rabia
Thu 11 March 2010, 12:49 pm GMT +0200
Kitabın Kaynakları ve Önemi
1-el-Buharî
2- Müslim
3- Ebu Davud.
4- Tirmizî
5- Nesâî
6- îbn Mace
7- İmam Malik
8- Müsnedü´ş-Şafiî
9- Ahmed b. Hanbel´in Müsned´i
10- İbn Huzeyme
11-İbnHıbban
12 el-Hakim en-Nisabûrî
13-el-Beyhakî
14-et-Taberanî
15- Abdurrezzak´ın Musannefi
16- Ibn Ebi Şeybe´nin Musannafı
17- Ebu Nuaym´ın Delailü´n-Nübüvve´si
18- el-Haraitî´nin el-Müsaviü´1-Ahlak adlı kitabı
23- ed-Deylemî
24 el-MahalIî
25- Abdullah b. Ahmed´in, fi Zevaidi´z-Zühd adlı eseri
26- Ebu AH el-Hasan b. Ahmed b. Şazan´in, Meşihat adlı eseri
27-îbnMuni´
28- Ebu Muti´in, Emalî´si
29- Zübeyr b. Bekkar´ın, Ahbaru´l-Medine´si
30- Ebu´l-Abbas ez-Züzenî´nin, Şeceretü´1-Akl adlı eseri
31- Ebu´l-Kasım´ın Emalî´si
32- el-Hatîb
33- İbn Sa´d´ın Tabakat
34- İbn Neccar´ın, Tarih-i Bağdad adlı eseri
35- İbn Asakir´in, Tarih-i Dımeşk adlı eseri
KİTABIN ÖNEMİ ve KUSURLARI
1- Kitabın Önemi Şu Hususlara İnhisar Eder:
2- Kitabın Kusurları İse Şunlardan İbarettir:
KİTABIN KAYNAKLARI ve ÖNEMİ
Araştırma ve incelemelerden sonra kitabın kaynaklarının 35 kadar olduğunu gördüm. Bunlar:
1-el-Buharî [1]
Otuz altı yerde (Buharî´den) nakilde bulunmuştur. Konu ve sebepler için aşağıda numaralan verilen hadislere bakınız:
1, 6, sebep, 8, 9, 10, 11, 13, sebep, 15, 16, sebep, 17, sebep, 18, 28, 29, sebep, 32, 35, 39, sebep, 40, 41, 43, 44, 45, 47, sebep, 48, 49 50, 51, sebep, 52, 53, 54, 54, 59, 60, 61, 62, 66, 68, 70, 71, 72, 74, sebep, 79, 80, 81, 83, sebep, 85, 95, 97. Ayrıca şu numaralardaki nadis sebeplerine de bakınız: 31, 36, 44, 84, 88.
2- Müslim [2]
Suyutî, Müslim´den seksen üç yerde nakilde bulunmuştur. Konu ve sebepler için aşağıda numaralan belirtilen hadislere bakınız:
1, 6, 8, 9, 11, 13, 15, 16, 17, 18, 26, 29, 29, 32, 32, 34, 35,
39, 39, 40, 41, 43, 44, 44, 45, 47, 48, 49, 50, 51, 53, 54, 54, 55,
55, 59, 61, 63, 64, 68, 70, 72, 74, 75, 75, 77, 79, 80, 81, 81, 85,
89, 92, 95, 97. Şu numaralı hadislerin sebeplerine de bakılabilir: 23,
31, 36, 38, 52, 60, 78, 83, 83, 83, 88.
3- Ebu Davud[3]
Suyutî, Ebu Davut´tan otuz yerde nakilde bulunmuştur. Hadis ve sebepleri konusunda aşağıdaki numaralan verilen hadislere bakınız:
1, 8, 12, 13, 19, 22, 24, 30, 32, 33, 41, 43, 48, 56, 58, 65, 79, 80, 80, 97. Ayrıca aşağıdaki numaralan verilen hadislerin sebeplerine bakılabilir: 3, 7, 44, 49, 64.
4- Tirmizî [4]
Tirmizî´den yirmi altı yerde nakilde bulunmuştur. Hadis ve sebebi hakkında naklettiklerinin numaralan aşağıya çıkanlmıştır:
1, 5, 6, 8, 13, 14, 23, 24, 32, 43, 51, 77, 79, 80, 80, 82, 85, | 87, 88,90,91,95,97.
5- Nesâî [5]
Nesâî´den on dört yerde nakilde bulunmuştur. Hadis numaraları | aşağıya çıkarılmıştır:
1, 8, 13, 24, 30, 34, 51, 80, 95.
Ayrıca 3, 9, 44, 49 numaralı hadislerin sebeplerine bakılabilir.
6- îbn Mace [6]
îbn Mace´den de on dört yerde nakilde bulunmuştur. Hadis numaralan ise aşağıdaki gibidir:
1, 8, 13, 19, 23, 24, 24, 46, 60, 80, 80, 85 ve 12 numaralı hadisin sebebi.
7- İmam Malik [7]
8- Müsnedü´ş-Şafiî [8]
Bundan da sadece üç yerde nakilde bulunmuştur. Hadis numaraları 2, 43 ve 40 nolu hadisin sebebidir.
9- Ahmed b. Hanbel´in Müsned´i [9]
Ahmed b. Hanbel´in Müsnedi´nden yüz yirmi beş yerde nekilde bulunmuştur. Hadislerin numaralan şöyledir:
2, 3, 10, 25, 27, 29, 29, 30, 31, 32, 33, 37, 37, 42, 42, 43, 44, 45, 47, 50, 54, 54, 55, 58, 58, 61, 63, 66, 68, 69, 70, 71, 71, 71, 73, 80, 81, 84, 84, 86, 89, 97, 98, 98.
Sonra aşağıdaki numaralan belirtilen hadislerin sebepleri:
4, 6, 7, 8, 9, 11, 13, 15, 15, 15, 15, 16, 16, 17, 18, 23, 24, 26, 35, 36, 36, 38, 39, 51, 52, 53, 53, 59, 60, 60, 60, 62, 65, 65, 67, 67, 72, 78, 83.
