rray
selsebil
Tue 22 September 2009, 11:53 am GMT +0200
Islam dinini temel kaynakları:ünite :11
- hz. Peygamberin sözleri tutum ve davranışları anlamında sünnet ve hadis kuranın birinci dereceden anlam ve yorumu olarak kabul edilir.
- - hz. ömerin hadis yazımını yasaklamasında gözettiği hikmet; dirayetsiz bir rivayet kargaşasının yaşanması korkusudur.
- ** hadis ilimleri içinde ::
--1- garibul hadis ilmi : Hadis metinlerinde geçen garip kelimeleri semantik tahlile tabi tutar
--2- esbabı vürudil hadis ilmi : Hadislerin vürud sebeplerini araştırır.
--3- muhteliful hadis ilmi : Aralarında çelişki görülen hadisleri cem ve telif ile uğraşır.
--4- fıkhül hadis ilmi : Hadislerden hüküm çıkarmayı- istinbatı konu edinir.
*** usuli fıkıh : **** islami ilimler içinde dört ayrı ilmin ( dil mantık kelam fıkıh ) esas ve ilkelirini bir araya toplayan gerek bilgi felsefesi bakımından gerekse anlama ve yorumlama yöntemi bakımından bağımsız ve kısmen de olsa olgunlaşmış bir metodoloji- yöntembilim geliştirebilen tek disiplin- bilim dalı olarak kabul edilmiştir.
* usuli fıkhın hadislere tatbikini zorlaştıran hususlar :
1- anlama yönteminin ( istinbat metodu ) büyük ölçüde lafzi delalet yolları üzerine bina edilmesi.
2- diğer unsurlara başvurmakla birlikte dil unsurunu ön planda tutması.
3- kanun yorumlama yöntemlerinden “ lafzi yorumlamaya” öncelik vermesidir.
** sünnet ve hadisi doğru anlamanın temel esas ve ilkeleri
1- anlayan ( insan ) ile ilgili esaslar.
2- anlatan ( hz. Peygamber ) ve üslubu ile ilgiliesaslar
3- anlatılan ( hadis ve sünnet ) ile ilgili esaslar.
--* anlayan – insan açısından anlamaya etki eden etkenler :
1-anlayanın sünnet ve hadisi anlamaya girişmeden önce zihninde ve bilincinde var olan şeyler.
2- anlayanın anlamaya girişmeden önce güttüğü gaye ve maksat
3- anlayanın kültür birikimi ve bilgi dağarcığı
4- anlayanın dünya görüşü düşünce yapısı ve değer yargıları
5- anlayanın içinde yaşadığı çağ ve bu çağıın dayatmaları
6- anlayının deneyimleri bireysel ve toplumsal yaşantısı tarihsel ve toplumsal şartlar.
**-- * hz. Peygamberin üslubu ve anlatım tarzı :
1- dolaylı anlatım
2- dolaysız anlatım.
* dolaysız anlatım = sözü dolaştırmadan ifade edilecek hakikatın açık ve yalın bir şekilde bildirilmesidir.
- dolaysız anlatım; en çok hz. Peygamberin açık emir ve yasaklarında geçmiş gelecek ve mevcut durum ile ilgili öğretici ve bilgilendirici haberlerinde hutbelerinde yazışmalarında v e vasiyetlerinde görülmektedir.
- hadislerde hüküm bildiren önermeler daha çok bu yolla ifade edilmiştir. Inanç ibadet ve toplumsal kurallar hususunda daha çok bu yola başvurulmuştur.
- fakihler arasında en çok kullanılan hadisler dolaysız anlatım ile nakledilen hadislerdir.
- dolaysız anlatımın en çok kufllanıldığı hutbeler; kısa öz ve veciz ifadelere sahiptir.
* hz. Peygamberin vasiyetleri iki kısma ayrılır.
1- şahıslara yönelik ( özel veya genel ) vasiyetleri.
2- herhangi bir konuda yaptığı genel tavsiyeler
- hz. Peygamberin ibni abbas ve muaz bin cebele yaptığı vasiyetler dolaysız anlatımın güzel örnekleridir.
Islam dininin temel kavramları:ünite:11devam
-dolaylı anlatım: Bir hakikatı ifade edebilmek için açık veya yalın ifadeler yerine onu anlaşılır kılmak veya insanın zihnine ve hayatına katmak için başvurulan anlatım tarzı dolaylı anlatımdır.
- dolaylı anlatımlar :
1- edebi tasvirler
2- teşbih
3- mecaz
4- istiare
5- kinaye
6- meseller
7- kıssalar
* hz. Peygamberin anlatım tarzı olarak en fazla başvurduğu üslup; edebi tasvirlerdir. Onun kullandığı edebi tasvirler iki kısma ayrılır..:
1- gayb alemi ile ilgili maddi ve manevi tasvirler: Kıyamet cennet cehennem melek şeytan vb.
2- şehadet alemi ile ilgili maddi ve manevi tasvirler.: Abdest namaz oruçhaczekat vb.
- hz. Peygamber; niteleme tasvirleri ile birlikte mukayeselerle de anlatmak istediklerini ifade etmiştir.(et tasvir bil muvazene)
- dolaylı anlatımın en önemli üslubu ; teşbih istiare ve mecazdır.
- mecaz : Dinsel sınırlar içinde kalınarak yapılan bir dolaylı anlatım tarzıdır.
- mecaz : Cümlenin sözlük- hakiki anlamına dayanmayan yorumlarına mecaz denir. Mecaz geçiş demektir.
- mecaz ; bir sözün temel anlamı ile alınmasını imkansız kılan bir engelden dolayı başka bir anlamda anlaşılmasına mecaz adı verilir.
- hakikat ise bir kelimenin vaaz edildiği anlamdır.
- kinaye : Belli bir kelimenin hem temel anlamını ( yani sözcügün ilk vaaz olunduğu nesnel karşılığı ) hem de mecazi anlamını karşılayacak şekilde kullanılmasıdır.
- kıssalar :
1- gerek rüyada gerekse uyanıkken hz. Peygamberin yaşadığı tecrübelerdir. Vahyin başlangicı ve miraç ile ilgili kıssalar. Bunların sayısı onbeşi geçmez.
2- gaybi kıssalar :
A: Geçmişte yaşanan tarihi kıssalar
b: Gelecekte meydana gelecek büyük hadiseler.
3- temsili kıssalar : Dolaylı anlatım tarzıdır.
* meseller : Bir hakikatı anlatmak için başvurulan bir açıklama tarzıdır. Kuranda kırküç yerde mesellere başvurulduğu bilinmektedir.
**** anlatılan ( hadis ve sünnet ) ile ilgili ilkeler :
1- hadislerle ilgili yapılması gereken ilk iş her hadisin bütün rivayetlerini toplamaktır.
2- hadislerin doğru anlaşılabilmesi için atılması gereken ikinci adım aynı konuda varid olan bütün hadisleri toplamaktır.
3- hadisin kime hitasen hangi sebeplerle söylendiğini tesbit etmektir.
4- bir hadisin sadece vürud sebebi değil aynı zamanda illeti ve hikmeti de tesbit edilmelidir.
5- kuranı esas alarak bir konuda varid olan bütün hadislerden ve bu hadislerin illet hikmet gaye ve maksatlarından hareketle genel ilkeler belirlemek ve tek tek bu ilkeler çerçevesinde yorumlamak lazımdır.
- esbabı nüzul = ayetler için
- esbabı vürud = hadisler için
selsebil
Tue 22 September 2009, 11:54 am GMT +0200
Islam dininin temel kaynakları :ünite :12
** bir hadisin kaynağını tesbit etmenin yöntemleri :
Yöntem 1- bir hadisin hangi kaynaklarda geçtiğini tesbit etmenin en kolay yolu ; hadiste geçen bir anahtar kelime yardımıyla araştırmaya başlamaktır.
- bunun için ; kütübisssitte dariminin süneni malikinin muvattasını ve ahmed ibni hanbelin müsnedinin fihristlerini ihtiva eden “el mu’cem- el müfehres li elfazil hadisinnebevi” adlı sekiz ciltlik arapça esere müracat etmek gerekir.
- özgün adıyla “ concordance” diye anılan bu eser hollanda kraliyet akademisinin öncülüğünde müsteşrik wensinck ‘ in liderliğinde 40 kadar ilim adamının 1916 da başladığı bu çalışmanın ilk cildi yirmi yıl sonra 1936 da “ leiden “ de neşredilmiştir. Sekizinci cildi ise 1988 de basılmış ve yayınlanmıştır.
Yöntem 2- bir hadisin kaynağını tesbit etmenin ikinci yolu; sahabi olan ravisinden hareketle işe başlamaktır.
- üç ayrı hadis tasnif türü :
A- müsnedler: Hadisin konularına ve muhtevasına bakılmaksızın sadece isnadında yer alan sahabi isimlerine göre tasnif edilen eserlere müsned denir.
B- mu’cemler : Mucem adıyla anılan hadis tasnifleri müsnedler gibi sadece ravilere göre değil meşhur hadis şeyhlerine ve hadis merkezlerine göre alfabetik olarak tanzim edilen eserlerdir.
- mucemlerin en meşhuru; tabarani nin üç mucemidir.
C- etraf kitapları : Ravi isimlerinden haraketle hadislerin kaynaklarını tesbit etmemize yardımcı olacak üçüncü tür hadis tasnifleri etraf kitaplarıdır.
- etraf kitapları; aslında hadisin diğer kısımlarına delalet edebilecek bir tarafına yer verdikleri için bu ismi almışlardır. El mizzi nin eşrafı en nablusi nin eseri.
Yöntem 3- bir hadisin kaynaklarını tesbit edebilmenin üçüncü yöntemi; hadisin ihtiva ettiği konudan hareket etmektir.
- knularına göre tasnif edilen hadis kitapları :
1- dinin bütün konularını ihtiva eden eserlerdir. Camiler ile camilerin üzerine yapılan mustahrac müstedrek ve zevaid türü eserler bu kısma girer.
2- dinin bütün konularına göre değil de bazı konularını ihtiva eden bilhassa fıkhi konuları içeren eserlerdir. Sünen. Musannef ve muvatta türü tasnifler bu kısma girer.
