hafiza aise
Thu 24 March 2011, 06:43 pm GMT +0200
12. İtikaf
138. Hz. Aîşe (r.anhâ)'dan rivayet edilmiştir:
Allah, Peygamber (s.a.v)'in ruhunu alıncaya kadar, o, Ramazanın son on gününde itikafa girerdi. Onun (itikafa girmesinin ardından) hanımları itikafa girerdi. [361]
Bir rivayette ise şu ifade yer almaktadır:
Resulullah (s.a.v), Ramazanın son on günü içerisinde itikafa girerdi [362] ve: 'Kadir gecesini, Ramazan'ın son on günündeki (tek gecelerde) arayın1 buyururdu.[363]
Başka bir rivayette ise şu husus yer almaktadır:
Resulullah (s.a.v), her Ramazan ayında itikafa girerdi. Sabah namazını kıldırınca, içinde itikaf etmekte olduğu mekana (çadırına) girerdi. [364]
(Hadisin ravisi) der ki: (Bir defasında) Aişe, mescitte itikafa girmek için Peygamber (s.a.v)'den izin istedi. Peygamber (s.a.v), Aişe'ye izin verdi.[365]
Bunun üzerine Aişe, (kendisi için) mescitte bir çadır kurdu. Zeyneb, Aişe'nin (itikafa girmek için mescidin içinde) çadır kurduğunu işitince, o da (itikafa girmek için mescidin içine) bir çadır kurdu. Resulullah (s.a.v), sabah namazından çıktığı zaman dört tane çadır görüp:
Bunlar da nedir?' diye sordu. Ona, o çadırların haberi bildirildiğinde:
Kadınları bu işe sevk eden şey nedir? İyilik (hayr ve ibadet) mi? Bu çadırları sökün, onlan bir daha görmeyeyim' buyurdu.
Bunun üzerine bütün çadırlar bozulup söküldü. Resulullah (s.a.v) ise, (o) Ram azan1 d a itikafa girmedi.[366] Nihayet Şevval ayının son on günü içinde itikafa girdi. [367]
Diğer bir rivayet ise şu şekildedir:
(Acaba bu yaptıklarınızla) iyilik mi istiyorsunuz? buyurdu ve derhâl çadırının sökülmesini emretti. Çadır söküldü. Artık o Ramazan ayında mkafı terk etti. Ta Şevval ayının ilk on gününde itikafa girdi.[368] Bu rivayetler, Buhârî ile Müslim'in (naklettiği) rivayetlerdir. Tirmizî ise, bu hadisi, Hz. Aişe ile Ebu Hureyre yolundan muhtasar bir şekilde şöyle rivayet etmiştir:
Allah, Peygamber (s.a.v)'in ruhunu alıncaya kadar, o, Ramazan'm son on gününde itikafa girerdi.[369]
Yine Tirmizî'nin başka bir rivayetinde, Hz. Aişe şöyle der:
Resulullah (s.a.v), itikafa girmek istediğinde, sabah namazını kılar, sonra da i'tikafa gireceği yere girerdi.[370]
Ebu Dâvud, bu hadisi; Buhârî'nin rivayetine ve Müslim'in ilk rivayetine benzer şekilde rivayet etmiştir.[371]
"ResuluIIah (s.a.v) itikafa girmek istediğinde sabah namazını kılar, sonra itikafa gireceği yere girerdi. (Bir defasında) Ramazan'ın son on gününde (mescitte) itikafa girmek isteyip çadınnın kurulmasını emretti. Bunun üzerine çadırı kuruldu. ResuluIIah (s.a.v)'in (mescitte çadır kurdurduğunu görünce, ben de, çadırımın kurulmasını emrettim. Bunun üzerine çadırım kuruldu. ResuluIIah (s.a.v)'in benden başka hanımları da (mescitte) çadırlannın kurulmasını emrettiler. Onların da çadırları kuruldu.