10- İbn Huzeyme [10]
- îbn Huzeyme´den yalnız 3 nolu hadisi nakletmiştir.
11-İbnHıbban [11]
İbn Hıbban´dan dört yerde nakilde bulunmuştur. Bunlar da 3, 42 ve 8 ile 34´tür.
12 -el-Hakim en-Nisabûrî [12]
el-Hakim´den on üç yerde nakilde bulunmuştur. Bunların numaraları ise 4, 19, 21, 33, 88, 96 ve 2, 8, 9, 27, 28 numaralı hadislerin sebepleri.
13-el-Beyhakî [13]
Suyutî ondan on dört yerde hadis naklinde bulunmuştur. Hadis numaralan şunlardır:
4, 32, 70, 80, 98, 98, ve şu hadislerin sebepleri: 2, 21, 28, 28, 30, 75.
14-et-Taberanî [14]
Suyutî bundan on beş yerde nakilde bulunmuştur. Bu hadisler ve sebepleri hakkındaki hadislerin numaralan aşağıdaki gibidir: 20, 31, 67, 25, 98, ve 5, 14, 55, 72, 85, 87, 93, 94, 95.
15- Abdurrezzak´ın Musannefi [15]
Bundan yedi yerde nakilde bulunmuştur. Hadis numaralan şöyledir: 48 ve şu numaralı hadislerin sebepleri: 10, 35, 37, 50, 58.
16- Ibn Ebi Şeybe´nin Musannafı[16]
Beş yerde nakilde bulunmuştur. Numaralan şöyledir: 2, 36 ve şu hadislerin sebepleri: 19, 88, 97.
17- Ebu Nuaym´ın Delailü´n-Nübüvve´si[17]
İki yerde nakilde bulunmuştur. Hadis numaralım şunlardır: 5 ve 38.
18- el-Haraitî´nin el-Müsaviü´1-Ahlak adlı kitabı [18]
Bu eserden iki yerde nakilde bulunmuştur. Hadis numaraları 98 ve sebep 27´dir.
19- el-Haraitî´nin ît´tilalü´I-Kulub adlı eseri:
Bundan bir yerde nakilde bulunmuştur. Bu da 46 numaralı hadisin sebebidir.
20- İbn Cerir´in Tehzibii´I-Asar adlı eseri[19]
Ondan dört yerde nakilde bulunmuştur. Hadis numaralan 98 ve 97´nin sebepleridir.
21- Ed-Darekutnî1 nin Efrad adlı eseri [20]
İki yerde hadis almıştır. Numaralan 76 ve 92´dir.
22- îbn A´dî´nin el-Kamil adlı eseri [21]
Bu eserden üçyerde nakilde bulunur. Yerleri ise 57 numaralı hadis ve iki sebebidir.
23- ed-Deylemî [22]
Ondan yalnız 21 numaralı hadisi almıştır.
24- el-Mahallî [23]
Mâhallî´den de yine 21 numaralı hadisi almıştır.,
25- Abdullah b. Ahmed´in, fi Zevaidi´z-Zühd adlı eseri [24]
Bundan da yine bir hadis nakletmiştir. O da 86 numaralı hadisin sebebidir.
26- Ebu AH el-Hasan b. Ahmed b. Şazan´in, Meşihat adlı eseri [25]
Ondan bir yerde, 46 numaralı hadisin sebebinde nakilde bulunmuştur.
27-îbnMuni´ [26]
Bundan 22 numaralı hadisin sebebini almıştır.
28- Ebu Muti´in, Emalî´si [27]
12 numaralı hadisin sebebini buradan almıştır.
29- Zübeyr b. Bekkar´ın, Ahbaru´l-Medine´si [28]
1 numaralı hadisin sebebini almıştır.
30- Ebu´l-Abbas ez-Züzenî´nin, Şeceretü´1-Akl adlı eseri [29]
Bundan da 82 numaralı hadisin sebebini almıştır.
31- Ebu´l-Kasım´ın Emalî´si [30]
Bundan 79. hadisin sebebi için varid olan hadisi almıştır.
32- el-Hatîb [31]
Bu kitaptan da 79. hadisin sebebi için varid olan hadisi almıştır.
33- İbn Sa´d´ın Tabakat [32]
Bu eserden dört yerde hadis almıştır. Numaralan şöyledir: 27,27, 28, 77.
34- İbn Neccar´ın, Tarih-i Bağdad adlı eseri [33]
Beş yerde hadis almıştır. Numaralan ise 32, 38, 46, 77 ve79´dur.
35- İbn Asakir´in, Tarih-i Dımeşk adlı eseri [34]
On yerde ondan hadis almıştır. Bunlar da numaralarını vereceğimiz hadislerin sebeplerinde zikredilmiştir; 27, 75, 76, 89, 89, 89,90,91,96.[35]
KİTABIN ÖNEMİ ve KUSURLARI
1- Kitabın Önemi Şu Hususlara İnhisar Eder:
a) Evvela şunu kaydedelim ki, kitap, bu mevzuda kıymetini bize kadar muhafaza eden ilk eserdir. Zira yukarıda yazımı geçen kitaplar hakkında isimlerindim başka birşey bilmiyoruz.
b) Araştırıcılar, zarurî olarak nazarlarını tarih kitaplarına çevirir. Çünkü, tarih kitapları hadislerin bazı vurud sebeplerini kendilerinde toplarlar ki o sebepler başka kitaplarda bulunmaz.
c) Hadisin vuruduna sebep olan şeylerin bir çoğu hadisin (metnin) dışındadır. O devirde bunları bir araya getirmek büyük bir gayrete muhtaçtı. Bunu da ancak Suyutî gibi kimseler yapabilirdi.
d) Kitabın tertibi kolay, ibaresi güzel, lüzumsuz uzatma ve şişirmelerden uzaktır.[36]
2- Kitabın Kusurları İse Şunlardan İbarettir:
a) Alakası olmadığı halde kitabın "Taharet Babı"na, ameller niyetlere göredir" hadisiyle başlamış olmasıdır. Belki bunu böyle yapmayabilirdi. Ancak o, Buharî´nin Sahihi´ne başladığı şekilde kitabına başlamayı kasdetmiştir. Bununla niyetinin iyiliğini ve hedefinin samimiyetini belirtmek istemiştir.
b) birini tercih edip daha sonra konuyu bu minval üzere bazı hadislerle genişletmesi. Bu konuda doğru olan " tabirini kullanıp, sonra konuyu bazı bablara ayırmasıdir.