3- sadece bir konuya tahsis edilen eserlerdir. ( buhari ninahlak hadislerine tahsis edilen el edebül müfredi gibi.)
yöntem 4- hadislerin kaynaklarına ulaşmanın dördüncü yöntemi hadis metninin ilk kelimesinden hareket etmektir.
- hadislere metnin başında bulunan ilk kelimelerin alfabetik sırasına göre yer veren kaynaklar :
1- imam suyuti nin el camiussağir i
2- halk dilinde hadis olarak şöhret bulan rivayetlere- sözlere tahsis edilen eserler. Sehavi nin “ el maksadul hasene” si acluni nin “ keşful hafa”sı bu tür eserlerdir.
Yöntem 5 - hadislerin kaynaklarına ulaşmanın beşinci yolu hadisin isnad ve metin bakımından konumunu gözönüne alarak araştırmaya başlamaktır.
****sahih hadis : Adil ve zabit ravilerin muttasıl bir isnad ileşaz ve illetten ari olmak üzere rivayet ettikleri hadislere sahih hadis denir.
- bir hadisin sahih olup olmadığını tesbit etmek için üç önemli husus :
- 1- hadisin isnadında yer alan ravilerin adalet ve zapt bakımından durumları.
- 2- isnadı oluşturan ravilerin arasında bir kesinti olup olmadığı.
- 3- hadisin isnad ve metin bakımından şaz ve illetten ari olup olmadığı yani güvenilir bir ravinin kendisinden daha güvenilir bir raviler topluluğuna muhalefet edip etmediği ve görünüy itibari ile sahih olduğu halde gizli bir illet taşıyıp taşımadığı.
* raviler hakkında genel bilği veren eserler ;
1 – sahabe biyografileri.
2- tabakat kitapları
3- genel ravi tarihleri
4- özel ravi tarihleri
selsebil
Tue 22 September 2009, 11:55 am GMT +0200
ÜNİTE:13
*DİNİ HÜKÜMLER :
1- İNANÇLA İLGİLİ HÜKÜMLER = EL AHKAMÜL İTİKADİYYE : KELAM İLMİ İNCELER.
2- AHLAKLA İLGİLİ HÜKÜMLER = EL AHKAMUL HUKUKİYYE : AHLAK İLMİ İNCELER
3- İNSANLARIN DAVRANİŞLARI VE TASARRUFLARI İLE İLĞİLİ HÜKÜMLER = EL AHKAMUL AMELİYYE : MÜKELLEF OLAN BİR KİMSENİN SÖZ. FİİL VE TASARRUFLARIYLA İLGİLİ HÜKÜMLERDİR.
** İSLAM HUKUKU DA DİĞER HUKUK SİSTEMLERİ GİBİ AKLA HİTAP EDER.
** İSLAM HUKUKUNUN BEŞ TEMEL İLKESİ **
1- ZORLUKLARI KOLAYLAŞTIRMA İLKESİ
2- SORUMLULUKLARIN AZLIĞI İLKESİ
3- HÜKÜMLERDE TEDRİCİLİK İLKESİ
4- İNSANLARIN YARARININ GÖZETİLMESİ İLKESİ
5- ADALETİ GERÇEKLEŞTİRME İLKESİ.
* NEFYÜL HARAÇ = ZORLUKLARI KOLAYLAŞTIRMA İLKESİ : İSLAM HUKUKUNDA KANUN KOYUCU ( ŞARİ ); İNSANLARA KOLAYLIK GÖSTERMEYİ ONLARI SIKINTIYA SOKMAMAYI TEMEL İLKE OLARAK KABUL ETMİŞTİR.
- İSLAM HUKUKU; ZARURET HALİRDE MAHZURLU ŞEYLERİ DE MÜSAH SAYMIŞTIR. YANİ;
- ED DARURAT TUBİHUL MAHZURAT = ZARURETLER MAHZURLARI MUBAH KILAR.
- MEŞAKKAT TEYSİRİ CELBEDER = SIKINTININ KOLAYLIĞI CELBEDECEĞİ.
- SIKINTININ KALDIRILDIĞINI SIKINTIYI DOĞURACAK HER ŞEYİN HÜKÜMSÜZ OLDUĞUNU
*** İSLAM HUKUKUNDA HAFİFLETİCİ SEBEPLER *****
1- İHTİYAÇ
2- SEFER
3- HASTALIKUNUTMA
4- HATA
5- CEHALET ( BİLMEME )
6- İKRAH = ZORLAMA
7- UMUMİ BELVA.( KAÇINILMASI ZON DURUMLAR )
- HATA İKİYE AYRILIR :
1 - FİİLDE HATA <: FAİLİN BİR FİİLİ KASTETMESİNE RAĞMEN BAŞKA BİR FİİLİN SADIR OLMASIDIR.
2- KASTTA HATA : BİR FİİLİ KASTEDEN FAİLİN FİİLİNİN KASTETTİĞİNDEN BAŞKASINDA GERÇEKLEŞMESİDİR. ( MÜCTEHİDİN İÇTİHADINDA YANILMASI KASTTA HATADIR.)
- İKRAH : BİR KİMSEYİ İSTEMEDİĞİ HALDE BİR FİİL VEYA SÖZÜ BİZZAT YAPMAYA ZORLAMAKTIR.
- İKRAHIN ETKİSİYLE YAPILMIŞ AKİDLER ( HUKUKİ SÖZLEŞMELER ) GEÇERLİ DEĞİLDİR.
- İKRAH İKİYE AYRILIR :
1- İKRAHI MÜLCİ = TAM İKRAH : KİŞİNİN CAN VYA BİR UZVUNUN TELEF OLMASINA YOL AÇAN İKRAHTIR. TAM İKRAH FİİLİ; DÜNYEVİ VE UHREVİ CEZA KONUSU OLMAKTAN ÇIKARIR. EĞER İKRAHA KONU OLAN ŞEY YAZAKLANMIŞSA YASAK HÜKMÜ ZARURET ESASINA GÖRE SAKIT OLUR.
- ANCAK TAM İKRAH ZARURET HALİNDE DE OLSA BAZI YASAKLARI İSKAT ETMEZ DÜŞÜRMEZ. FAKAT MÜKREHE RUHSAT KAZANDIRIR.
- ÖRN. ALLAHI İNKARI GEREKTİRECEK BİR ŞEY SÖYLEMEK HER ZAMAN HARAMDIR. ANCAK ZARURET HALİNDE KALAN KİMSE DIŞINDAN DİLİYLE BÖYLE BİR ŞEY SÖYLEYEBİLİR. BÖYLE BİR ŞEY SÖYLEMEYİP SABREDERSE SEVAP KAZANMIŞ OLUR. BU KİMSE ÖLDÜRÜLÜRSE ŞEHİD OLUR.
- TAM İKRAH SEBEBİYLE BAŞKASININ MALINA ZARAR VEREN KİMSE TAZMİNAT ÖDEMEKTEN KURTULUR. ANCAK TAM İKRAH SEBEBİYLE BAŞKASINA AİT BİR ŞEYİ YERSE TAZMİNAT ÖDEMEKTEN KURTULAMAZ. ÇÜNKÜ O KENDİ İHTİYACINI GİDERMİŞTİR.
2- NAKIS İKRAH = İKRAHI GAYRI MÜLCİ : RIZANIN ASLINI YOK EDEN İKRAHTIR. MUTLAK OLARAK FİİLİNİN SONUÇLARI BAKIMINDAN MÜKREHİN RIZASINI ORTADAN KALDIRSA DA İHTİYARINI ORTADAN KALDIRMAZ..
* * HAFİFLETİCİ SEBEPLERİN VARLIĞI HALİNDE SORUMLULUKLARDA HAFİFLETMENİN SONUÇLARI :
1- İBADETİN SAKIT OLMASIYLA GERÇEKLEŞİR. ÖRN. GÜVENLİĞİN OLMADIĞI DURUMLARDA HAC İBADETİNİN FARZ OLMAMASI BÖYLEDİR.
2- FARZLARIN MİKTARLARININ AZALTILMASIYLA GERÇEKLEŞİR. ÖRN. SEFERE ÇIKAN KİMSENİN DÖRT REKATLI NAMAZLARI İKİŞER REKAT KILMASI.
3- ZARURET SEBEBİYLE YAZAKLANMIŞ OLAN ŞEYİN MÜBAH OLMASIYLA GERÇEKLEŞİR. ÖRN. ÖLECEK DURUMDA OLAN KİMSENİN BAŞKA BİR YİYECEK BULAMADIĞI İÇİN YAZAKLANMIŞ BİR MADDEYİ ÖLMEYECEK KADAR YEMESİNİN MÜBAH OLMASI BÖYLEDİR.
4- İBADETLERİN GECİKTİRİLMESİ ( DAHA SONRA YERİNE GETİRİLMESİ) İLE GERÇEKLEŞİR. ÖRN. SEFERDE OLEN YADA HASTA OLAN KİMSELERİN RAMAZAN ORUCUNU SEFERDEN SONRA YADA İYİLEŞTİKTEN SONRA TUTABİLMELERİ BÖYLEDİR.
İslam dininin temel kaynakları : ünite : 13 devam
* SORUMLULUKLARIN AZLIĞI İLKESİ : ( KILLETÜL TEKALİF ) İSLAM DİNİNDE KİŞİLERE YÜKLENEN SORUMLULUKLAR OLDUKÇA SINIRLIDIR. BUNDA GÖZETİLEN AMAÇ; İNSANLARIN GÜÇ YETİREMEYECEKLERİ SORUMLULUKLARI ONLARA YÜKLEMEMEKTİR.
- EL ASLU FİL EŞYA EL İBAHA = EŞYADA ASLOLAN İBAHADIR.
* ET TEDERRÜC FİL AHKAM = (HÜKÜMLERDE TEDRİCİLİK ( HÜKÜMLERİN BİR DEFADA DEĞİL İNSANLARIN İHTİYAÇLARINA GÖRE PARÇA PARÇA İNMESİ ) İLKESİ) : ( İHTİYAÇLAR DOĞDUKÇA KONULMASI )= KURAN AYETLERİ; GEREKLİ SEBEPLER ORTAYA ÇIKTIKÇA NAZİL OLMUŞTUR. BUNDA GÖZETİLEN AMAÇ İSE YENİ HÜKÜMLERE İNSANLARI HAZIRLAMAK VE YENİ HÜKÜMLERE UYMALARINI KOLAYLAŞTIRMAKTIR.
