ehlidunya
Wed 28 July 2010, 04:14 pm GMT +0200
Türkiye'nin en büyük sanayi kuruluşlarının sıralandığı İSO 500 listesinin zirvesini Tüpraş bu yıl da kaptırmadı. Rafineri devini Elektrik Üretim AŞ (EÜAŞ) izliyor. 2008'de 652,4 milyon lira zarar eden kamunun elektrik şirketi, 2009'da 1 milyar 423 milyon lira kâra geçerek Türkiye'nin en kârlı firması unvanını kazandı. Geçen yıl özel şirketlerin istihdamı azalırken, kamu kuruluşları personeli artırdı.
Dünyayı kasıp kavuran ekonomik kriz, Türkiye'de büyük şirketleri Başbakan'ın deyimiyle 'teğet' geçti. İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) açıkladığı 'Türkiye'nin 500 Bü yük Sanayi Kuruluşu Araştırması'na göre ekonominin devleri, kriz yılında ciroları düşmesine rağmen kârlarını yüzde 30'dan fazla artırdı. 2008 yılında en büyük 500 sanayi kuruluşunun üretimden net satışları toplam 242 milyar 244 milyon liraydı. Bu rakam 2009'da 210 milyar 567 milyon liraya indi. 2008'de 11 milyar 623 milyon lira olan toplam kâr (vergi öncesi) ise 15 milyar 555 milyon TL'ye çıktı.
İSO'nun her yıl yaptığı araştırmanın 2009 sonuçları dün Oda Başkanı Tanıl Küçük tarafından düzenlenen bir basın toplantısıyla açıklandı. Buna göre Tüpraş, 500 büyük kuruluş listesinin zirvesini bu yıl da kimseye kaptırmadı. 15 milyar 495 milyon liralık üretimden satışlarıyla birinci sırada yer alan şirketi, 6 milyar 527 milyon TL ile Elektrik Üretim AŞ (EÜAŞ), 5 milyar 473 milyon lira ile de Oyak Renault izledi. Tüpraş'ın toplam üretimden satışlar içindeki payı yüzde 11,4'ten 7,4'e geriledi. Araştırmada, ham petrol fiyatlarındaki gerilemenin bu sonuçta etkili olduğu belirtildi.
Listede 2008 yılında yedinci sırada bulunan Arçelik, 2009 yılında dördüncü sıraya yükselirken, beşinci sırada Tofaş yer aldı. 2008 yılında 3. sırada yer alan Ford 2009'da 6. sıraya gerilerken, yedinci sırada Erdemir, sekizinci sırada Aygaz, dokuzuncu sırada Vestel Elektronik, onuncu sırada Habaş, on birinci sırada İçdaş, on ikinci sırada İsdemir, on üçüncü sırada Toyota, on dördüncü sırada Petkim ve on beşinci sırada ise Türkiye Şeker Fabrikaları bulunuyor. Bu sonuçlara göre, 2009 yılında ilk 15 sanayi kuruluşu içinde 2 kamu ve 13 özel şirket yer aldı.
Tabloda kamu şirketi olarak yer alan EÜAŞ, 1 milyar 423 milyon lira ile en çok kâr eden kuruluş olarak öne çıktı. Şirket, bir önceki sene 652,4 milyon lira zarar etmişti. En fazla kâr eden ilk üç kuruluştan ikincisi 776 milyon 931 bin lira dönem kârı ile petrokimya devi Tüpraş olurken, üçüncü sırayı da 673 milyon 939 bin TL ile sigara üreticisi Philsa Philip Morris aldı. İlk 500'de ilk 50 sanayi kuruluşunun üretimden satışlar içerisindeki payı 2008 yılında yüzde 52,6 olurken 2009 yılında bu oran yüzde 48,5'e geriledi. Brüt katma değerde 2009 yılında ilk 50 kuruluşun payı yüzde 54,9 olarak belirlenirken, 2008 yılında yüzde 58,8 olan ilk 50 kuruluşun 500 içerisindeki kâr ve zarar toplamının payı ise yüzde 41,2 oldu.
İHRACATIN LOKOMOTİFİ OTOMOTİV SEKTÖRÜ
En fazla ihracat yapan ilk 3 kuruluş ise 3 milyar 12 milyon 429 bin dolar ile Oyak Renault, 2 milyar 38 milyon 704 bin dolar ile Ford Otomotiv, 2 milyar 4 milyon 257 bin dolar ile Tofaş olarak sıralandı. 500 kuruluşun ihracatı 2009 yılında 2008'e göre yüzde 31,7 oranında azaldı. 2009 yılında İSO 500'de alt sektörler itibarıyla ihracat değişim oranları incelendiğinde bir tek gıda, içki ve tütün sanayiinde yüzde 1,1 oranında artış olduğu, diğer tüm alt sektörlerde değişen oranlarda azalışlar meydana geldiği görülüyor. İlk 500 sanayi kuruluşunun toplam ihracatı içinde en yüksek paya sahip olan alt sektör yüzde 27,5 ile taşıt araçları olurken, bu sektörün 2009 yılındaki ihracat düşüş oranı yüzde 29,2 seviyesinde gerçekleşti. 2009 yılında İstanbul Sanayi Odası 500 listesi genelinde üretimden satışlar cari fiyatlarla yüzde 13,1, toplam satış hasılatı yüzde 12,3, dönem zararı ise yüzde 37,1 oranında azalırken, dönem kârı yüzde 10,8, dönem kâr ve zarar toplamı yüzde 31,4, net katma değer yüzde 6,8 oranında arttı.
Ekonominin önemli ölçüde küçüldüğü 2009'da İSO 500'de satışların önemli ölçüde düştüğü, ancak daha önceki kriz yıllarından farklı olarak satışlardaki düşüşe rağmen kârlılık ve katma değerin arttığı, mali yapının önceki yıla göre nispeten iyileştiği dikkati çekiyor. Geçen yıl İSO 500 genelinde üretimden satışlar cari fiyatlarla yüzde 13,1, toplam satış hasılatı yüzde 12,3, dönem zararı ise yüzde 37,1 oranında azaldı.
Şirketlerin istihdamı yüzde 5,1 azaldı
İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) 500 Büyük Sanayi Kuruluşu raporunda istihdamla ilgili bölüm dikkat çekici. Şirketlerin kriz yılında kârlarını artırmasına rağmen çalışan sayısını azalttığı görülüyor. Rapora göre geçtiğimiz yıl 500 büyük sanayi şirketinin istihdamı bir önceki yıla göre yüzde 5,1 oranında azaldı. Özel ve kamu kuruluşları açısından bakıldığında 2009'da çalışan sayısı özel kuruluşla yüzde 6,7 oranında düştü, kamu kuruluşlarında ise yüzde 5,4 oranında arttı. En çok istihdam sağlayan şirket 14 bin 539 kişiyle Şeker Fabrikaları AŞ oldu. Bu şirketi sırasıyla Arçelik (12 bin 553), EÜAŞ (12 bin 191), Taş Kömürü Kurumu (10 bin 979) ve Kömür İşletmeleri (9 bin 037) izliyor.