ResuluIIah (s.a.v), sabah namazını kılınca, çadırlara bakıp:
Bunlar da ne? (Acaba siz böyle yapmakla) iyilik mi istiyorsunuz? (Gerçekten) iyilik mi istiyorsunuz?' buyurdu. [372] Yine Ebu Davud'un bir rivayetinde, şu ifade yer almakadır:
ResuluIIah (s.a.v) (bir defa):
(Acaba böyle yapmakla) iyilik mi istiyorsunuz?1 buyurdu.
Bunun üzerine ResuluIIah (s.a.v), çadırının (yıkılmasını) emretti. Hemen çadırı yıkıldı. Hanımları da, çadırlarının bozulmasını emrettiler. Onların da çadırları bozuldu. Sonra Peygamber (s.a.v), itikafı, Şevval ayının ilk on gününe erteledi. [373]
Bir rivayette ise, (hadisin ravisi Yahya b. Saîd, "Şevval'in ilk on günü" Şevvalden yirmi gün itikafa girdi" ifadesini yerme)
Kullanmaktadır [374]Nesâî ise bu hadisi; Buhârî'nin bir rivayetine ve Müslim'in de sonuncu rivayetine uygun bir şekilde rivayet etmiştir. [375]
[361] Buhârî, Fadlu Leyleti'I-Kadr 3, t'tikâf 1, 14; Müslim, İ'tikâf 6 (1173); Ebu Dâuud, Siyam 77 (2464); Tirmizî, Saum 71 (790); Nesâî, Mesâcîd 18; İbn Mâce, Sıyâm 59 (1771); Ahmed b. Hanbel, 6/50, 80, 92, 109, 166, 168, 232
[362] İ’tikaf’ kelimesi sözlükte, mutlak olarak; durmak, kalmak, devam etmek gibi manalara gelmektedir.
Fıkıh terimi olarak İse; bir mescitte ibdaet niyetiyle ve belirli kurallara uyarak inzivaya çekilmek demektir.
Hadis kaynaklan, Hz. Peygamber (s.a.v)'in Medine'ye hicretten sonra her yii Ramazân ayının son 10 gününde İtikafa çekildiğini, hanımlarının da genelde Resulullah (s.a.v) ile birlikte itikaf yaptığını nakletmektedir.
Hz. Peygamber (s.a.v)'İn bu tatbikatından hareketle alimler, oruçlunun özellikle Ramazân'm son on gününde itikafa girmesini müstehab kabul etmişlerdir. Hatta Hanefiler, Hz.
Peygamber (s.a.v)'in bunu devamlı yapmış olmasından hareketle itikafı, kifâî nitelikte müekked sünnet saymıştır. Buna göre itikaf üç çeşittir:
1. Vacip Olan İtikaf: Bir şarta bağlı olarak veya şartsız olarak adanmış itikattır.
2. Kifaye Yoluyla Sünneti Müekked Olan İtikaf: Ramazan'ın son on gününde yapılan itikattır.
3. Müstehab Olan İtikaf: Bu ikisinin dışında, bir mescitte, İbadet niyetiyle yapılan itikaftsr.
itikafa girmek, nefsi, yasaklardan korumada daha etkili bir yöntem olduğu gibi, Ramazan'ın son on gününde olması tahmin edilen Kadir gecesine rastlama imkanı ve umudunu da artırır. İtikaf, insanı dünyevî meşgalelerden uzaklaştırıp daha fazla ibadete vesile olması yanında, genel anlamda, hayatın anlamı üzerinde tefekkür etme imkanı da sağlar. İnsanların zaman zaman böyle derin tefekküre ihtiyacı vardır. îtikaf, bu tefekkürü gerçekleştirmek için bir fırsat olarak kullanılabilir. B.k.z: Komisyon, İlmihal, T.D.V, 1/404-405; Y. Kerimoğlu, Emanet ve Ehliyet, 1/432 (ç)
[363] Buhârî, Fadlu Leyleti'1-Kadr (=Salâtu't-Terâvîh} 3
[364] itikafa girmeye niyet eden kişinin, itikafa ne zaman başlayacağı konusunda alimlerin görüşleri farklıdır. Bu konudaki ihtilaf, Hz. Peygamber {s.a.vj'in itikafa başladığı zaman ile çadıra girdiği zamanın birbirine karıştırılmasından kaynaklanmaktadır. İçlerinde dört mezhep imamının da bulunduğu alimlerin çoğunluğuna göre; itikafa, güneşin batmasından biraz önce girilir. Bu konudaki delil, Ebu Saîd el-Hudrî'den gelen hadistir. Bu hadise göre, Hz. Peygamber (s.a.v), itikaf için mescide akşamdan girerdi. Sabah namazından sonra da mescidin içinde kurulan çadıra geçerdi. Bu çadıra girmesinden maksat; yalnız kalmaktır. Geceleyin mescitte kimse olmadığı için zaten yalnızdı. Onun için çadıra girme ihtiyacı hissetmemişti. Kısacası, Hz. Peygamber (s.a.v)'in çadıra, sabah namazından sonra girmesi, onun itikafa o zaman girdiğini göstermez. Hanefilere göre, itikaf-ta en az bir gün durulmalıdır, İtikaf, ancak oruçla birlikte eda edilir, (ç)
[365] Fitneden korkulduğu için, kadınların, içinde oturdukları evlerin mescidinde itikaf yapmaları daha uygun görülmüş. Bu durumda itikaf yaptıkları yerler, kadınlar hakkında, cema atin namaz kıldığı mescitler gibi olur. Çünkü kadının evinde yapmış olduğu itikaf, dışarıdaki mescitte yapmış olduğu itikaftan daha faziletlidir, (ç)
[366] Hadisin metninden anlaşıldığı üzere; Hz. Peygamber {s.a.v), mescitte kurulan çadırları gö-. rünce, bunu yadırgamış ve hanımlarına yaptıklarının iyi bir iş olmadığını söylemiştir. Hatta bununla da kalmayıp kendi için kurulan çadırı bile bozdurarak itikafını ileri bir tarihe ertelemiştir. Hz. Peygamber (s.a.v)'in bu tavrı şu iki sebebe dayanabilir:
1. Hanımlarının hareketini kendisine yakınlık konusunda bir yarış ve övünme vesilesi olarak değerlendirmiş olabilir. Çünkü böyle bir maksatla İtikafa girmek caiz değildir.
2. itikaf için mescidin içinde kurulan çadırlar mescidin daralmasına, dolayısıyla cemaatin sıkıntıya düşmesine sebep olmuştur. Bu sebeple de Resulullah (s.a.v), çadırları söktür-müştür.
itikafa girildikten sonra ihtiyaç halinde itikaftan çıkılabilir. Yalnız İmam Mâlik'e göre bu itİ-kafm kazası vaciptir. Diğer üç imama göre İse itikaf vacip bir itikaf değilse, kazası gerekmez. Vacip itikafın kazası lazımdır. Çünkü Peygamber (s.a.v), hanımlarına, itikaflarını kaza etmelerini emretmemiştir. Hz. Peygamber (s.a.v)'in, bu itikafı, kendisinin kaza etmesinin sebebi; bu itikafın vacip oluşundan değil, bir amel işlediğinde onu tam yapmasından dolayıdır, (ç)