- YARAR = MASLAHAT
- ZARAR = MEFSEDET
* İNSANLARIN YARARININ GÖZETİLMESİ İLKESİ : İSLAM HUKUKU KOYDUĞU HÜKÜMLERDE İNSANLARIN YARARINI GÖZETMİŞTİR. BU SEBEPLE İNSANLARIN YARARI GEREKTİRDİĞİ İÇİN KOYDUĞU BAZI HÜKÜMLERİ DAHA SONRA İPTAL ETMİŞ VEHÜKMÜNÜ ORTADAN KALDIRMIŞTIR.
- NESİH; BAZI HÜKÜMLERDE FİİLEN VUKUU BULMUŞTUR. ÖRN. VASİYET KURANDA FARZ KILINMIŞTI DANA SONRA NAZİL OLAN MİRAS AYETLERİ İLE VASİYET İLE İLGİLİ HÜKÜMLER ORTADAN KALDIRILMIŞTIR. ÖRN. KIBLE ÖNCELERİ BEYTÜL MAKDİS İKEN ON ALTI AY SONRA BU NESHEDİLEREK KIBLE KABE OLDU.
- NESH KONUSU; HZ. PEYGAMBERİN SÜNNETİNDE DEGERÇEKLEŞMİŞTİR. ÖRN. “ BEN SİZİ KABİRLERİ ZİYARET ETMEKTEN NEHYETMİŞTİM. ANCAK KABİRLERİ ZİYARET EDİNİZ. ZİRA KASİRLERİ ZİYARET KALBİ İNCELTİR GÖZLERİ YAŞARTIR VE AHİRETİ HATIRLATIR.
- NESH OLAYI; VAHYİN SONA ERMESİYLE SON BULMUŞTUR. ANCAK KANUN KOYUCU ( ŞARİ ); KOYDUĞU HÜKÜMLERİ İLLETLERE BAĞLAMIŞTIR.
- BÖYLECE BİZE; İLLETLER VAR OLDUĞU ZAMAN HÜKÜMLERİNDE VAR OLACAĞINI İLLETLER ORTADAN KALKTIKTAN SONRA HÜKÜMLERİN DE ORTADAN KALKACAĞINI İLLETLER AVDET EDİNCE HÜKÜMLERİN DE AVDET EDECEĞİNİ GÖSTERMİŞTİR.
- MUAMELAT = İNSANLARIN GÜNLÜK HAYATTAKİ HUKUKİ İLİŞKİLERİDİR.
- İNSANLARIN GÜNLÜK HAYATLARINDAKİ HUKUKİ İLİŞKİLERİNDE İNSANLARIN YARARLARININ ÖN PLANDA TUTULMASI VE GÖZETİLMESİ İSLAM HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİNDEN BİRİDİR.
- İLLET : BİR GAYEYE ULAŞTIRAN YOL ARAÇ İPKAPI.
* ADALETİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ İLKESİ : ALLAHIN KOYDUĞU TEMEL İLKE OLAN ADALET ÖNÜNDE HERKES EŞİTTİR.
- İSLAM HUKUKÇULARI YENİ BİR OLAY HAKKINDA HÜKÜM VERİRKEN VERDİKLERİ HÜKMÜN ;
1- DİNİN RUHUNA UYGUN
2- MÜBLÜMANLARIN YARARINA OLMASI HUSUSUNDA GEREKLİ ÖZENİ GÖSTERMİŞLERDİR.
selsebil
Tue 22 September 2009, 12:00 pm GMT +0200
İSLAM DİNİNİN TEMEL KAYNAKLARI:ÜNİTE:14
- HZ. PEYGAMBER HAYATTA İKEN HÜKÜMLERİN İLK KAYNAĞI KURAN İDİ.
- KURAN DA HAKKINDAHÜKÜM BULUNMAYAN YENİ BİR OLAYLA KARŞILAŞILDIĞINDA ;
1- YA BU OLAYLA İLGİLİ YENİ BİR AYET NAZİL OLURDU
2- YA DA HZ. PEYGAMBER O OLAYLA İLGİLİ KENDİSİ HÜKÜM VERİRDİ.
-SÜNNET; İSLAM HUKUKUNUN İKİNCİ KAYNAĞI OLMAKTADIR.
- HZ. PEYGAMBER; BİZZAT KENDİSİ İCTİHADI KURAN VE SÜNNETTTEN SONRA ÜÇÜNCÜ KAYNAK OLARAK KABUL ETMİŞ VE İCTİHAD YAPMALARI İÇİN SAHABİLERİ TEŞVİK ETMİŞTİR.
HZ. PEYGAMBER VEFAT EDİNCE HZ. PEYGAMBERİN BİZZAT VEFATI İCTİHAD YAPILACAK OLAYLARIN ÇOĞALMASININ SEBEPLERİNDEN BİRİNİ OLUŞTURMAKTADIR.. ZİRA YENİ KARŞILAŞILAN OLAYLARLA İLGİLİ HÜKÜMLER HAKKINDA ARTIK HZ. PEYGAMBERİ MÜRACAT ETME İMKANI KALMAMIŞTI.
- ictihad; ilk zamanlarda istişari bir nitelikte gerçekleşiyordu. İlk iki halife hz. Ebubekir ve hz. Ömer medinede bulunan sahabiyi topluyor yapılan istişare sonucunda her hangi bir görüş üzerinde sahabenin icma ı – görüş birliği gerçekleşiyordu. GÖRÜŞLERİN BU ŞEKİLDE ORTAYA ÇIKMASINA DA İCTİHAD ADI VERİLİYORDU.
-SAHABENİN İCMAININ ÜMMETİ BAĞLAYICI OLDUĞU KABUL EDİLMİŞTİR.
-SAHABE; KURANDA VESÜNNETTE HAKKINDA NASS BULAMADIKLARI BİR KONU İLE KARŞILAŞTIKLARINDA İCTİHADA BAŞVURUYORLARDI. İCTİHADI “ REY” DİYE İSİMLENDİRİYORLARDI.
-KURAN ÇAĞRISININ TEMELİNDE YATAN ESAS; TOPLUMUN GEREĞİ GİBİ YÜKSEK AHLAKİ DEĞERLERLE ISLAH EDİLMESİDİR. BU ISLAH; İNANÇ GÖREV VE SORUMLULUKLAR AHLAK VE HUKUK ALANLARININ TAMAMINI KAPSAR.
- KURANDA YER ALAN HÜKÜMLERİN ÇOĞU GENEL HÜKÜMLER VE KURALLARDIR.
- MÜŞKİL : MANASI KENDİSİNDEN NE MURAT EDİLDİĞİ İYİCE DÜŞÜNMEDEN BİLİNEMEYECEK DERECEDE KAPALI OLAN LAFIZDIR.
- MÜCMEL : MANASI ANLAŞILAMAYACAK DERECEDE KAPALI OLUP ANLAŞILMASI ANCAK SÖYLEYEN TARAFINDAN BİR BEYAN İLAVESİNE BAĞLI BULUNAN LAFIZDI.
+ * hz. Peygamberin hadisleri; musannef müsned ve sünen türü eserlerde toplanmıştır.:
- MUSANNEFLERİ İLE MEŞHUR ALİMLER :
- MEKKEDE; ABDÜLMELİK BİN CÜREYC
- MEDİNEDE; Muhammed(s.a.v) BİN İSHAK MALİK BİN ENES
-KUFEDE; SÜFYAN ES SEVRİ
- BASRADA; HAMMAD BİN SELEME ER RABİ BİN SABİH SAİD BİN EBİ ARUBE
-MISIRDA; EVZAİ LEYS BİN SAD
- HORASANDA; ABDULLAH BİN MÜBAREK ABDÜRREZZAK BİN HEMMAM İBN EBİ ŞEYBE
*MÜSNED ( RAVİLERE GÖRE DÜZENLENMİŞ HADİS MECMUALARI ) İLE MEŞHUR ALİMLER :
- EBU DAVUD ED TAYALİSİ
- İMAM AHMED BİN HANBEL
- BAKİ BİN MUHALLED
* SÜNEN ( FIKIH BABLARINA GÖRE TELİF EDİLMİŞ HADİSLER ) İLE MEŞHUR ALİMLER:
-Muhammed(s.a.v) BİN İSMAİL EL BUHARİ
- MÜSLİM BİN HACCAC EN NİŞABURİ
- EBU DAVUD BİN EL EŞAS ES SİCİSTANİ
- İBNİ MACE Muhammed(s.a.v) BİN YEZİD
- ET TİRMİZİ Muhammed(s.a.v) BİN İSA
***** SÜNNET = BİÇİMLENDİRMEK İZLEMEK ANLAMINA GELİR.
- SÜNNET; HZ. PEYGAMBERİN KURANIN DIŞINDAKİ SÖZ. FİİL VE İKRARLARINA VERİLEN ADDIR.
- - SÜNNET ÜÇ ÇEŞİTTİR.:
1- KAVLİ SÜNNET : HZ. PEYGAMBERİN SÖYLEDİĞİ SÖZLERDİR.
2- FİİLİ SÜNNET : HZ. PEYGAMBERİN İŞLEDİĞİ SALT SÖZLERİNE GÖRE DAHA ÇOK UYULMASI VE UYGULANMASI GEREKEN SÜNNETTİR.
3- TAKRİRİ SÜNNET : HZ. PEYGAMBERİN GÖRDÜĞÜNDE YA DA İŞİTTİĞİNDE İKRAR ETTİĞİ – KARŞI ÇIKMADIĞI SÜNNETTİR.
- SÜNNET; KURANDAKİ HÜKÜMLERİN HZ. PEYGAMBER TARAFINDAN GÜNLÜK HAYATTA UYGULANMASIDIR.
· KURANDA YER ALMAYIP SÜNNETTE YER ALAN HÜKÜMLER :
1- KURANDA YER ALAN HÜKÜMLERLE UYUŞANLAR.: BU TÜR HÜKÜMLER KURANDAKİ HÜKÜMLERİ TEKİD EDEN DESTEKLEYEN HÜKÜMLERDİR. BUNA GÖRE HÜKÜM; KURAN TARAFINDAN KONULMUŞ SÜNNET TARAFINDAN DA DESTEKLENMİŞTİR.
