haberci
Sun 26 April 2009, 02:09 am GMT +0200
İsviçreli Matematikçi. (1707-1783) Basel Üniversitesi'nden 16 yaşında mezun olduktan sonra Rus Çariçesi I.Katerina'nın Saint Petersburg'da kurduğu Akademide çalışmaya başladı.(1727) Burada Güneş'i gözlemleyerek zamanın hassas bir biçimde saptanması üzerinde çalışmalar yaptı. Bu çalışmaları sırasında Güneş'e çok uzun süreler bakması nedeniyle sağ gözünü kaybetti.(1735) Euler, 1741'de Berlin'e gitti ve 1766 yılına kadar Bilimler Akademisi'nde kaldı. Euler, 1766'da öteki gözünü de kaybetti.
Euler, Matematik Tarihi'nin en üretken kişilerinden biridir. Matematiğin hemen her dalında araştırma ve yayın yaptı. Yaşamı boyunca 800'den fazla makale yayınladı.
Matematik bilimine uçsuz bucaksız katkılarının yanısıra, Euler; aynı zamanda bugün de kullandığımız matematiksel simgelerin de isim babasıdır. Bunlara; pi, e sayısı, i sayısı ve f(x) vb. örnek verilebilir.
(15 Nisan 1707, Riehen, İsviçre - 18 Eylül, St. Petersburg, Rusya 1783)
İsviçre'nin Riehen kentinde, matematikçi bir ailenin oğlu olarak Dünya'ya gelen Euler, sürekli olarak matematiğin konuşulduğu bir ortamda büyümüştür. Matematiği iyi bilen babasının, yetişmesinde önemli bir payı olmuştur. Johann Bernoulli'den dersler almış ve Nicolaus Bernoulli, St. Petersburg'a gittiğinde, Euler'i de beraberinde götürmüştür. Yaşamının önemli bir kısmı burada geçmiş ve birçok eserini burada yazmıştır. Bir ara Büyük Friedrich'in daveti üzerine Berlin'e gitmiş ve 1741'den 1766'ya kadar Berlin Akademisi'nde çalışmıştır. 1766'da Çariçe II. Katarina'nın davetlisi olarak tekrar St. Petersburg'a dönmüş ve ölünceye kadar orada kalmıştır.
Euler burada güneşi gözleyerek zamanın hassas bir biçimde saptanması üzerine çalışmalar yaptı. Bu çalışmalar sırasında güneşe çok uzun süreler bakması yüzünden 1735'de sağ gözünü kaybetti, 1766'da ise diğer gözünü kaybetmesine rağmen, çalışmalarını sürdürmüştür; çünkü olağanüstü bir belleğe sahip olduğu için, buluşlarını ara ara yazdırabilmiştir. İki kez evlenmiş ve 13 çocuğu olmuştur. Euler, en çok eser bırakan bilim adamı olarak tanınır; hayattayken 530 kitabı ve makalesi çıkmış, ölümünden sonra ise elyazmalarının yayımlanmasıyla bu sayı 771'e ulaşmıştır.
Euler, 18. yüzyılın diğer matematikçileri gibi, hem kuramsal hem de uygulamalı konularla ilgilenmiş ve matematiğin hemen hemen bütün alanlarına katkılar yapmıştır. 1748'de yayımladığı iki ciltlik Introductio in Analysis Infinitorum (Sonsuz Küçükler Analizine Giriş) adlı eserinde ex, sin x, cos x gibi sonsuz seri açılımları,
eix = cos x + i sin x
bağıntısı, zeta fonksiyonu ve bunun asal sayı kuramıyla ilişkisi gibi konular bulunur. Diğer önemli ders kitapları Institutiones Calculi Differentialis (Diferansiyel Hesabın Kuruluşları) ile Institutiones Calculi İntegralis'de (İntegral Hesabın Kuruluşları) ise, temel diferansiyel ve integral hesabını, diferansiyel denklemler kuramını, Taylor Teoremi ile birçok uygulamasını, Euler integralleri T ve B'yi verir. Cebir kitabında kübik ve 4. dereceden denklemler kuramı bulunur. Belirsiz denklemlerle ilgili bölümde
xn + yn = zn; x, y, z tam sayıları ve n=3, n=4
için olanaksız olduğunu kanıtlamıştır.
Euler'in sayılar teorisine de önemli katkıları olmuştur. Örneğin, e sayısının sonuncu ondalığının bulunamayacağını kanıtlamış, aynı kanıtı sayısı için de vermiştir. Böylece bu iki sayı irrasyonel sayı kategorisine dahil edilmişlerdir.
Astronomiyle ilgili çalışmalarında ise gök mekaniği üzerinde durmuş ve Ay kuramını incelemiştir. Hidrolik, gemi yapımı ve topçulukla ilgili eserler de yazmıştır.
Euler fizikle ilgili eserlerinde, Newton'un dinamiğini analitik yöntemlerle geliştirmiş, katı cisimlerin mekaniğini benzer biçimde incelemiş ve bir nokta etrafında dönen bir cismin Euler denklemlerini vermiştir.
Büyük matematikçiler her zaman Euler'e çok şey borçlu olduklarından söz etmişlerdir. Laplace, genç matematikçilere şöyle demiştir: "Euler'i okuyun, o hepimizin ustasıdır." Gauss da "Euler'in çalışmalarını incelemek, matematiğin değişik alanları için en iyi okul olarak kalacak ve hiçbir şey yerini dolduramayacaktır." demiştir. Riemann da, Euler'in çalışmalarını çok iyi biliyordu ve bazı önemli çalışmaları onun etkisini taşıyordu.