Mesela; zekât, had (cezalan), cihad, kölelik ve benzeri bazı konulan ihmal edip, o konuda hiçbir şey irad etmemesi. Aynı şekilde bazen sebebini zikretmekle beraber konu hakkındaki hadisi unutması. Mesela, kitabın tahkik bölümünün teşehhüd babında (s. 109) durum böyledir. Belki bunu (bu eksiği) giderecekti ama, ölüm onu yakalamıştı. Nitekim talebesi Davudi[37], "Mezkur konuyu tamamlamadan önce kendisini ölüm yakalamıştır" demiştir.
c) Bölüm içerisinde konu ile ilgisi olmayan bazı hadiseleri zikretmesi. Buna, Enes (r.a.)´in aşağıdaki hadisini örnek verebiliriz: Enes (r.a.): "Rasulullah´ın şöyle buyurduğunu işittim: "Allah Teala buyurdu ki, Kulumu iki aşüfte ile imtihan ederim. Eğer sabrederse onlara karşılık Cennet´i veririm (Yani gözlerini sakınırsa)11 diyor.
Bu hadisi cenaiz bölümünde zikretmiştir. Doğrusu onu edeb, sabır, rikak yahut tıp babında zikretmesiydi.
Ne olursa olsun bu eksiklikler şeklî olup, kitabın kıymetini düşürmediği gibi, müellifinin şerefini, şanını da yok etmez. Zira -denildiği gibi- "başanlı kimse hatası olan kimsedir, yahut iyiliği, kötülüğüne galip gelen kimsedir."[38]
[1] Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. el-Mucire el-Cüfî, sahih sahibi (h. 194/256), Tabakatü´l-Huffaz, s. 248.
[2] Müslim b. el-Haccac b. Müslim el-Kuşeyrî Ebu´l-Hasan en-Nisabürî el-Imam el-Hafız, sahih sahibi (ö. H. 261), Tâbakatü´l-Huffaz, s. 260.
[3] Ebu Davud es-Sicistanî Süleyman b. el-Esas b. Şeddad b. Amrel-Ezdî, Sünen ve Nasih-Mensuh isimli kitapların sahibi (h. 202/275), Tabakatü´l-Huffaz, s. 261.
[4] et-Tirmizî Muhammed b. İsa b. Sevre b. Dahhak es-Sülemî, Cami´ sahibi (ö. h. 279), Tabakatü´l-Huffaz, s. 278.
[5] en-Nesâî Ebu Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali b. Sinan b. Bahr b. Dinar el-Horasanî en-Nesâî, Sunen-i Kübra ve Suğra sahibi, (215/303), Tabakatü´l-Huffaz, s. 303.
[6] Ebu Abdillah b. Yezid er-Rebiî, Sünen ve Tefsir sahibi, (ö. h. 283), Tabakatü´l-Huffaz, s. 278.
[7] Malik b. Enes Malik b. Ebi Amir b. Amr b. Haris el-Esbahî el-Hımyerî Ebu Abdillah el-Medenî, (ö. h. 179 Medine), Tabakatü´l-Huffaz, s. 90.
[8] Ebu Abdillah Muhammed b. îdris b. Abbas b. Osman b. Şafiî b. Saib b. Ubeyd b. Abd-i Yezid b. Hişam b. Muttalib b. Abd-i Menaf el-Kureşî, (150/204), Tabakatü´l-Huffaz, s. 153.
[9] Ahmed b. Muhammed b. Hanbel b. Hilal b. Esed eş-Şeyban Ebu Abdillah el-Mervezî, Meşhur İmam, Müsned sahibi, (164/241), Tabakatü´l-Huffaz, s. 186.
[10] el-Hafızu´l-Kebir Ebubekir Muhammed b. İshak b. Huzeyme b. Muğire b. Salih b. Bekr es-Sülemî en-Nisabûrî, (h. 213/311), Tabakatü´l-Huffaz, s. 310.
[11] Ebu Hatim b. Hıbban b. Ahmed b. Hıbban b. Ahmed b. Hıbban b. Muaz b. Ma´bed b. Süheyd b. Hüdbe b. Mürre b. Said et-Temîmî, Sahih sahibi, (ö. h. 354), Tabakatü´l-Huffaz, s. 375.
[12] el-Hakim el-Hafiz İmamü´l-Muhnddisin Ebu Abdillah Muhammed b. Abdillah Muhammed b. Hamdeveyh en-Nisabûrî, Müstedrek sahibi, (h. 321/405), Tabakatü´l-Huffaz, s. 411.
[13] el-İmam el-Hafız Şeyhu´l-Horasan Ebubekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Ali Musa el-Husrucürdî, Siinen-i Kübra sahibi, (ö. h. 458. Nisabur), Tabakatü´l-Huffaz, s. 433.
[14] el-İmamü´l-Hücce Ebu´I-Kasım Süleyman b. Ahmed b. Eyyub b. Mutir el-Hummî eş-Şamî fö. h. 260/360), Tabakatü´l-Huffaz, s. 373.
[15] Abdurrezzak b. Humam b. Nafi b. Muhayri (ö. h. 211), Tabaktü´l-Huffaz, s. 154.