2- KURANDA YER ALAN HÜKÜMLERİ AÇIKLAYANLAR. : KURANIN AÇIKLANMASI ( TEBYİN ) HZ. PEYĞAMBERİN VARLIK SEBEPLERİNDENDİR. KURANI EN İYİ AÇIKLAYAN SÜNNETTİR. ÇÜNKÜ VAHYİN İNDİĞİ İNSAN HZ. PEYGAMBERDİR.
· SÜNNETİN KURANI AÇIKLAMASI ÜÇ ŞEKİLDE OLUR :
A-MÜCMELİ BEYAN : SÜNNET; KURANDA ÖZET OLARAK VERİLEN ( MÜCMEL) KONULARI AYRINTILARIYLA AÇIKLAR.
B-MUTLAKI TAKYİD : SÜNNET; KURANDA MUTLAK ( KAYITSIZ SINIRSIZ ) OLARAK ZİKREDİLEN HÜKÜMLERİ KAYITLAR SINIRLANDIRIR.
C- UMUMU TAHSİS.: SÜNNET; KURANDA GENEL ANLAMDA ZİKREDİLİN BER HÜKMÜ ( AMM) TAHSİS EDER
3- KURANDA YER ALAN BİR HÜKMÜ TEKİD ETMEYEN- DESTEKLEMEYEN AKSİNE YENİ BİR HÜKÜM İÇEREN SÜNNET.: BAZI İSLAM HUKUKÇULARI SÜNNETİN BAZAN KURANDA MEVCUT OLMAYAN BİR HÜKÜM KOYABİLECEĞİNİ KABUL ETMEKTEDİRLER.
*** İCMA *** KARAR VERMEK KARARLAŞTIRMAK VE İTTİFAK ETMEK ANLAMINA GELİR.
- İCMA ; BİR ASIRDAKİ MÜCTEHİDLERİN HER HANGİ BİR KONU ÜZERİNDE FİKİR BİRLİĞİNE VARMALARI ( İTTİFAK ) ANLAMINA GELİR.
- İCMA; İSLAM HUKUKUNDA KURAN VE SÜNNETTEN SONRA HÜKÜM AÇISINDAN BAĞLAYICI BİR DELİL OLARAK KABUL EDİLMEKTEDİR.
- İSLAM HUKUKUNUN KAYNAĞI OLARAK KABUL EDİLEN İCMA; REY AKIL VEYA KIYAS OLARAK DA İSİMLENDİRİLEN İCTİHADIN BELLİ BİR DÖNEMDEKİ MÜCTEHİDLER TARAFINDAN FİKİR BİRLİĞİNE VARILIP KABUL EDİLMİŞ ÇEŞİDİ OLMAKTADIR.
- MÜCTEHİDLERİN FİKİR BİRLİĞİNE VARIP KABUL ETTİKLERİ BU İCTİHAD “ İCMA” ADINI ALMAKTADIR.
- İCMA; GENEL KABUL GÖRMEMİŞ KİŞİSEL İCTİHADDAN DAHA KUVVETLİDİR.
- KIYAS ; KİŞİSEL FERDİ İCTİHADDIR.
* EL İCTİHADÜL FERDİ = İCTİHAD YAPABİLECEK NİTELİKTE OLAN BİR KİMSE İCTİHADDA BULUNURSA ONUN BU İCTİHADI KİŞİSEL FERDİ BİR İCTİHADDIR.
* EL İCTİHADUL CEMAİ = MÜCTEHİDİN BU KİŞİSEL İCTİHADI YAŞADIĞI ASIRDAKİ DİĞER MÜCTEHİDLER TARAFINDAN DA KABUL EDİLİR ÜZERİNDE FİKİR BİRLİĞİNE VARILIRSSA BU İCTİHAD TOPLUM İCTİHADI ( EL İCTİHADUL CEMAİ ) DENİLEN İCMA ADINI ALIR.
selsebil
Tue 22 September 2009, 12:01 pm GMT +0200
İSLAM DİNİNİN TEMEL KAYNAKLARI : ÜNİTE :15
- İSLAM HUKUKUNUN KAYNAKLARI :
1- AKLİ KAYNAKLAR
2- NAKLİ KAYNAKLAR
- *AKLİ KAYNAKLAR ;
1- MASLAHATI MÜRSELE
2- İSTİHSAN
3- İSTİSHAB
4- SEDDİ ZERAİ
- NAKLİ KAYNAKLAR :
1- KİTAP
2- SÜNNET
3- İCMA
4- ÖRF
5- SAHABİ KAVLİ
6- ŞER U MEN KABLENA.
* MASLAHAT I MÜRSELE : (FAYDALI HÜKÜMLER ÇIKARMA) ;
- MASLAHATLAR- FAYDALAR ; HÜKÜM ÇIKARMA KONUSUNDA MUTEBER OLUP OMMAMALARI BAKIMINDAN ÜÇE AYRILIR :
1- MUTEBER MASLAHATLAR = EL MESALLİHUL MUTEBERA : BU MASLAHAT- FAYDA; ŞARİ İN HÜKÜM KOYARKEN GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURDUĞU İLLET VE MASLAHATTIR.
- KIYASI DELİL OLARAK KABUL EDEN İSLAM HUKUKÇULARI BU TÜR MASLAHATLARA DAYANILARAK HÜKÜM KONULABİLECEĞİ KONUSUNDA GÖRÜŞ BİRLİĞİNE VARMIŞLARDIR.
2- MUTEBER OLMAYAN= GEÇERSİZ SAYILAN MASLAHATLAR = ( EL MESALLİHUL MENDUDE= EL MESALLİHUL MULGA) = ŞERİ BİR DELİLİN ŞARİ TARAFINDAN MUTEBER- GEÇERLİ SAYILAMAYACAĞINI GÖSTERDİĞİ MASLAHATLARDIR.
3- MUTEBER YADA GEÇERSİZ OLDUKLARINA DAİR HER HANGİ BİR DELİL BULUNMAYAN MASLAHATLAR = ( EL MESALİHUL MÜRSELE) : GEÇERLİ YADA GEÇERSİZ OLDUKLARINA DAİR ŞARİ TARAFINDAN HER HANGİ BİR DELİL KONULMAMIŞ OLAN MASLAHATLARDIR. BU MASLAHATLAR İCTİHADA BIRAKILMIŞ MASLAHATLARDIR. YARDIMCI KAYNAK OLARAK ELE ALACAĞIMIZ İŞTE BU MASLAHAT TÜRÜDÜR.
** MASLAHATI MÜRSELE *** ŞARİ TARAFINDAN MUTEBER VEYA GEÇERSİZ SAYILDIĞINA DAİR BİR DELİL BULUNMAYAN HÜKMÜN KENDİSİNE BAĞLANMASI VE ÜZERİNE HÜKÜM BİNA EDİLMESİ İNSANLARA BİR FAYDA SAĞLAMASINA YADA İNSANLARDAN BİR ZARARI GİDERMESİNE BAĞLI OLAN MASLAHATLARDIR.
- MASLAHATI MÜRSELE ;
A- ŞARİ İN HÜKMÜNÜ AÇIKLAMADIĞI YANİ GEÇERLE YADA GEÇERSİZ OLDUĞUNU BELİRTMEDİĞİ
B- KENDİSİNE KIYAS YAPILABİLECEK BİR NASS YADA İCMAA İLE SABİT BİR HÜKMÜN BULUNMADIĞI DURUMLARDA SÖZ KONUSU OLMAKTADIR.
- MÜCTEHİD KARŞILAŞTIĞI BİR OLAYDA BU İKİ ŞARTI TAŞIYAN BİR MASLAHATIN BULUNDUĞUNU TESBİT ETTİĞİ TAKDİRDE MASLAHATI MÜRSELEYİ BİR DELİL OLARAK KABUL EDEREK BU YÖNDE HÜKÜM VEREBİLECEKTİR.
n MASLAHATI MÜRSELE İLE HÜKÜM VERMENİN ŞARTLARI :
1- MASLAHATIN ŞERİ BİR DELİL TARAFINDAN GEÇERSİZ SAYILMIŞ OLMASI GEREKİR. BÖYLE BİR DELİLİN VAR OLMASI DURUMUNDA MASLAHATA GÖRE HÜKÜM VERİLMEZ.
2- MASLAHATIN- FAYDANIN VAR OLDUĞUNDAN EMİN OLUNMALIDIR. YANİ BİR OLAY HAKKINDA MASLAHATI MÜRSELEYE DAYANARAK HÜKÜM VERİLECEĞİ ZAMAN VERİLECEK OLAN BU HÜKMÜN ARZULANAN FAYDAYI GERÇEKLEŞTİRECEĞİ YADA BİR ZARARI GİDERECEĞİNDEN EMİN OLUNMALIDIR. ZİRA VEHME DAYANAN MASLAHATLARA GÖRE HÜKÜM VERİLMESİ YANLIŞ SONUÇLAR DOĞURABİLİR.
3- MASLAHAT ÖZEL DEĞİL GENEL OLMALIDIIR.
4- MASLAHATIN MAHİYETİ İTİBARİ İLE MAKUL OLMASI GEREKİR.
** SAHABENİN MASLAHATI MÜRSELEYE DAYANARAK VERDİKLERİ HÜKÜMLERDEN BAZILARI :
1- KURAN SAHİFELERİNİN HZ. EBU BEKİR DÖNEMİNDE BİR MUSHAFTA TOPLANMASI.
2- HZ. EBU BEKİRİN MASLAHATI MÜRSELE DÜŞÜNCESİNE DAYANARAK KENDİSİNDEN SONRA HALİFE OLARAK HZ. ÖMERİ TAYİN ETMESİ
3- HZ. ÖMERİN FETHEDİLEN TOPRAKLARI MÜCAHİTLER ARASINDA DAĞITMAYIP ESKİ SAHİPLERİNİN ELLERİNDE BIRAKMASI DA MÜSLÜMANLARA SÜREKLİ BİR GELİR KAYNAĞI SAĞLAYACAK “HARAÇ” VERGİSİNİN ALINMASI VE SINIRLARIN KORUNMASI GİBİ MASLAHATI MÜRSELEYE DAYANARAK VERİLMİŞ BİR HÜKÜMDÜR.