[367] Tirmizî, Saum 71 (790}
[368] Buhârî, İ'tikâf 14
[369] Müslim, İ'tikâf 6 (1173)
[370] Tirmizî, Savm 71 (791)
[371] Ebu Dâvud, Siyam 77 (2464); Buhârî, İtikaf 14,18; Müslim, itikaf 6 (1173)
[372] Ebu Dâvud, Sıyâm 77 (2464)
[373] Ebu Dâvud, Sıyâm 77 (2464)
[374] Ebu Dâvud, Sıyâm 77 (2464)
[375] Nesâî, Mesâcîd 18; Buhârî, İtikaf 14,18; Müslim, Sıyâm 6 (1173)
138. Hz. Aîşe (r.anhâ)'dan rivayet edilmiştir:
Allah, Peygamber (s.a.v)'in ruhunu alıncaya kadar, o, Ramazanın son on gününde itikafa girerdi. Onun (itikafa girmesinin ardından) hanımları itikafa girerdi. [361]
Bir rivayette ise şu ifade yer almaktadır:
Resulullah (s.a.v), Ramazanın son on günü içerisinde itikafa girerdi [362] ve: 'Kadir gecesini, Ramazan'ın son on günündeki (tek gecelerde) arayın1 buyururdu.[363]
Başka bir rivayette ise şu husus yer almaktadır:
Resulullah (s.a.v), her Ramazan ayında itikafa girerdi. Sabah namazını kıldırınca, içinde itikaf etmekte olduğu mekana (çadırına) girerdi. [364]
(Hadisin ravisi) der ki: (Bir defasında) Aişe, mescitte itikafa girmek için Peygamber (s.a.v)'den izin istedi. Peygamber (s.a.v), Aişe'ye izin verdi.[365]
Bunun üzerine Aişe, (kendisi için) mescitte bir çadır kurdu. Zeyneb, Aişe'nin (itikafa girmek için mescidin içinde) çadır kurduğunu işitince, o da (itikafa girmek için mescidin içine) bir çadır kurdu. Resulullah (s.a.v), sabah namazından çıktığı zaman dört tane çadır görüp:
Bunlar da nedir?' diye sordu. Ona, o çadırların haberi bildirildiğinde:
Kadınları bu işe sevk eden şey nedir? İyilik (hayr ve ibadet) mi? Bu çadırları sökün, onlan bir daha görmeyeyim' buyurdu.
Bunun üzerine bütün çadırlar bozulup söküldü. Resulullah (s.a.v) ise, (o) Ram azan1 d a itikafa girmedi.[366] Nihayet Şevval ayının son on günü içinde itikafa girdi. [367]
Diğer bir rivayet ise şu şekildedir:
(Acaba bu yaptıklarınızla) iyilik mi istiyorsunuz? buyurdu ve derhâl çadırının sökülmesini emretti. Çadır söküldü. Artık o Ramazan ayında mkafı terk etti. Ta Şevval ayının ilk on gününde itikafa girdi.[368] Bu rivayetler, Buhârî ile Müslim'in (naklettiği) rivayetlerdir. Tirmizî ise, bu hadisi, Hz. Aişe ile Ebu Hureyre yolundan muhtasar bir şekilde şöyle rivayet etmiştir:
Allah, Peygamber (s.a.v)'in ruhunu alıncaya kadar, o, Ramazan'm son on gününde itikafa girerdi.[369]
Yine Tirmizî'nin başka bir rivayetinde, Hz. Aişe şöyle der:
Resulullah (s.a.v), itikafa girmek istediğinde, sabah namazını kılar, sonra da i'tikafa gireceği yere girerdi.[370]
Ebu Dâvud, bu hadisi; Buhârî'nin rivayetine ve Müslim'in ilk rivayetine benzer şekilde rivayet etmiştir.[371]
"ResuluIIah (s.a.v) itikafa girmek istediğinde sabah namazını kılar, sonra itikafa gireceği yere girerdi. (Bir defasında) Ramazan'ın son on gününde (mescitte) itikafa girmek isteyip çadınnın kurulmasını emretti. Bunun üzerine çadırı kuruldu. ResuluIIah (s.a.v)'in (mescitte çadır kurdurduğunu görünce, ben de, çadırımın kurulmasını emrettim. Bunun üzerine çadırım kuruldu. ResuluIIah (s.a.v)'in benden başka hanımları da (mescitte) çadırlannın kurulmasını emrettiler. Onların da çadırları kuruldu.
