur'ân'a dair olup sekiz fasıldan meydana gelmektedir. Bu babta Ulumu'l-Kur'ân tarihi, eski ve yeni kaynakları, çok yönlü bir şekilde nuzül sebepleri, tafsilatlı olarak Mekkî ve Medenî sûreler ve her ikisinin özellikleri, hurufu mukatta'adan oluşan sûre başlangıçları, bu konudaki hem sufîlerin hem de oryantalistlerin görüşleri ve değerlendirmesi, kıraat ilmi, kıraat-ı seb'a, kıraat-ı aşere ve şazz, nasih-mensuh, neshin çeşitleri, nesh ile bidâ ve tahsis arasındaki farkı, Kur'ân'ın hattı, muhkem-müteşâbih, bunların te'vili, te'ville ilgili selef ile halefin görüşleri ve müteşâbihin hikmetleri incelenmektedir.
Dördüncü bab, tefsir ve i'caza dairdir. Bu bab dört fasıldan meydana gelir. Yazar bu son babta tefsir tarihi, ekolleri, kaynakları hakkında özet bilgi sunmaktadır. Bu Babın ikinci faslında Kur'ân'ın delaleti, mefhum-u muvafık ve mefhum-u muhalifi, mefhumun diğer çeşitleri, amm-hass, mücmel-mübeyyen ve has-zahir hakkında lüzümlü bilgileri okuyucuya sunmaktadır. Yazar bu babta Kur'ân i'cazının eski ve yeni kaynaklarını, i'cazın birer unsuru olan teşbih ve istiareyi, mecaz, kinaye, ta'riz ve mecazın çeşitlerini incelemeye çalışır. Dördüncü babın son faslını Kur'ân nağmelerindeki i'caza ayırır. Âyetteki kelimelerin, sûrelerdeki âyetlerin ses uyumuna dikkat çeker. Kur'ân lafzındaki ahengin harf, kelime ve cümlelerden nasıl kaynaklandığını kaydeder. Hatimede ise, Kur'ân'ın ilahî vahiy olduğuna ve Kur'ân ilimleri sahasında alimlerin gayretlerine dikkat çeker.[56]
[55] Bkz. es- Salih, a.g.e., s. 22-48.
[56] Doç. Dr. Halil Çiçek, 20. Asırda Kur’an İlimleri Çalışmaları, Timaş Yayınları: 34-36.