**MABLAHATI MÜRSELE İLE KIYAS ARASINDAKİ BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR :
- BİRLEŞTİKLERİ NOKTALAR :
1- KIYASA DA MASLAHATI MÜRSELEYE DE ANCAK HAKKINDA KİTAP SÜNNET VEYA İCMAADA ÖZEL HÜKÜM BULUNMAYAN KONULARDA BAŞVURULABİLMEKTEDİR.
2- KIYAS İLE DE MASLAHATI MÜRSELE İLE DE VERİLEN BİR HÜKÜMHÜKMÜN KONULMASINDA İLLET VE GEREKÇE OLMAYA ELVERİŞLİ OLDUĞUNA KANAAT GETİRİLEN UYGUN BİR VASFA DAYANDIRILMAKTADIR.
AYRILDIKLARI NOKTALAR:
1- KIYASA GÖRE HÜKÜM VERİLEN BİR KONUDA BU KONUNUNBİR BENZERİ KİTAP SÜNNET YADA İCMAADA YER ALMAKTADIR. ORTAYA ÇIKAN YENİ KONU ORTAK BİR BENZERLİK- İLLET SEBEBİYLE BUNLARA KIYAS EDİLEREK HAKKINDAHÜKÜM VERİLMEKTEDİR.
-MASLAHATI MÜRSELEYE GÖRE HÜKÜM VERİLEN KONULARDA İSE KENDİSİNE KIYAS EDİLEBİLECEK BENZER BİR KONU YOKTUR. HÜKÜM DOĞRUDAN DOĞRUYA MASLAHATI MÜRSELE ( FAYDA TEMİNİ- ZARARIN GİDERİLMESİ) ESASINA DAYANILARAK ELDE EDİLMEKTEDİR.
2- KIYASTA HÜKMÜN KENDİSİNE BİNA EDİLDİĞİ MASLAHATIN MUTEBER OLDUĞU HUSUSUNDA ÖZEL BİR DELİL VARDIR. MABLAHATI MARSELEYE DAYANILARAK HÜKÜM VERİLİRKEN HÜKMÜN DAYANDIRILDIĞI MASLAHAT HAKKINDA OLUMLU YADA OLUMSUZ HERHANGİ BİR ŞERİ DELİL YOKTUR.
***İSTİHSAN *** İSTİHSAN; MÜCTEHİDİN DAHA KUVVETLİ GÖRDÜĞÜ BİR HUSUSTAN DOLAYI BİR OLAYDA O OLAYA BENZEYENLERİN HÜKMÜNDEN VAZGEÇİP BAŞKA BİR HÜKME YÖNELMESİDİR.
- İSTİHSAN İLE HÜKÜM VERİRKEN MÜCTEHİD; NASS İCMA ZARURETGİZLİ KIYAS ÖRF VE MASLAHAT GİBİ BİR DELİLE DAYANARAK KARŞILIŞILAN BİR OLAYDA O OLAYIN BENZERLERİNDE VERDİĞİ HÜKÜMDEN VAZGEÇMEKTE VE YENİ OLAY HAKKINDA BAŞKA BİR HÜKÜM VERMEKTEDİR.
** İSTİHSANIN ÇEŞİTLERİ **
1- NASS SEBEBİYLE İSTİHSAN = İSTİHSANI SÜNNE : BİR KONUDA KIYASI REDDETMEYİ GEREKTİREN BİR SÜNNETİN VARLIĞI SEBEBİYLE GERÇEKLEŞEN İSTİHSANDIR. ( SELEM SÖZLEŞMESİ GİBİ).
2- İCMAA SEBEBİYLE İSTİHSAN = İSTİHSANÜL İCMAA: İCMAA SEBEBİYLE İSTİHSAN BİR OLAY HAKKINDA OLUŞMUŞ OLAN BİR İCMAA SEBEBİYLE KIYASI TERKETMEKTİR.
- İCMAA SEBEBİYLE İSTİHSAN ÖRF SEBEBİYLE İSTİHSANA BENZEMEKTEDİR.
- İSKİSNA AKDİ – ISMARLAMA SÖZLEŞMESİ BU TÜR İSTİHSANIN TİPİK ÖRNEĞİNİ TEŞKİL ETMEKTEDİR. İSTİSNA SÖZLEŞMESİ; BİR KİMSENİN BELİRLİ BİR BEDEL KARŞILIĞINDA KENDİSİ İÇİN BİR ŞEYİN YAPILMASI ( ISMARLAMA) İÇİN YAPTIĞI SÖZLEŞMEDİR.
3- ZARURET VE İHTİYAÇ SEBEBİYLE İSTİHSAN = İSTİHSANÜD DARURA .: ZARURET VE İHTİYAÇ SEBEBİYLE İSTİHSAN BİR OLAYDA MÜCTEHİDİ KIYASI TERKETMEYİ ZZORLAYAN BİR ZARURETİN YADA İHTİYACIN BULUNMASI DURUMUDUR.
4- KAPALI KIYAS SEBEBİYLE İSTİHSAN = İSTİHSANÜL KIYAS = (KIYASUL MUSTAHSEN).: BİRBİRİYLE ÇATIŞAN VE BİRİ AÇIK ( CELİ) DİĞERİ İSE KAPALI ( HAFİ) İKİ KIYAS YAPMA İMKANI BULUNAN BİR OLAYDA DİNİN ESASI OLAN KOLAYLIĞI GÜÇLÜĞE- ZORLUĞA TERCİH EDİLMESİ DİĞER BİR İFADEYLE KOLAYLIK İÇİN ZORLUĞUN TERK EDİLMESİ SONUCU KAPALI OLAN KIYASI AÇIK OLAN KIYASA TERCİH ETMEYE KAPALI KIYAS SEBEBİYLE İSTİHSAN ( İSTİHSANÜL KIYAS- EL KIYASÜL MÜSTAHSEN ) ADI VERİLİR.
- İKİ KIYASIN ARASINDAKİ TERCİH; KIYASIN KUVVETLİ VE ETKİLİ OLMASI SEBEBİYLEDİR AÇIKLIK VE KAPALILIK SEBEBİ İLE DEĞİLDİR.
- KIYASIN KUVVETLİ- ETKİLİ VEYA ETKİSİZ- ZAYIF OLMASININ ESASININ DA “ KOLAAYLIĞI SAĞLAMA V GÜÇLÜĞÜ KALDIRMA” GENEL İLKESİ OLUŞTURUR.
- İSKİHSANÜL KIYAS IN ESASININ DA “ GÜÇLÜĞÜ KALDIRMAK VE KOLAYLIK SAĞLAMAK “ GENEL İLKESİNE DAYANMAKTADIR.
5- ÖRF SEBEBİYLE İSTİHSAN = İSTİHSANUL URF.: KIYASLA BELİRLENEN BİR HÜKME YA DA İSLAM HUKUKÇULARINCA BENİMSENMİŞ VE YERLEŞMİŞ BİR GENEL KURALA AYKIRI OLAN BİR UYGULAMAYI İNSANLAR ÖRF HALİNE GETİRMİŞLERSE KIYASTAN VEYA GENEL KURALDAN VAZGEÇEREK BU ÖRFE DAYANARAK HÜKÜM VERMEYE ÖRF SEBEBİYLE İSTİHSAN ( İSTİHSANÜL ÖRF ) ADI VERİLİR.
6- MASLAHAT SEBEBİYLE İSTİHSAN = (İSTİHSANÜL MASLAHA.) : MÜCTEHİDİN BİR OLAYDA GENEL NASSA YA DA İSLAM HUKUKUNDA BENİMSENMİŞ VE YERLEŞMİŞ BİR GENEL KURAL KIYAS YAPARAK VERMESİ GEREKEN BİR HÜKÜMDEN VAZGEÇİP AKSİ YÖNDE BİR HÜKÜM VERMESİNİ GEREKTİRECEK BİR MASLAHATI – FAYDAYI GÖZ ÖNÜNE ALARAK YAPTIĞI İSTİHSANA MASLAHAT SEBEBİYLE İSTİHSAN ( İSTİHSANÜL MASLAHA ) DENİR.
* KIYAS KELİMESİ ÜÇ ANLAMDA KULLANILMATADIR :
1- FIKIH USÜLÜNDE YER ALAN BİR TERİM ANLAMINDA. BU ANLAMDA KIYAS YENİ KARŞILIŞILAN BİR OLAYIN (FER) HÜKMÜN İLLETİNDEKİ BİRLİK- BENZERLİK SEBEBİYLE HAKKINDA AÇIK HÜKÜM BULUNAN OLAYA (ASL) İLHAK EDİLMESİ DEMEKTİR.
2- KAPSAM İTİBARİYLE GENEL NİTELİK TAŞIYAN ŞERİ NASS ANLAMINDA.
3- İSLAM HUKUKUNDA YA DA BAZI MEZHEPLER TARAFINDAN BENİMSENMİŞ VE YERLEŞMİŞ GENEL KURAL ANLAMINDA.
** HANEFİLERİN DIŞINDAKİ İSLAM HUKUKÇULARININ İSTİHSANI KABUL ETMEDİKLERİ VE HÜKÜM ÇIKARMADA BİR DELİL OLARAK KULLANMADIKLARI ŞEKLİNDE BİR KANAAT USÜL KİTAPLARINDA BİLE YER ALMAKTADIR Kİ BU İDDİA GERÇEĞİ YANSITMAMAKTADIR.
- ZİRA İSTİHSAN; ASLINDA BÜTÜN MEZHEP İMAMLARI TARAFINDAN İLKE OLARAK GEÇERLİ BİR DELİL OLARAK KABUL EDİLMEKTEDİR.
** İSTİHSAN İLE MASLAHATI MÜRSELE ARASINDAKİ FARKLAR :
- İSTİHSAN İLE MASLAHATI MÜRSELE KARŞILAŞTIRILDIĞINDA ARALARINDA ŞU FARKIN OLDUĞU GÖRÜLMEKTEDİR.
+ İSTİHSANDA BİR OLAY HAKKINDA O OLAYIN BENZERLERİNE VERİLEN BİR HÜKÜM VARDIR. ANCAK BİR DELİLE DAYANILARAK O HÜKÜMDEN VAZGEÇİLMEKTE VE OLAYA O HÜKÜM AKSİNE BİR HÜKÜM VERİLMEKTEDİR.