[16] Şeyban b. Firuh Ebi Şeybe el-Hubetî (ö. h. 235), Tabaktü´l-Huffaz, s. 154.
[17] el-Hafızu´l-Kebirasnn Muhaddisi, Ahmed b. Abdullah b. İshak b. Musa b. Mihran el-Mihranî el-İsbehanî, (h. 336/430), Tabaktü´l- i Huffaz,- s. 423.
[18] Muhammed b. Cafer b. Muhammed b. Sehi b. Şakir Ebubekr el-Heraiti, Reyli olup Sürre ehlindendir. (ö. h. 327 civarı), en-Nucumu´z-Zahire, 3/265, Şezeratü´z-Seheb, 2/309.
[19] Muhammed b. Cerir b. Yezid b. Kesir el-İmamü´1-Hafiz Ebu Cafer et-Taberî, Tasnif at sahibidir, (ö. 224/310), Tabak tü´l-Hs307.
[20] İmam Şeyhu´l4slam Ebu´l-Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed b. Mehdî el-Bağdadî, Sünen, İlel ve Efrad adlı eserlerin sahibidir, (ö. 306/385), Tabaktü´l-Huffaz, s. 393, 394.
[21] el-îmamü´I-Hafız Ebu Ahmed b. A´di b. Abdullah b. Muhammed b. Mübarek el-Cürcanî, (ö. 277/365), Tabaktü´l-Huffaz, s. 380.
[22] Şiruye b. Şehrdar b. Şiruye b. Kına Husrev ed-Deylemî el-Hemedanî, Ebu Şuc´a, muhaddistir. Hafızdır, Tarihçidir. Tarih-i Hemedan, Firdevsü´l-Ahbar adlı eserleri vardır, (ö. h. 509), Ömer Kehhale, Mu´cemu´l-Müellifin, 4/313
[23] Bağdad´in şeyhidir. Allame Hafız ve Kadı´dır. Ebu Abdillah el-Hüseyn b. İsmail b. Muhammed ed-Dabbî el-Bağdadî. Fellas ve Zübeyr b. Bekkar ondan işitmişlerdir. Darekutnî kendisinden rivayet etmiştir. On bin kişi onun meclisinde bulunurdu, (h. 235/330), Tabaktü´l-Huffaz, s. 342.
[24] Abdullah b. Ahmed b. Hanbel Ebu Abdurrahman el-Bağdadî, (h. 213/290), Tabaktü´l-Huffaz, s. 288-289.
[25] Hadis´te de asrının iki muhaddisinden biri sayılmıştır, (h. 339/426 Bağdat), Tarih-i Bağdat, 7/279, İbn Cevzî, el-Muntazam, 8/86.
[26] Muhammed b. Hasan b. Süleyman ez-Züzenî Ebu Cafer Fakih, Müfessir ve Muhaddistir. Horasan ve Maveraü´n-Nehir´de kadılık yapmıştır. Buhara´da h. 370 yılında vefat etmiştir. Tefsir, Hadis ve Fıkha dair pek çok eseri vardır. Kehhale, Mu´cemu´l-Müellifin, 9/193.
[27] Ebu Muti1 Mekhul.b. Fadlullah en-Nesefî. Kendisi Hanefî Fakihi´dir. (v. h. 318), Hediyyetü´l-Arifin, 2/470.
[28] ez-Zübeyr b. Bekkâr b. Abdullah b. Mus´ab b. Sabit b. Abdullah b. Zübeyr b. Avvam el-Kureşî el-Esedî ez-Zübeyrî Ebu Abdullah el-Medenî, (ö. h. 256), Mizanü´I-î´tidal, 2/66, Tabaktü´l-Huffaz, s. 231.
[29] Muhammed b. Hasan b. Süleyman ez-Züzenî Ebu Cafer Fakih, Müfessir ve Muhaddistir. Horasan ve Maveraü´n-Nehir´de kadılık yapmıştır. Buhara´da h. 370 yılında vefat etmiştir. Tefsir, Hadis ve Fıkha dair pek çok eseri vardır. Kehhale, Mu´cemu´l-Müellifin, 9/193.
[30] Abdulmelik b. Muhammed b. Abdullah b Buşran b. Muhammed el-Emevî Ebu´l-Kasım el-Bağdadî, mııhaddis ve vaız´dır. (h. 341/432), Mu´cemu´1-Müeilifm, 6/190.
[31] Şam ve Irak´ın büyük Muhaddisleri´nden, Ebubekr Ahmed b. Ali b. Sabit b. Ahmed b. Mehdî el-Bağdadî, (h. 392/463), Tabaktü´l-Huffaz, s. 435-436.
[32] Muhammed b. Sa´d b. Muni´ el-Basrî, Hafızdır, Vakıdî´nin katibidir, (ö. h. 230), Tabaktü´l-Huffaz, s. 183.
[33] el-Hafiz el-İmam el-Bari Müfidü´l-Irak Muhibbiddin Ebu Abdilîah Muhammed b. Mahmud b. Hasan b. Hibetullah b. Mehasin el-Bağdadî, (h. 578/643), Tabaktü´l-Huffaz, s. 499.
[34] Büyük İmam Şam´ın, belki de dünyanın en güvenilir hadis hafızıdır. Hüccettir, sıkadır. Sıkatü´d-Din Ebu´l-Kasım Ali b. Hasan b. Hibetullah b. Hasan ed-Dımeşkî eş,Şafiî, (h. 499/581), Tabaktü´l-Huffaz, s. 474.
[35] Celalü´d-Din Es-Suyûtî, Esbâbu Vurudi'l-Hadis Hadisler ve Sebepleri, İhtar Yayıncılık: 53-60.
[36] Celalü´d-Din Es-Suyûtî, Esbâbu Vurudi'l-Hadis Hadisler ve Sebepleri, İhtar Yayıncılık: 60.
[37] Davudî hakkında malumat geçti
[38] Celalü´d-Din Es-Suyûtî, Esbâbu Vurudi'l-Hadis Hadisler ve Sebepleri, İhtar Yayıncılık: 60-61.