ResuluIIah (s.a.v), sabah namazını kılınca, çadırlara bakıp:
Bunlar da ne? (Acaba siz böyle yapmakla) iyilik mi istiyorsunuz? (Gerçekten) iyilik mi istiyorsunuz?' buyurdu. [372] Yine Ebu Davud'un bir rivayetinde, şu ifade yer almakadır:
ResuluIIah (s.a.v) (bir defa):
(Acaba böyle yapmakla) iyilik mi istiyorsunuz?1 buyurdu.
Bunun üzerine ResuluIIah (s.a.v), çadırının (yıkılmasını) emretti. Hemen çadırı yıkıldı. Hanımları da, çadırlarının bozulmasını emrettiler. Onların da çadırları bozuldu. Sonra Peygamber (s.a.v), itikafı, Şevval ayının ilk on gününe erteledi. [373]
Bir rivayette ise, (hadisin ravisi Yahya b. Saîd, "Şevval'in ilk on günü" Şevvalden yirmi gün itikafa girdi" ifadesini yerme)
Kullanmaktadır [374]Nesâî ise bu hadisi; Buhârî'nin bir rivayetine ve Müslim'in de sonuncu rivayetine uygun bir şekilde rivayet etmiştir. [375]
[361] Buhârî, Fadlu Leyleti'I-Kadr 3, t'tikâf 1, 14; Müslim, İ'tikâf 6 (1173); Ebu Dâuud, Siyam 77 (2464); Tirmizî, Saum 71 (790); Nesâî, Mesâcîd 18; İbn Mâce, Sıyâm 59 (1771); Ahmed b. Hanbel, 6/50, 80, 92, 109, 166, 168, 232
[362] İ’tikaf’ kelimesi sözlükte, mutlak olarak; durmak, kalmak, devam etmek gibi manalara gelmektedir.
Fıkıh terimi olarak İse; bir mescitte ibdaet niyetiyle ve belirli kurallara uyarak inzivaya çekilmek demektir.
Hadis kaynaklan, Hz. Peygamber (s.a.v)'in Medine'ye hicretten sonra her yii Ramazân ayının son 10 gününde İtikafa çekildiğini, hanımlarının da genelde Resulullah (s.a.v) ile birlikte itikaf yaptığını nakletmektedir.
Hz. Peygamber (s.a.v)'İn bu tatbikatından hareketle alimler, oruçlunun özellikle Ramazân'm son on gününde itikafa girmesini müstehab kabul etmişlerdir. Hatta Hanefiler, Hz.
Peygamber (s.a.v)'in bunu devamlı yapmış olmasından hareketle itikafı, kifâî nitelikte müekked sünnet saymıştır. Buna göre itikaf üç çeşittir:
1. Vacip Olan İtikaf: Bir şarta bağlı olarak veya şartsız olarak adanmış itikattır.
2. Kifaye Yoluyla Sünneti Müekked Olan İtikaf: Ramazan'ın son on gününde yapılan itikattır.
3. Müstehab Olan İtikaf: Bu ikisinin dışında, bir mescitte, İbadet niyetiyle yapılan itikaftsr.
itikafa girmek, nefsi, yasaklardan korumada daha etkili bir yöntem olduğu gibi, Ramazan'ın son on gününde olması tahmin edilen Kadir gecesine rastlama imkanı ve umudunu da artırır. İtikaf, insanı dünyevî meşgalelerden uzaklaştırıp daha fazla ibadete vesile olması yanında, genel anlamda, hayatın anlamı üzerinde tefekkür etme imkanı da sağlar. İnsanların zaman zaman böyle derin tefekküre ihtiyacı vardır. îtikaf, bu tefekkürü gerçekleştirmek için bir fırsat olarak kullanılabilir. B.k.z: Komisyon, İlmihal, T.D.V, 1/404-405; Y. Kerimoğlu, Emanet ve Ehliyet, 1/432 (ç)
[363] Buhârî, Fadlu Leyleti'1-Kadr (=Salâtu't-Terâvîh} 3
[364] itikafa girmeye niyet eden kişinin, itikafa ne zaman başlayacağı konusunda alimlerin görüşleri farklıdır. Bu konudaki ihtilaf, Hz. Peygamber {s.a.vj'in itikafa başladığı zaman ile çadıra girdiği zamanın birbirine karıştırılmasından kaynaklanmaktadır. İçlerinde dört mezhep imamının da bulunduğu alimlerin çoğunluğuna göre; itikafa, güneşin batmasından biraz önce girilir. Bu konudaki delil, Ebu Saîd el-Hudrî'den gelen hadistir. Bu hadise göre, Hz. Peygamber (s.a.v), itikaf için mescide akşamdan girerdi. Sabah namazından sonra da mescidin içinde kurulan çadıra geçerdi. Bu çadıra girmesinden maksat; yalnız kalmaktır. Geceleyin mescitte kimse olmadığı için zaten yalnızdı. Onun için çadıra girme ihtiyacı hissetmemişti. Kısacası, Hz. Peygamber (s.a.v)'in çadıra, sabah namazından sonra girmesi, onun itikafa o zaman girdiğini göstermez. Hanefilere göre, itikaf-ta en az bir gün durulmalıdır, İtikaf, ancak oruçla birlikte eda edilir, (ç)
[365] Fitneden korkulduğu için, kadınların, içinde oturdukları evlerin mescidinde itikaf yapmaları daha uygun görülmüş. Bu durumda itikaf yaptıkları yerler, kadınlar hakkında, cema atin namaz kıldığı mescitler gibi olur. Çünkü kadının evinde yapmış olduğu itikaf, dışarıdaki mescitte yapmış olduğu itikaftan daha faziletlidir, (ç)
[366] Hadisin metninden anlaşıldığı üzere; Hz. Peygamber {s.a.v), mescitte kurulan çadırları gö-. rünce, bunu yadırgamış ve hanımlarına yaptıklarının iyi bir iş olmadığını söylemiştir. Hatta bununla da kalmayıp kendi için kurulan çadırı bile bozdurarak itikafını ileri bir tarihe ertelemiştir. Hz. Peygamber (s.a.v)'in bu tavrı şu iki sebebe dayanabilir:
1. Hanımlarının hareketini kendisine yakınlık konusunda bir yarış ve övünme vesilesi olarak değerlendirmiş olabilir. Çünkü böyle bir maksatla İtikafa girmek caiz değildir.
2. itikaf için mescidin içinde kurulan çadırlar mescidin daralmasına, dolayısıyla cemaatin sıkıntıya düşmesine sebep olmuştur. Bu sebeple de Resulullah (s.a.v), çadırları söktür-müştür.
itikafa girildikten sonra ihtiyaç halinde itikaftan çıkılabilir. Yalnız İmam Mâlik'e göre bu itİ-kafm kazası vaciptir. Diğer üç imama göre İse itikaf vacip bir itikaf değilse, kazası gerekmez. Vacip itikafın kazası lazımdır. Çünkü Peygamber (s.a.v), hanımlarına, itikaflarını kaza etmelerini emretmemiştir. Hz. Peygamber (s.a.v)'in, bu itikafı, kendisinin kaza etmesinin sebebi; bu itikafın vacip oluşundan değil, bir amel işlediğinde onu tam yapmasından dolayıdır, (ç)
[367] Tirmizî, Saum 71 (790}
[368] Buhârî, İ'tikâf 14
[369] Müslim, İ'tikâf 6 (1173)
[370] Tirmizî, Savm 71 (791)
[371] Ebu Dâvud, Siyam 77 (2464); Buhârî, İtikaf 14,18; Müslim, itikaf 6 (1173)
[372] Ebu Dâvud, Sıyâm 77 (2464)
[373] Ebu Dâvud, Sıyâm 77 (2464)
[374] Ebu Dâvud, Sıyâm 77 (2464)
[375] Nesâî, Mesâcîd 18; Buhârî, İtikaf 14,18; Müslim, Sıyâm 6 (1173)