+ MASLAHATI MÜRSELEYE GÖRE HÜKÜM VERİRKEN İSE HAKKINDA HÜKÜM VERİLEN OLAYIN HAKKINDA HÜKÜM BULUNAN BAŞKA BENZERLERİ YOKTUR.
-MASLAHAT DÜŞÜNCESİNE DAYANILARAK BİLİNEN BİR HÜKMÜN AKSİNE HÜKÜM VERMEK DE SÖZ KONUSU DEĞİLDİR. MASLAHATI MÜRSELEDE VERİLEN HÜKÜM TAMAMEN MASLAHAT- FAYDA YARAR DÜŞÜNCESİNE DAYANILARAK VERİLMEKTEDİR.
*** İSTİSHAB : :: İSTİSHAB GEÇMİŞTE SABİT OLAN BİR DURUMUN DEİŞTİĞİNE DAİR BİR DELİL BULUNMADIKÇA HALEN VARLIĞINI KORUDUĞUNA YANİ DEVAM ETTİĞİNE DAİR HÜKÜM VERMEKTİR.
- DAHA ÖNCE VARLIĞI BİLİNEN BİR DURUMUN DEVAM EDİP ETMEDİĞİ KONUSUNDA TEREDDÜT DUYULDUĞU TAKDİRDE İSTİSHAB ESASINA DAYANILARAK ÖNCEKİ VARLIĞINDAN DOLAYI BU DURUMUN VARLIĞINI KORUDUĞUNA HÜKMEDİLMEKTEDİR.
- DAHA ÖNCE VAR LMADIĞI BİLİNEN BİR DURUMUN DAHA SONRA MEYDANA GELİP GELMEDİĞİ HUSUSUNDA TEREDDÜT DUYULDUĞUNDA DA İSTİSHAB İLKESİNE DAYANARAK – ÖNCEKİ YOKLUĞUNDAN DOLAYI- BU DURUMUN HALEN VAR OLMADIĞINA HÜKMEDİLMEKTEDİR.
- İSTİSHAB DELİL BULUNMAYAN HUSUSLARDA DELİL OLARAK KABUL EDİLMEKTEDİR
- İSLAM HUKUKÇULARI İSTİSHAB DELİLİNE DAYANARAK HÜKÜM VERMİŞLERDİR. İSTİSHAB İLE ORTAYA YENİ BİR HÜKÜM KONULMAMAKTADIR. AKSİNE DAHA ÖNCEDEN VAR OLAN BİR HÜKMÜN VARLIĞINI KORUDUĞUNUN KABÜLÜNE İSTİSHAB ADI VERİLMEKTEDİR.
- İSLAM HUKUKÇULARI İSTİSHAB İÇİN “ İSTİSHAB OLANI OLDUĞU GİBİ BIRAKMA HUSUSUNDA DELİLDİR ANCAK OLMAYANI VAR KABUL ETMEK İÇİN DELİL DEĞİLDİR” DEMİŞLERDİR.
- İSTİSHAB; DELİLLERİN SONUNCUSUDUR.
* İSTİSHABIN ÇEŞİTLERİ * İSTİSHAB ÖNCEDEN MEVCUT OLAN BİR HÜKÜM OLMASI İTİBARİYLE ÜÇ ÇEŞİTTİR :
1- AKSİNE BİR DELİL BULUNMADIKÇA BİR EŞYADAN FAYDALANMA YA DA BİR DAVRANIŞTA BULUNMANIN MUBAH OLDUĞUNA HÜKMEDİLMESİ İSTİSHABI. BUNA “ İBAHA-İ ASLİYYE İSTİSHABI” DENİLMEKTEDİR.
- İSLAM HUKUKÇULARININ ÇOĞUNLUĞU HAKKINDA BELİRLİ BİR ŞERİ HÜKÜM BULUNMAYAN VE İNSANA FAYDALI OLAN ŞEYLERDE VE İŞLERDE TEMEL HÜKMÜN MÜBAHLIK – SERBESTLİK VE İZİN OLDUĞU GÖRÜŞÜNDEDİR.
2- DELİL BULUNMADIKÇA SORUMLU TUTULMAMA İSTİSHABI . BU İSTİSHABA “ BERAETİ ASLİYYE İSTİSHABI” DENİLMİKTEDİR. YANİ İSPATLANMADIKÇA KİŞİNİN SUÇSUZ VE BORÇSUZ OLDUĞUDUR.
3- SEBEBİ ORTADAN KALKAMDIĞI SÜRECE ŞERAN VARLIĞI KABUL EDİLEN HÜKMÜN VAR SAYILMASI İSTİSHABI. BU İSTİSHABA “ VASIF İSTİSİHABI “ DENİLMEKTEDİR. ÖRN. EVLİLİK AKDİNİN VARLIĞI HALİNDE EŞLERİN BİRBİRİNE HELAL OLMASI HÜKMMÜNÜN VARSAYILMASI VE DEVAM ETMESİ GİBİ.
*** İSTİSHAB DELİLİ ÜZERİNE BİNA EDİLMİŞ KURALLAR :**
1- EŞYADA ASLOLAN İBAHADIR.
2- ŞEK İLE YAKİN ZAİL OLMAZ. VARLIĞI KESİN OLARAK SABİT OLAN BİR ŞEYİN SADECE ŞÜPHEYLE YOK OLDUĞUNA HÜKMEDİLEMEZ.
3- BİR ŞEYİN BULUNDUĞU HAL ÜZERE KALMASI ASILDIR. ÖRN. SAĞ OLDUĞU BİLİNEN BİR KİMSENİN ÖLDÜĞÜ BİR DELİLLE İSPATLANINCAYA KADAR ÖLDÜĞÜNE HÜKMEDİLEMEZ.
*** SAHABİ KAVLİ ***** HZ. PEYGAMBERE YETİŞMİŞ ONA İMAN ETMİŞ VE ÖRFEN “ ARKADAŞ” DİYE ANILABİLECEK ÖLÇÜDE UZUN SÜRE ONUNLA BİRLİKTE BULUNMUŞ KİMSEYE SAHABİ DENİR.
* SAHABE KAVLİNİN DELİL OLUP OLMAYACAĞI KONUSUNDA İSLAM HUKUKÇULARINI GÖRÜŞLERİ :
- İSLAM HUKUKÇULARI REY VE İCTİHAD İLE KAVRANAMAYACAK BİR KONU İLE İLGİLİ OLMASI DURUMUNDA SAHABİ KAVLİNİNİ- SÖZÜNÜN KAYNAK OLACAĞI VE BUNA GÖRE AMEL ETMEK GEREKTİĞİ Nİ KABUL ETMEKTEDİRLER.
- İSLAM HUKUKÇULARI BİR SAHABİ KAVLİNİN DİĞER SAHABİ MÜCTEHİDLER İÇİN BAĞLAYICI OLMAYACAĞI KONUSUNDA GÖRÜŞ BİRLİĞİNE DE VARMIŞLARDIR.
- İSLAM HUKUKÇULARININ BİR KISMI SAHABİ KAVLİNİNDELİL OLMAYACAĞI GÖRÜŞÜNDEDİRLER. İMAM ŞAFİ BU GÖRÜŞTEDİR. BUNLARA GÖRE SAHABİ DE DİĞER MÜCTEHİDLER GİBİ BİR MÜCTEHİDDİR. MÜCTEHİDLER HATAYA DÜŞEBİLDİĞİ GİBİ SAHABİLERİN DE HATAYA DÜŞMESİ MÜMKÜNDÜR.
- İSLAM HUKUKÇULARIN BAZILARI İSE; KİTAP SÜNNET VE İCMAADA HÜKÜM BULUNMAYAN KONULARDA SAHABİ KAVLİNİN BAĞLAYICI BİR DELİL OLDUĞU KANAATİNDEDİRLER. İLK HANEFİ İSLAM HUKUKÇULARI DA BU GÖRÜŞTEDİRLER.
- BU GÖRÜŞTE OLAN İSLAM HUKUÇULARINA GÖRE HER NE KADAR SAHABİNİN DE DİĞER MÜCTEHİDLER GİBİ HATAYA DÜŞMESİ MUHTEMEL İSE DE ÇOĞUNLUKLA SAHABİNİN GÖRÜŞÜ DOĞRUDUR. ÇÜNKÜ O HZ. PEYGAMBERİN MEKTEBİNDE YETİŞMİŞTİR. SAHABİGÖRÜŞÜ ; DİĞER MÜCTEHİDLERİN GÖRÜŞLERİNDEN ÜSTÜNDÜR VE DİĞER MÜCTEHİDLER İÇİN BAĞLAYICIDIR.
*** SAHABİ KAVLİNİN DİĞERMÜCTEHİDLERİ BĞALAYICIBİR DELİL OLAMAYACAĞI GÖRÜŞÜ ŞU İKİ GEREKÇEYE DAYANMAKTADIR :
1- BİR ŞEYİN KAYNAK OLDUĞUNA HÜKMEDİLEBİLMESİ İÇİN BU KONUYU BELİRLEYEN BİR DELİLİN BULUNMASI GEREKMEKTEDİR. HALBUKİ SAHABİ KAVLİNİN KAYNAK OLACAĞINA DAİR BİR DELİL YOKTUR.
2- BAZI TABİİN MÜCTEHİDLERİNİN BAZI KONULARDA SAHABİ KAVLİNE AYKIRI İCTİHADDA BUNUDUKLARI VE BU GÖRÜŞÜN SAHİBİ OLAN SAHABİNİN BU FARKLI İCTİHADI ÖĞRENDİĞİ HALDE BU MÜCTEHİDLERE KARŞI BİR İTİRAZDABULUNMADIKLARI GÖRÜLMÜŞTÜR.
**** ÖRF **** İNSANLARIN ÇOĞUNUN BENİMSEYİP ALIŞKANLIK HALİNE GETİRDİĞİ İŞLERE YADA DUYUNDUĞUNDA İNSANIN HATIRINA BAŞKA ANLAM ĞELMEYECEK DERECEDE ÖZEL ANLAMDA KULLANMAYI ADET EDİNDİKLERİ LAFIZLARA ÖRF DENİR.