1-el-Buharî
2- Müslim
3- Ebu Davud.
4- Tirmizî
5- Nesâî
6- îbn Mace
7- İmam Malik
8- Müsnedü´ş-Şafiî
9- Ahmed b. Hanbel´in Müsned´i
10- İbn Huzeyme
11-İbnHıbban
12 el-Hakim en-Nisabûrî
13-el-Beyhakî
14-et-Taberanî
15- Abdurrezzak´ın Musannefi
16- Ibn Ebi Şeybe´nin Musannafı
17- Ebu Nuaym´ın Delailü´n-Nübüvve´si
18- el-Haraitî´nin el-Müsaviü´1-Ahlak adlı kitabı
23- ed-Deylemî
24 el-MahalIî
25- Abdullah b. Ahmed´in, fi Zevaidi´z-Zühd adlı eseri
26- Ebu AH el-Hasan b. Ahmed b. Şazan´in, Meşihat adlı eseri
27-îbnMuni´
28- Ebu Muti´in, Emalî´si
29- Zübeyr b. Bekkar´ın, Ahbaru´l-Medine´si
30- Ebu´l-Abbas ez-Züzenî´nin, Şeceretü´1-Akl adlı eseri
31- Ebu´l-Kasım´ın Emalî´si
32- el-Hatîb
33- İbn Sa´d´ın Tabakat
34- İbn Neccar´ın, Tarih-i Bağdad adlı eseri
35- İbn Asakir´in, Tarih-i Dımeşk adlı eseri
KİTABIN ÖNEMİ ve KUSURLARI
1- Kitabın Önemi Şu Hususlara İnhisar Eder:
2- Kitabın Kusurları İse Şunlardan İbarettir:
KİTABIN KAYNAKLARI ve ÖNEMİ
Araştırma ve incelemelerden sonra kitabın kaynaklarının 35 kadar olduğunu gördüm. Bunlar:
1-el-Buharî [1]
Otuz altı yerde (Buharî´den) nakilde bulunmuştur. Konu ve sebepler için aşağıda numaralan verilen hadislere bakınız:
1, 6, sebep, 8, 9, 10, 11, 13, sebep, 15, 16, sebep, 17, sebep, 18, 28, 29, sebep, 32, 35, 39, sebep, 40, 41, 43, 44, 45, 47, sebep, 48, 49 50, 51, sebep, 52, 53, 54, 54, 59, 60, 61, 62, 66, 68, 70, 71, 72, 74, sebep, 79, 80, 81, 83, sebep, 85, 95, 97. Ayrıca şu numaralardaki nadis sebeplerine de bakınız: 31, 36, 44, 84, 88.
2- Müslim [2]
Suyutî, Müslim´den seksen üç yerde nakilde bulunmuştur. Konu ve sebepler için aşağıda numaralan belirtilen hadislere bakınız:
1, 6, 8, 9, 11, 13, 15, 16, 17, 18, 26, 29, 29, 32, 32, 34, 35,
39, 39, 40, 41, 43, 44, 44, 45, 47, 48, 49, 50, 51, 53, 54, 54, 55,
55, 59, 61, 63, 64, 68, 70, 72, 74, 75, 75, 77, 79, 80, 81, 81, 85,
89, 92, 95, 97. Şu numaralı hadislerin sebeplerine de bakılabilir: 23,
31, 36, 38, 52, 60, 78, 83, 83, 83, 88.
3- Ebu Davud[3]
Suyutî, Ebu Davut´tan otuz yerde nakilde bulunmuştur. Hadis ve sebepleri konusunda aşağıdaki numaralan verilen hadislere bakınız:
1, 8, 12, 13, 19, 22, 24, 30, 32, 33, 41, 43, 48, 56, 58, 65, 79, 80, 80, 97. Ayrıca aşağıdaki numaralan verilen hadislerin sebeplerine bakılabilir: 3, 7, 44, 49, 64.
4- Tirmizî [4]
Tirmizî´den yirmi altı yerde nakilde bulunmuştur. Hadis ve sebebi hakkında naklettiklerinin numaralan aşağıya çıkanlmıştır:
1, 5, 6, 8, 13, 14, 23, 24, 32, 43, 51, 77, 79, 80, 80, 82, 85, | 87, 88,90,91,95,97.
5- Nesâî [5]
Nesâî´den on dört yerde nakilde bulunmuştur. Hadis numaraları | aşağıya çıkarılmıştır:
1, 8, 13, 24, 30, 34, 51, 80, 95.
Ayrıca 3, 9, 44, 49 numaralı hadislerin sebeplerine bakılabilir.
6- îbn Mace [6]
îbn Mace´den de on dört yerde nakilde bulunmuştur. Hadis numaralan ise aşağıdaki gibidir:
1, 8, 13, 19, 23, 24, 24, 46, 60, 80, 80, 85 ve 12 numaralı hadisin sebebi.
7- İmam Malik [7]
8- Müsnedü´ş-Şafiî [8]
Bundan da sadece üç yerde nakilde bulunmuştur. Hadis numaraları 2, 43 ve 40 nolu hadisin sebebidir.
9- Ahmed b. Hanbel´in Müsned´i [9]
Ahmed b. Hanbel´in Müsnedi´nden yüz yirmi beş yerde nekilde bulunmuştur. Hadislerin numaralan şöyledir:
2, 3, 10, 25, 27, 29, 29, 30, 31, 32, 33, 37, 37, 42, 42, 43, 44, 45, 47, 50, 54, 54, 55, 58, 58, 61, 63, 66, 68, 69, 70, 71, 71, 71, 73, 80, 81, 84, 84, 86, 89, 97, 98, 98.
Sonra aşağıdaki numaralan belirtilen hadislerin sebepleri:
4, 6, 7, 8, 9, 11, 13, 15, 15, 15, 15, 16, 16, 17, 18, 23, 24, 26, 35, 36, 36, 38, 39, 51, 52, 53, 53, 59, 60, 60, 60, 62, 65, 65, 67, 67, 72, 78, 83.
