selsebil
Sat 12 September 2009, 01:12 am GMT +0200
Fiili Mazi iki kısımdır:
a) Mazi Malum
b) Mazi Meçhul
MAZİ MALUM:
Mazi malum üç şekil üzere bulunur:
1) فَعَلَ kalıbında gelir. كَتَبَ gibi.
2) فَعِلَ kalıbında gelir. عَلِمَ gibi.
3) فَعُلَ kalıbında gelir. كَبُرَ gibi.
Üç şekli birbirinden ayıran ikinci harfin harekesidir. Birinci ve üçüncü harf üç şekilde de üstündür.
Dikkat:
Bir fiili mazi harekeli ise harekesine bakarak hangi kalıptan geldiğini anlarız. Eğer harekesi yoksa nasıl okunacağını sözlükten öğreniriz.
فَعَلَ kalıbında bulunan كَتَبَ mazifiilin çekimi şöyledir:
جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
كَتَبُوا كَتَبَا كَتَبَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
كَتَبْنَ كَتَبَتَا كَتَبَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
كَتَبْتُمْ كَتَبْتُمَا كَتَبْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
كَتَبْتُنَّ كَتَبْتُمَا كَتَبْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
كَتَبْنَا كَتَبْتُ مُتَكَلِّمٌ
فَعَلَ kalıbında bulunan ضَرَبَ mazi fiilin çekimi şöyledir:
جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
ضَرَبُوا ضَرَبَا ضَرَبَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
ضَرَبْنَ ضَرَبَتَا ضَرَبَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
ضَرَبْتُمْ ضَرَبْتُمَا ضَرَبْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
ضَرَبْتُنَّ ضَرَبْتُمَا ضَرَبْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
ضَرَبْنَا ضَرَبْتُ مُتَكَلِّمٌ
فَعَلَ kalıbında bulunan فَتَحَ mazi fiilin çekimi şöyledir:
جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
فَتَحُوا فَتَحَا فَتَحَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
فَتَحْنَ فَتَحَتَا فَتَحَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
فَتَحْتُمْ فَتَحْتُمَا فَتَحْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
فَتَحْتُنَّ فَتَحْتُمَا فَتَحْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
فَتَحْنَا فَتَحْتُ مُتَكَلِّمٌ
فَعِلَ kalıbında bulunan عَلِمَ mazi fiilin çekimi şöyledir:
جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
عَلِمُوا عَلِمَا عَلِمَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
عَلِمْنَ عَلِمَتَا عَلِمَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
عَلِمْتُمْ عَلِمْتُمَا عَلِمْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
عَلِمْتُنَّ عَلِمْتُمَا عَلِمْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
عَلِمْنَا عَلِمْتُ مُتَكَلِّمٌ
فَعُلَkalıbında bulunan كَبُرَ mazi fiilin çekimi şöyledir:
جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
كَبُرُوا كَبُرَا كَبُرَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
كَبُرْنَ كَبُرَتَا كَبُرَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
كَبُرْتُمْ كَبُرْتُمَا كَبُرْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
كَبُرْتُنَّ كَبُرْتُمَا كَبُرْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
كَبُرْنَا كَبُرْتُ مُتَكَلِّمٌ
فَعِلَ kalıbında bulunan حَسِبَ mazi fiilin çekimi şöyledir:
جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
حَسِبُوا حَسِبََا حَسِبَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
حَسِبْنَ حَسِبَتَا حَسِبَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
حَسِبْتُمْ حَسِبْتُمَا حَسِبْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
حَسِبْتُنَّ حَسِبْتُمَا حَسِبْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
حَسِبْنَا حَسِبْتُ مُتَكَلِّمٌ
MAZİ MEÇHUL:
- Mazi meçhul fiili sadece فُعِلَ kalıbında bulunur.
- فَعُلَ kalıbında (5. bab) bulunan mazi malumların meçhulü yoktur. Bu kalıp üzerinde bulunan tüm fiillerin hepsi lazımdır. Lazım fiilin meçhulü olmaz.
- Fakatفَعَلَ yahut فَعِلَ kalıbında bulunup ta müteaddi olan mazi malumların meçhulünü elde etmek için o mazi malumları فُعِلَ şeklinde okumalıyız.
Örnek: كَتَبَ mazi fiilin meçhulü كُتِبَ dir. عَلِمَ mazi fiilin meçhulü عُلِمَ dir.
فَعَلَ kalıbında bulunan كُتِبَ mazi meçhul fiilin çekimi şöyledir:
جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
كُتِبُوا كُتِبَا كُتِبَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
كُتِبْنَ كُتِبَتَا كُتِبَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
كُتِبْتُمْ كُتِبْتُمَا كُتِبْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
كُتِبْتُنَّ كُتِبْتُمَا كُتِبْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
كُتِبْنَا كُتِبْتُ مُتَكَلِّمٌ
فَعَلَ kalıbında bulunan ضُرِبَ mazi meçhul fiilin çekimi şöyledir:
جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
ضُرِبُوا ضُرِبَا ضُرِبَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
ضُرِبْنَ ضُرِبَتَا ضُرِبَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
ضُرِبْتُمْ ضُرِبْتُمَا ضُرِبْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
ضُرِبْتُنَّ ضُرِبْتُمَا ضُرِبْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
ضُرِبْنَا ضُرِبْتُ مُتَكَلِّمٌ
فَعَلَ kalıbında bulunan فُتِحَ mazi meçhul fiilin çekimi şöyledir:
جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
فُتِحُوا فُتِحَا فُتِحَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
فُتِحْنَ فُتِحَتَا فُتِحَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
فُتِحْتُمْ فُتِحْتُمَا فُتِحْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
فُتِحْتُنَّ فُتِحْتُمَا فُتِحْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
فُتِحْنَا فُتِحْتُ مُتَكَلِّمٌ
فَعِلَ kalıbında bulunan عُلِمَ mazi meçhulün çekimi şöyledir:
جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
عُلِمُوا عُلِمَا عُلِمَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
عُلِمْنَ عُلِمَتَا عُلِمَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
عُلِمْتُنَّ عُلِمْتُمَا عُلِمْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
عُلِمْتُنَّ عُلِمْتُمَا عُلِمْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
عُلِمْنَا عُلِمْتُ مُتَكَلِّمٌ
فَعُلَ kalıbında bulunan كَبُرَ mazi meçhul fiilin çekimi olmaz!... Çünkü lazım fiillerdir.
جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
yok yok yok مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
yok yok yok مُؤَنَّثٌ Dişil
yok yok yok مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
yok yok yok مُؤَنَّثٌ Dişil
yok yok yok مُتَكَلِّمٌ
فَعِلَkalıbında bulunan حَسِبَ mazi meçhul fiilin çekimi olmaz!...
جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
حَسُِوا حَسِبَا حَسِبَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
حَسِبْنَ حَسِبَتَا حَسِبَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
حَسِبْتُمْ حَسِبْتُمَا حَسِبْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
حَسِبْتُنَّ حَسِبْتُمَا حَسِبْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
حَسِبْنَا حَسِبْتُ مُتَكَلِّمٌ
Dikkat:
A- Fiili maziler –gerek malum ve gerekse meçhul olsunlar- Türkçeye en çok “diligeçmiş zaman” ile bazen de “mişligeçmiş zaman” ile tercüme edilir. Demek oluyor ki, hangisi daha uygun düşerse öyle tercüme edilir. Mesela كَتَبَ : yazdı yahut yazmış, كُتِبَ :yazıldı yahutyazılmış. Fiili maziler bazen de “dua kipi” anlamında gelir. Mesela رَحِمَ اللهُ : ALLAH rahmet etsin, قَتَلَ اللهُ : ALLAH öldürsün.
كَتَبَ : yazdı yahut yazmış
كُتِبَ : yazıldı yahut yazılmış
رَحِمَ اللهُ : ALLAH rahmet etsin
قَتَلَ اللهُ : ALLAH öldürsün
B- Fiili mazinin başına olumsuzluk edatı denilen مَا yahut لاَ gelirse, Türkçeye “diligeçmiş” veya “mişligeçmiş” zamanın olumsuzu ile tercüme edilir. Mesela: مَا كَتَبَ : yazmadı yahut yazmamış, مَا كُتِبَ : yazılmadı yahut yazılmamış, لاَ كَتَبَ : yazmadı yahut yazmamış, لاَ كُتِبَ : yazılmadı yahut yazılmamış.
مَا كَتَبَ : yazmadı yahut yazmamış
مَا كُتِبَ : yazılmadı yahut yazılmamış
لاَ كَتَبَ : yazmadı yahut yazmamış
لاَ كُتِبَ : yazılmadı yahut yazılmamış
Not: مَا ile لاَharflerinin çekimde hiçbir değişiklik yapmadan fiili mazinin her çekiminin başına geçebilir. Ancak mazi menfinin مَا ile kullanılması daha çoktur.
Dikkat:
Ancak harfi cer veya zarf vasıtasıyla lazım fiillerden de meçhul yapılabilir. Örnek: غُشِىَ عَلَيْهِ (bayıldı),ذُهِبَ مَعَهُ (onunla gidildi) gibi.
a) Harfi cer vasıtasıyla lazım fiilin çekimi:
جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
غُشِىَ عَلَيْهِمْ غُشِىَ عَلَيْهِمَا غُشِىَ عَلَيْهِ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
غُشِىَ عَلَيْهِنَّ غُشِىَ عَلَيْهِمَا غُشِىَ عَلَيْهَا مُؤَنَّثٌ Dişil
غُشِىَ عَلَيْكُمْ غُشِىَ عَلَيْكُمَا غُشِىَ عَلَيْكَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
غُشِىَ عَلَيْكُنَّ غُشِىَ عَلَيْكُمَا غُشِىَ عَلَيْكِ مُؤَنَّثٌ Dişil
غُشِىَ عَلَيْنَا غُشِىَ عَلَىَّ مُتَكَلِّمٌ
b) Zarf vasıtasıyla lazım fiilin çekimi de şöyledir:
جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil
ذُهِبَ مَعَهُمْ ذُهِبَ مَعَهُمَا ذُهِبَ مَعَهُ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
ذُهِبَ مَعَهُنَّ ذُهِبَ مَعَهُمَا ذُهِبَ مَعَهَا مُؤَنَّثٌ Dişil
ذُهِبَ مَعَكُمْ ذُهِبَ مَعَكُمَا ذُهِبَ مَعَكَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
ذُهِبَ مَعَكُنَّ ذُهِبَ مَعَكُمَا ذُهِبَ مَعَكِ مُؤَنَّثٌ Dişil
ذُهِبَ مَعَنَا ذُهِبَ مَعِى مُتَكَلِّمٌ
Dikkat: Üstte her iki çizelgede de görüldüğü üzere lazım fiillerin meçhülleri harfi cer veya zarf vasıtasıyla tasrif edildiğinde müfred müzekker gaib çekimi değişmeyip ancak harfi cer veya zarfın bitiştiği zamirler değişir.