- ÖRF ADET VE TEMAÜL; İHTİYAÇ ANINDA KENDİLERİNE MÜRACAT EDİLEN ŞERİ BİR DELİLDİR.
- ADET; İNSANLAR TARAFINDAN ALIŞKANLIKLA YAPILAGELEN ŞEYLERDİR. BUNA “ TEAMÜL “ DE DENİLMEKTEDİR. ADET HEM GÜZEL HEM DE KÖTÜ OLAN BİR KONUDA MEYDANA GELEBİLİR
- ÖRF = ADET : İNSANLAR ARASINDA ALIŞKANLIKLA YAPILAGELEN VE AKLI SELİM YANINDA GÜZEL KABUL EDİLEN ŞEYLERDİR.
** ÖRFÜN ÇEŞİTLERİ **
1 – FASİD ÖRF : KİTAP VE SÜNNETE AYKARI OLAN ÖRF VE ADETE FASİD ÖRF DENİR. NASSLARA KAYNAK METİNLERE AYKIRI OLAN BU GİBİ ÖRFLERİ GÜZEL OLARAK NİTELENDİRMEK VE KABUL ETMEK DOĞRU DEĞİLDİR.
2- SAHİH ÖRF : DİNE VE AKLA AYKIRI OLMAYAN ÖRFE SAHİH ÖRF DENİR.
* SAHİH ÖRF :
1- UMUMİ ÖRF = ( ÖRFİ AMM) : HERHANGİ BİR DEVİRDE BÜTÜN MÜSLÜMAN ÜLKELERDE HALKIN BİR DAVRANIŞI VEYA BİR LAFZIN ÖZEL ANLAMDA KULLANILMASINI ADET EDİNMESİNE DENİR. HANEFİ İSLAM HUKUKÇULARI UMUMİ ÖRFÜ KIYASA TERCİN EDERLER. YANİ UMUMİ BİR ÖRFÜN BULUNMASĞI HALİNDE KIYASI TERK EDERLER.
2- HUSUSİ – ÖZEL ÖRF = ( ÖRFİ HAS) : BELİRLİ BİR ÜLKE YADA BÖLGE HALKININ VEYA BELİRLİ BİR ÇEVRENİN BİR DAVRANIŞI YADA BİR LAFZIN ÖZEL ANLAMDA KULLANILMASINI ADET EDİNMESİNE DENİR.
3- AMELİ ÖRF : BİR TOPLULUĞUN BİR İŞİ BİR HAREKETİ BELLİ BİR ŞEKİLDE DEVAMLI OLARAK YAPILMASIDIR.
4- KAVLİ ÖRF : BİRTOPLULUĞUN HERHANGİ BİR KELİMEYİ YADA BİR CÜMLEYİ ALIŞKANLIK HALİNE GETİREREK SÖZLÜK ANLAMINDAN BAŞKA BİR ANLAMDA DEVAMLI OLARAK KULLANILMASIDIR
selsebil
Tue 22 September 2009, 12:03 pm GMT +0200
İSLAM DİNİNİN TEML KAYNAKLARI : ÜNİTE:16
-* İSLAM HUKUK FELSEFECİLERİNE GÖRE ALLAHIN İRADESİ; İSLAM HUKUKUNUN KAYNAĞI OLMASI AÇISINDAN İKİYE AYRILIR:
1- DOĞRUDAN DOĞRUYA HÜKÜM KOYAN YADA KONULAN BU HÜKÜMLERİ AÇIKLAYAN KAYNAKLAR. KURAN VE SÜNNET
2- DOĞRUDAN DOĞRUYA HÜKÜM KOYMAYAN ANCAK KONULMUŞ OLAN HÜKÜMLERİ TESBİT EDİP AÇIKLAYAN KAYNAKLAR. BUNLAR; İCTİHAD ( KIYAS- AKIL) KAMU YARARI ( MESALİHİ MÜRSELE) İSTİSHAB İSTİHSAN ÖRF VE ADİT VB.
- KUURAN VE SÜNNET; İSLAM HUKUKUNUN YAZILI KISMINI OLUŞTURUR AKLİ PRENSİPLER DE YAZISIZ KISMINI OLUŞTURUR. AKLİ PRENSİPLER YERİNE İSLAM HUKUKUNDA İCTİHAD KAVRAMI KULLANILIR.
- İCTİHADIN KAYNAKLARI İSTİNBAT ( HÜKÜM ÇIKARMA );
. KAMU YARARI = MESALİHİ MÜRSELE
. İSTİHSAN= İNSANLARIN İHTİYAÇ VE YARARLARI GÖZ ÖNÜNDE TUTULARAK YAPILAN KIYAS
. İSTİSHAB= BİR ŞEYİ OLDUĞU ÜZERE BIRAKMAK
*İCTİHAD :: İCTİHAD; ZORLUK MEŞAKKAT GÜÇ TAKAT VEÇABA ANLAMINA ĞELİR.
- İCTİHAD; ZOR VE MEŞAKKATLİ BİR İŞİ GERÇEKLEŞTİRMEK İÇİN OLANCA GAYRETİN GÖSTERİLMESİ VE VAR OLAN BÜTÜN İMKANLARIN KULLANILMASIDIR.
- İCTİHAD KELİMESİ KURANDA GEÇMEMEKTEDİR. HZ. PEYGAMBER VEASHABI İCTİHAD KELİMESİNİ KULLANMIŞLARDIR.
- İMAM ŞAFİ NİN İLK FIKIH USÜLÜ KİTABI ; ER RİSALE DİR. ŞAFİ YE GÖRE ; KİTAP İLE SABİT OLAN HERŞEY İÇİN “ALLAHIN HÜKMÜ “ SÜNNET İLE SABİT OLAN HERŞEY İÇİN DE “ RASÜLÜLLAHIN HÜKMÜ” DENİLİR.
* İMAMI ŞAFİ KIYASI ŞÖYLE TANIMLAR: KIYAS; BİR ŞEY HAKKINDA KİTAP VE SÜNNETTE BULUNAN NASSLARA UYGUN OLDUĞUNU GÖSTEREN BİR TAKIM İŞARETLERE DAYANARAK HÜKÜM ARAMAKTIR.
- KIYASIN KİTAP VE SÜNNETE UYGUNLUĞU İKİ YÖNDEDİR. :
1- ALLAH VE PEYGAMBERİ; BİR ŞEYİ NASSLA BİR İLLETTEN DOLAYI HELAL VEYA HARAM KILMIŞTIR.
- HAKKINDA; KİTAP VE SÜNNETTE BELİRLİ BİR NASS BULUNMAYAN BİR KONUDA BÖYLE BİR İLLETİN BENZERİNİ BULDUĞUMUZ ZAMAN ONUN HARAM VEYA HELAL OLDUĞUNA HÜKMEDİLİR.
2- BİR ŞEYİN İKİ ŞEYE BENZEDİĞİNİ GÖRÜRSEK VE BUNLARDAN BİRİNİN ONADAHA ÇOK BENZERLİK GÖSTERDİĞİNE DAİR BİR ŞEY BULAMAZSAK O ŞEYİ BENZERLİK YÖNÜNDEN BU ŞEYLERİN EN UYĞUN OLANINA KIYAS YAPARIZ.
**İCTİHAD = SEÇKİN BİR KİŞİLİĞE DERİN BİR İLME ENGİN BİR DÜŞÜNCEYE SAHİP OLAN İSLAM HUKUKÇUSUNUN ORTAYA YENİ ÇIKAN VE KURAN VE SÜNNETTE HAKKINDA HÜKÜM BULUNMAYAN BİR OLAY HAKKINDAKİ HÜKMÜ KURAN VE SÜNNETİN TAFSİLİ DELİLLERİNDEN ÇIKARABİLMEK İÇİN OLANCA GÜCÜNÜ HARCAMASIDIR.
- MÜCTEHİD = ŞERİ KAYNAKLARDAN ( KİTAP V SÜNNET) AMELİ HÜKÜMLERİ ÇIKARABİLECEK SEÇKİN BİR KİŞİLİĞE DERİN İLME ENGİN BİR DÜŞÜNCEYE SAHİP OLAN KİMSEDİR. FAKİH YADA MÜFTİ DE DENİR.
*İCTİHADIN HUKUKİ ESASLARI : KURANDA ALLAH; BİR KONUDA İHTİLAFA DÜŞÜLDÜĞÜ ZAMAN KONUNUN ALLAHA RASÜLÜNE VEYA ULÜL EMRE GÖTÜRÜLMESİNİ EMRETMEKTEDİR.
- KURANA VE SÜNNETE MÜRECAT EDİP O KONUYA ÇARE ARAMAK İCTİHADDIR.
- İCTİHAD HZ. PEYGAMBERE DAYANMAKTADIR. HZ. PEYGAMBER HEM KENDİSİ İCTİHAD YAPMIŞ HEM DE SAHABENİN İCTİHAD YAPMASINI İSTEMİŞTİR.
- MÜCTEHİD İÇİN İCTİHAD YAPMAK; FARZI AYINDIR. KARŞILAŞILAN MESELENİN ÇÖZÜMÜ İÇİN MÜRACAT EDİLECEK BAŞKA MÜCTEHİDLER VARSA İCTİHAD YAPMAK FARZI KİFAYE DİR.
- HENÜZ ORTAYA ÇIKMAMIŞ TASAVVUR EDİLEN BİR MESELEDE İSE İCTİHAD YAPMAK MENDUPTUR.
- KASDEN NASSA AYKIRI OLARAK YAPILAN İCTİHAD İSE HARAM OLARAK NİTELENDİRİLİR.
- HAKKINDA KURAN VE SÜNNETTE YER ALMAYAN VE ORTAYA YENİ ÇIKAN KONULARDA HÜKÜM VERMEK ANCAK İCTİHAD İLE MÜMKÜN OLMAKTADIR. İCTİHAD DA ANCAK VAHYİN DE KENDİSİNE MUHATAP ALDIĞI AKIL İLE MÜMKÜNDÜR.
- KURAN; VAHYİ AKLIN ÜSTÜNDE BİR BİLGİ KAYNAĞI OLARAK GÖRMEKTEDİR. FAKAT AYNI ZAMANDA VAHİY YOLUYLA KONULAN ESASLARIN DOĞRULUĞUNUN ANCAK AKIL ARACILIĞIYLA MUHAKEME EDİLECEĞİNİ SÖYLEMEKTEDİR.