10- İbn Huzeyme [10]
- îbn Huzeyme´den yalnız 3 nolu hadisi nakletmiştir.
11-İbnHıbban [11]
İbn Hıbban´dan dört yerde nakilde bulunmuştur. Bunlar da 3, 42 ve 8 ile 34´tür.
12 -el-Hakim en-Nisabûrî [12]
el-Hakim´den on üç yerde nakilde bulunmuştur. Bunların numaraları ise 4, 19, 21, 33, 88, 96 ve 2, 8, 9, 27, 28 numaralı hadislerin sebepleri.
13-el-Beyhakî [13]
Suyutî ondan on dört yerde hadis naklinde bulunmuştur. Hadis numaralan şunlardır:
4, 32, 70, 80, 98, 98, ve şu hadislerin sebepleri: 2, 21, 28, 28, 30, 75.
14-et-Taberanî [14]
Suyutî bundan on beş yerde nakilde bulunmuştur. Bu hadisler ve sebepleri hakkındaki hadislerin numaralan aşağıdaki gibidir: 20, 31, 67, 25, 98, ve 5, 14, 55, 72, 85, 87, 93, 94, 95.
15- Abdurrezzak´ın Musannefi [15]
Bundan yedi yerde nakilde bulunmuştur. Hadis numaralan şöyledir: 48 ve şu numaralı hadislerin sebepleri: 10, 35, 37, 50, 58.
16- Ibn Ebi Şeybe´nin Musannafı[16]
Beş yerde nakilde bulunmuştur. Numaralan şöyledir: 2, 36 ve şu hadislerin sebepleri: 19, 88, 97.
17- Ebu Nuaym´ın Delailü´n-Nübüvve´si[17]
İki yerde nakilde bulunmuştur. Hadis numaralım şunlardır: 5 ve 38.
18- el-Haraitî´nin el-Müsaviü´1-Ahlak adlı kitabı [18]
Bu eserden iki yerde nakilde bulunmuştur. Hadis numaraları 98 ve sebep 27´dir.
19- el-Haraitî´nin ît´tilalü´I-Kulub adlı eseri:
Bundan bir yerde nakilde bulunmuştur. Bu da 46 numaralı hadisin sebebidir.
20- İbn Cerir´in Tehzibii´I-Asar adlı eseri[19]
Ondan dört yerde nakilde bulunmuştur. Hadis numaralan 98 ve 97´nin sebepleridir.
21- Ed-Darekutnî1 nin Efrad adlı eseri [20]
İki yerde hadis almıştır. Numaralan 76 ve 92´dir.
22- îbn A´dî´nin el-Kamil adlı eseri [21]
Bu eserden üçyerde nakilde bulunur. Yerleri ise 57 numaralı hadis ve iki sebebidir.
23- ed-Deylemî [22]
Ondan yalnız 21 numaralı hadisi almıştır.
24- el-Mahallî [23]
Mâhallî´den de yine 21 numaralı hadisi almıştır.,
25- Abdullah b. Ahmed´in, fi Zevaidi´z-Zühd adlı eseri [24]
Bundan da yine bir hadis nakletmiştir. O da 86 numaralı hadisin sebebidir.
26- Ebu AH el-Hasan b. Ahmed b. Şazan´in, Meşihat adlı eseri [25]
Ondan bir yerde, 46 numaralı hadisin sebebinde nakilde bulunmuştur.
27-îbnMuni´ [26]
Bundan 22 numaralı hadisin sebebini almıştır.
28- Ebu Muti´in, Emalî´si [27]
12 numaralı hadisin sebebini buradan almıştır.
29- Zübeyr b. Bekkar´ın, Ahbaru´l-Medine´si [28]
1 numaralı hadisin sebebini almıştır.
30- Ebu´l-Abbas ez-Züzenî´nin, Şeceretü´1-Akl adlı eseri [29]
Bundan da 82 numaralı hadisin sebebini almıştır.
31- Ebu´l-Kasım´ın Emalî´si [30]
Bundan 79. hadisin sebebi için varid olan hadisi almıştır.
32- el-Hatîb [31]
Bu kitaptan da 79. hadisin sebebi için varid olan hadisi almıştır.
33- İbn Sa´d´ın Tabakat [32]
Bu eserden dört yerde hadis almıştır. Numaralan şöyledir: 27,27, 28, 77.
34- İbn Neccar´ın, Tarih-i Bağdad adlı eseri [33]
Beş yerde hadis almıştır. Numaralan ise 32, 38, 46, 77 ve79´dur.
35- İbn Asakir´in, Tarih-i Dımeşk adlı eseri [34]
On yerde ondan hadis almıştır. Bunlar da numaralarını vereceğimiz hadislerin sebeplerinde zikredilmiştir; 27, 75, 76, 89, 89, 89,90,91,96.[35]
KİTABIN ÖNEMİ ve KUSURLARI
1- Kitabın Önemi Şu Hususlara İnhisar Eder:
a) Evvela şunu kaydedelim ki, kitap, bu mevzuda kıymetini bize kadar muhafaza eden ilk eserdir. Zira yukarıda yazımı geçen kitaplar hakkında isimlerindim başka birşey bilmiyoruz.
b) Araştırıcılar, zarurî olarak nazarlarını tarih kitaplarına çevirir. Çünkü, tarih kitapları hadislerin bazı vurud sebeplerini kendilerinde toplarlar ki o sebepler başka kitaplarda bulunmaz.
c) Hadisin vuruduna sebep olan şeylerin bir çoğu hadisin (metnin) dışındadır. O devirde bunları bir araya getirmek büyük bir gayrete muhtaçtı. Bunu da ancak Suyutî gibi kimseler yapabilirdi.
d) Kitabın tertibi kolay, ibaresi güzel, lüzumsuz uzatma ve şişirmelerden uzaktır.[36]
2- Kitabın Kusurları İse Şunlardan İbarettir:
a) Alakası olmadığı halde kitabın "Taharet Babı"na, ameller niyetlere göredir" hadisiyle başlamış olmasıdır. Belki bunu böyle yapmayabilirdi. Ancak o, Buharî´nin Sahihi´ne başladığı şekilde kitabına başlamayı kasdetmiştir. Bununla niyetinin iyiliğini ve hedefinin samimiyetini belirtmek istemiştir.
b) birini tercih edip daha sonra konuyu bu minval üzere bazı hadislerle genişletmesi. Bu konuda doğru olan " tabirini kullanıp, sonra konuyu bazı bablara ayırmasıdir.
Mesela; zekât, had (cezalan), cihad, kölelik ve benzeri bazı konulan ihmal edip, o konuda hiçbir şey irad etmemesi. Aynı şekilde bazen sebebini zikretmekle beraber konu hakkındaki hadisi unutması. Mesela, kitabın tahkik bölümünün teşehhüd babında (s. 109) durum böyledir. Belki bunu (bu eksiği) giderecekti ama, ölüm onu yakalamıştı. Nitekim talebesi Davudi[37], "Mezkur konuyu tamamlamadan önce kendisini ölüm yakalamıştır" demiştir.
c) Bölüm içerisinde konu ile ilgisi olmayan bazı hadiseleri zikretmesi. Buna, Enes (r.a.)´in aşağıdaki hadisini örnek verebiliriz: Enes (r.a.): "Rasulullah´ın şöyle buyurduğunu işittim: "Allah Teala buyurdu ki, Kulumu iki aşüfte ile imtihan ederim. Eğer sabrederse onlara karşılık Cennet´i veririm (Yani gözlerini sakınırsa)11 diyor.
Bu hadisi cenaiz bölümünde zikretmiştir. Doğrusu onu edeb, sabır, rikak yahut tıp babında zikretmesiydi.
Ne olursa olsun bu eksiklikler şeklî olup, kitabın kıymetini düşürmediği gibi, müellifinin şerefini, şanını da yok etmez. Zira -denildiği gibi- "başanlı kimse hatası olan kimsedir, yahut iyiliği, kötülüğüne galip gelen kimsedir."[38]
[1] Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. el-Mucire el-Cüfî, sahih sahibi (h. 194/256), Tabakatü´l-Huffaz, s. 248.
[2] Müslim b. el-Haccac b. Müslim el-Kuşeyrî Ebu´l-Hasan en-Nisabürî el-Imam el-Hafız, sahih sahibi (ö. H. 261), Tâbakatü´l-Huffaz, s. 260.
[3] Ebu Davud es-Sicistanî Süleyman b. el-Esas b. Şeddad b. Amrel-Ezdî, Sünen ve Nasih-Mensuh isimli kitapların sahibi (h. 202/275), Tabakatü´l-Huffaz, s. 261.
[4] et-Tirmizî Muhammed b. İsa b. Sevre b. Dahhak es-Sülemî, Cami´ sahibi (ö. h. 279), Tabakatü´l-Huffaz, s. 278.
[5] en-Nesâî Ebu Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali b. Sinan b. Bahr b. Dinar el-Horasanî en-Nesâî, Sunen-i Kübra ve Suğra sahibi, (215/303), Tabakatü´l-Huffaz, s. 303.
[6] Ebu Abdillah b. Yezid er-Rebiî, Sünen ve Tefsir sahibi, (ö. h. 283), Tabakatü´l-Huffaz, s. 278.
[7] Malik b. Enes Malik b. Ebi Amir b. Amr b. Haris el-Esbahî el-Hımyerî Ebu Abdillah el-Medenî, (ö. h. 179 Medine), Tabakatü´l-Huffaz, s. 90.
[8] Ebu Abdillah Muhammed b. îdris b. Abbas b. Osman b. Şafiî b. Saib b. Ubeyd b. Abd-i Yezid b. Hişam b. Muttalib b. Abd-i Menaf el-Kureşî, (150/204), Tabakatü´l-Huffaz, s. 153.
[9] Ahmed b. Muhammed b. Hanbel b. Hilal b. Esed eş-Şeyban Ebu Abdillah el-Mervezî, Meşhur İmam, Müsned sahibi, (164/241), Tabakatü´l-Huffaz, s. 186.
[10] el-Hafızu´l-Kebir Ebubekir Muhammed b. İshak b. Huzeyme b. Muğire b. Salih b. Bekr es-Sülemî en-Nisabûrî, (h. 213/311), Tabakatü´l-Huffaz, s. 310.
[11] Ebu Hatim b. Hıbban b. Ahmed b. Hıbban b. Ahmed b. Hıbban b. Muaz b. Ma´bed b. Süheyd b. Hüdbe b. Mürre b. Said et-Temîmî, Sahih sahibi, (ö. h. 354), Tabakatü´l-Huffaz, s. 375.
[12] el-Hakim el-Hafiz İmamü´l-Muhnddisin Ebu Abdillah Muhammed b. Abdillah Muhammed b. Hamdeveyh en-Nisabûrî, Müstedrek sahibi, (h. 321/405), Tabakatü´l-Huffaz, s. 411.
[13] el-İmam el-Hafız Şeyhu´l-Horasan Ebubekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Ali Musa el-Husrucürdî, Siinen-i Kübra sahibi, (ö. h. 458. Nisabur), Tabakatü´l-Huffaz, s. 433.
[14] el-İmamü´l-Hücce Ebu´I-Kasım Süleyman b. Ahmed b. Eyyub b. Mutir el-Hummî eş-Şamî fö. h. 260/360), Tabakatü´l-Huffaz, s. 373.
[15] Abdurrezzak b. Humam b. Nafi b. Muhayri (ö. h. 211), Tabaktü´l-Huffaz, s. 154.
[16] Şeyban b. Firuh Ebi Şeybe el-Hubetî (ö. h. 235), Tabaktü´l-Huffaz, s. 154.
[17] el-Hafızu´l-Kebirasnn Muhaddisi, Ahmed b. Abdullah b. İshak b. Musa b. Mihran el-Mihranî el-İsbehanî, (h. 336/430), Tabaktü´l- i Huffaz,- s. 423.
[18] Muhammed b. Cafer b. Muhammed b. Sehi b. Şakir Ebubekr el-Heraiti, Reyli olup Sürre ehlindendir. (ö. h. 327 civarı), en-Nucumu´z-Zahire, 3/265, Şezeratü´z-Seheb, 2/309.
[19] Muhammed b. Cerir b. Yezid b. Kesir el-İmamü´1-Hafiz Ebu Cafer et-Taberî, Tasnif at sahibidir, (ö. 224/310), Tabak tü´l-Hs307.
[20] İmam Şeyhu´l4slam Ebu´l-Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed b. Mehdî el-Bağdadî, Sünen, İlel ve Efrad adlı eserlerin sahibidir, (ö. 306/385), Tabaktü´l-Huffaz, s. 393, 394.
[21] el-îmamü´I-Hafız Ebu Ahmed b. A´di b. Abdullah b. Muhammed b. Mübarek el-Cürcanî, (ö. 277/365), Tabaktü´l-Huffaz, s. 380.
[22] Şiruye b. Şehrdar b. Şiruye b. Kına Husrev ed-Deylemî el-Hemedanî, Ebu Şuc´a, muhaddistir. Hafızdır, Tarihçidir. Tarih-i Hemedan, Firdevsü´l-Ahbar adlı eserleri vardır, (ö. h. 509), Ömer Kehhale, Mu´cemu´l-Müellifin, 4/313
[23] Bağdad´in şeyhidir. Allame Hafız ve Kadı´dır. Ebu Abdillah el-Hüseyn b. İsmail b. Muhammed ed-Dabbî el-Bağdadî. Fellas ve Zübeyr b. Bekkar ondan işitmişlerdir. Darekutnî kendisinden rivayet etmiştir. On bin kişi onun meclisinde bulunurdu, (h. 235/330), Tabaktü´l-Huffaz, s. 342.
[24] Abdullah b. Ahmed b. Hanbel Ebu Abdurrahman el-Bağdadî, (h. 213/290), Tabaktü´l-Huffaz, s. 288-289.
[25] Hadis´te de asrının iki muhaddisinden biri sayılmıştır, (h. 339/426 Bağdat), Tarih-i Bağdat, 7/279, İbn Cevzî, el-Muntazam, 8/86.
[26] Muhammed b. Hasan b. Süleyman ez-Züzenî Ebu Cafer Fakih, Müfessir ve Muhaddistir. Horasan ve Maveraü´n-Nehir´de kadılık yapmıştır. Buhara´da h. 370 yılında vefat etmiştir. Tefsir, Hadis ve Fıkha dair pek çok eseri vardır. Kehhale, Mu´cemu´l-Müellifin, 9/193.
[27] Ebu Muti1 Mekhul.b. Fadlullah en-Nesefî. Kendisi Hanefî Fakihi´dir. (v. h. 318), Hediyyetü´l-Arifin, 2/470.
[28] ez-Zübeyr b. Bekkâr b. Abdullah b. Mus´ab b. Sabit b. Abdullah b. Zübeyr b. Avvam el-Kureşî el-Esedî ez-Zübeyrî Ebu Abdullah el-Medenî, (ö. h. 256), Mizanü´I-î´tidal, 2/66, Tabaktü´l-Huffaz, s. 231.
[29] Muhammed b. Hasan b. Süleyman ez-Züzenî Ebu Cafer Fakih, Müfessir ve Muhaddistir. Horasan ve Maveraü´n-Nehir´de kadılık yapmıştır. Buhara´da h. 370 yılında vefat etmiştir. Tefsir, Hadis ve Fıkha dair pek çok eseri vardır. Kehhale, Mu´cemu´l-Müellifin, 9/193.
[30] Abdulmelik b. Muhammed b. Abdullah b Buşran b. Muhammed el-Emevî Ebu´l-Kasım el-Bağdadî, mııhaddis ve vaız´dır. (h. 341/432), Mu´cemu´1-Müeilifm, 6/190.
[31] Şam ve Irak´ın büyük Muhaddisleri´nden, Ebubekr Ahmed b. Ali b. Sabit b. Ahmed b. Mehdî el-Bağdadî, (h. 392/463), Tabaktü´l-Huffaz, s. 435-436.
[32] Muhammed b. Sa´d b. Muni´ el-Basrî, Hafızdır, Vakıdî´nin katibidir, (ö. h. 230), Tabaktü´l-Huffaz, s. 183.
[33] el-Hafiz el-İmam el-Bari Müfidü´l-Irak Muhibbiddin Ebu Abdilîah Muhammed b. Mahmud b. Hasan b. Hibetullah b. Mehasin el-Bağdadî, (h. 578/643), Tabaktü´l-Huffaz, s. 499.
[34] Büyük İmam Şam´ın, belki de dünyanın en güvenilir hadis hafızıdır. Hüccettir, sıkadır. Sıkatü´d-Din Ebu´l-Kasım Ali b. Hasan b. Hibetullah b. Hasan ed-Dımeşkî eş,Şafiî, (h. 499/581), Tabaktü´l-Huffaz, s. 474.
[35] Celalü´d-Din Es-Suyûtî, Esbâbu Vurudi'l-Hadis Hadisler ve Sebepleri, İhtar Yayıncılık: 53-60.
[36] Celalü´d-Din Es-Suyûtî, Esbâbu Vurudi'l-Hadis Hadisler ve Sebepleri, İhtar Yayıncılık: 60.
[37] Davudî hakkında malumat geçti
[38] Celalü´d-Din Es-Suyûtî, Esbâbu Vurudi'l-Hadis Hadisler ve Sebepleri, İhtar Yayıncılık: 60-61.