* İCTİHADIN ALANI :: İSLAM HUKUKU ;
1- DİN OLARAK İSLAM ALLAH İLE İNSANLARIN İLİŞKİLARİNİ DÜZENLEYEN HÜKÜMLERİ EN İNCE AYRINTILARINA KADAR BELİRLEMİŞTİR.
- BU HÜKÜMLER; KURAN V SÜNNETTE AYRI AYRI ANLATILMIŞTIR. BU HÜKÜMLERİ İBADETLE İLGİLİ ( TAABBÜDİ ) HÜKÜMLER ADI VERİLİR.
- ŞAZ = GENEL KABUL GÖRMEMİŞ KİŞİSEL GÖRÜŞ DEMEKTİR.
- İSLAM HUKUKÇULARI İBADETLERDE KIYAS VE İCMAA NIN CAİZ OLMADIĞI GÖRÜŞÜNÜ BENİMSEMİŞLERDİR.
- KURAN VE SÜNNETTE YER ALMAYAN BİR İBADETİ İCTİHAD VE KIYASLA İHDAS ETMEYE HİÇ BİR MÜCTEHİDİN HAK VE YETKİSİNİN OLMADIĞINI KABUL ETMİŞLERDİR.
- ANCAK İBADETLERLE İLGİLİKONULMUŞ HÜKÜMLERDE İCTİHAD YAPILABİLİR.
2- İSLAM HUKUKUNUN FERT VE TOPLUM OLARAK İNSANLAR ARASINDAKİ İLİŞKİLERİ DÜZENLEYEN HÜKÜMLERİ. BU DA İKİYE AYRILIR:
A- KURAN VE SAHİH SÜNNETTE YER LAN NASSLARDIR. BUNLARA AHKAM AYETLERİ VE AHKAM HADİSLERİ DENİLMEKTEDİR.
- İMAMI ŞAFİ NİN AHKAMIL KURANI; CASSASIN İBNÜL ARABİ NİNKURTUBİNİN AHKAMIL KURANI VE ŞEVKANİNİN NEYLUL EVTARI GİBİ ESERLER AHKAM AYETLERİNİ İNCELER.
B- KURAN VE SAHİH SÜNNETTE YER ALAN BU NASSLARI YORUMLAYAN AKIL YANİ İCTİHADDIR.
- HAKKINDA KESİN VE AÇIK NASS BULUNAN BİR KONUDA İCTİHADA GEREK YOKTUR. ANCAK KESİN VE AÇIK OLMAYAN NASSLAR İLE HAKKINDA HİÇ NASS BULUNMAYAN KONULARDA İCTİHAD YAPMA ZORUNLULUĞU YOKTUR.
İSLAM DİNİNİN TEMEL KAYNAKLARI :ÜNİTE15DEVAMDEVAM
05:26 12/10/2008 .. 0 Yorum .. Bağlantı
İSLAM DİNİNİN TEMEL KAYNAKLARI :ÜNİTE15DEVAMDEVAM
* ÖRFÜN DELİL OLUP OLAMAYACAĞI : İSLAM HUKUKÇULARI ŞERİ DELİLLERDEN VE İSLAM HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİNDEN BİRİNE AYKIRI OLMAYAN ÖRFÜN HÜKÜM ÇIKARILIRKEN DİKKATE ALINMASI GEREKTİĞİ KANAATİNDEDİRLER.
* ÖRFÜN GEÇERLİLİK – MUTEBİR SAYILMASININ ŞARTLARI :
1- ÖRFÜN ELE ALINAN HUKUKİ MESELELERİN HEPSİNDE YADA BÜYÜK ÇOĞUNLUĞUNDA HALEN UYGULANIYOR OLMASI GEREKMEKTEDİR. BUNA “ ITTIRAD – SÜREKLİLİK “ VEYA “ GALEBE – BÜYÜK” ÇOĞUNLUĞUN UYGULAMASI DENİR.
2- HAKEM ROLÜ OYNAYACAK OLAN ÖRFÜN SÖZ KONUSU HUKUKİ İŞLEMİN KURULUŞU ESNASINDA VAR OLMASI GEREKMEKTEDİR.
3- ÖRFÜN AÇIK BİR BEYAN İLE ÇATIŞMAMASI GEREKMEKTEDİR.
- BU BAĞLAMDA BİR KONUDA ÖRF OLMAKLA BİRLİKTE AKDİN TARAFLARI BUNUN AKSİNİ KARARLAŞTIRDIKLARI TAKDİRDE ÖRFE İTİBAR EDİLMEZ TARAFLARIN ORTAK İRADESİ ESAS ALINIR.
- BU KONUDAKİ GENEL KURAL İSE “ AÇIK İRADE BEYANI VARKEN DELALETE BAŞVURULMAZ.” KURALIDIR.
4- ÖRFÜN KESİN BİR ŞERİ DELİLE YAHUT İSLAM HUKUKUNUN İLKELERİNE AYKIRI OLMAMASI GEREKMEKTEDİR.
-ALTIN VE GÜMÜŞ İÇİN “ VEZNİLİK – TARTI “; BUĞDAY ARPA HURMA VE TUZ İÇİN “ KEYLİLİK – ÖLÇEK “ ESAS ALINMIŞTIR.
ÖRFÜN; GEREK HUKUK KURALLARI KOYMA KONUSUNDA GEREK YARGI VE FETVA AÇISINDAN İSLAM HUKUKUNUN VERİMLİ KAYNAKLARINDAN BİRİ OLDUĞU AÇIKÇA ANLAŞILMAKTADIR.
*** SEDDİ ZERAYİ = ****SEDDİ ZERAYİ; KÖTÜLÜĞE MEFSEDETE GÖTÜREN YOLLARIN YASAKLANMASI DEMEKTİR.
- ZERAYİ ; VESİLE YOL ANLAMINA GELEN “ZERİA”NIN ÇOĞULUDUR.
SEDDÜZ ZERAİ ; KÖTÜLÜĞE GİDEN YOLLARI KAPAMAYA SEDDÜZ ZEARİ DENİR.
- FETHUZ ZERAİ ; İYİLİĞE GİDEN YOLLARI AÇMAYA DA FETHUZ ZERAİ DENİR.
- İSLAM HUKUKUNDA HÜKÜM KOYMADA ŞERİ DELİL OLARAK KABUL EDİLEN SEDDÜZ ZERAYİ; ŞERAN YASAK OLAN BİR SONUCA YOL AÇMASI SEBEBİYLE ASLINDA CAİZ OLAN FİİLLERİN YASAKLAHMASI ANLAMINA GELMEKTEDİR.
- SEDDÜZ ZERAYİ; ŞERİ HÜKÜMLERİN BELİRLEİNMESİNDE ESAS ALINAN DAYANAKLARDAN BİRİ OLARAK BÜTÜN İSLAM HUKUKÇULARI TARAFINDAN KABUL EDİLMİŞTİR.
- HÜKÜM ÇIKARIRKEN “SEDDİ ZERAYİ” ESASININ EN GENİŞ ŞEKLİYLE YORUMLAYARAK UYGULAYANLAR MALİKİLER OLMUŞTUR.
- HANEFİLER İSE SEDDİ ZERAİYE UYGULAMADA YER VERMİŞLERDİR.
- ŞERİ HÜKÜMLERİN BELİRLENMESİNDE SEDDİ ZERAYİNİN DİKKATE ALINMASI GEREKEN BİR DELİL OLDUĞU KİTAP SÜNNET İLESABİT İSE DE SEDDÜ ZERAYİ ASLINDA “ MASLAHATI MÜRSELE “ DELİLİNDEN DOĞMUŞTUR VE MASLAHATI MÜRSELEYE BAĞLANMASI GEREKEN BİR DELİL OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ DAHA UYGUNDUR.
-İNSANLARIN; TOPLUMA ZARAR VERECEKSONUÇLAR DOĞURABİLECEK BAZI MUBAH FİİLLERİ BU DELİLE DAYANARAK SİYASİ OTORİTE TARAFINDAN YASAKLANABİLECEKTİR.
- SEDDİ ZERAYİ İLKESİNE DAYANILARAK ASLINDA MUBAH OLAN ANCAK KÖTÜLÜĞE YOL AÇAN BİR ÇOK DURUMUN YASAKLANMASI MÜMKÜNDÜR. ANCAK YASAKLANAN MUBAH FİİLLERİN GERÇEKTEN KÖTÜLÜK MEYDANA GETİRECEK BİR SONUCUDOĞURACAĞININ KUVVETLE MUHTEMEL OLMASI GEREKİR.
**** ŞER U MEN KABLENA **** ŞER U MEN KABLENA; ALLAHIN HZ. Muhammed(s.a.v)İN GELİŞİNDEN ÖNCEKİ TOPLUMLAR İÇİN KOYDUĞU VE PEYGAMBERLERİ ARACILIĞIYLA ONLARA BİLDİRDİĞİHÜKÜMLERE DENİR.
* ŞER U MEN KABLENE AÇISINDAN HUKUKİ HÜKÜMLER :
1- MÜNEZZEL – İNDİRİLMİŞ HÜKÜMLER : KURAN VE SÜNNET İLE SABİT OLMUŞ HÜKÜMLERDİR.
2- MÜEVVEL – YORUMLANMIŞ HÜKÜMLER : İSLAM HUKUKÇULARININ KİTAP VE SÜNNETTEN ÇIKARDIKLARI HÜKÜMLERDİR.
3- MÜBEDDEL HÜKÜMLER : ŞERİ NASSLARIN USÜLÜNE UYGUN OLMAYAN BİR ŞEKİLDE TEVİL EDİLEREK ELDE EDİLENHÜKÜMLERDİR.
** ÖNCEKİ PGEYGAMBERLERE İNDİRİLEN HÜKÜMLER “ ŞER U MEN KABLENA “ HZ. Muhammed(s.a.v)İN ÜMMETİ AÇISINDAN İKİ KISMA AYRILMAKTADIR :
1- KURANDA VE SÜNNETTE YER ALMAYAN HÜKÜMLER.: BU HÜKÜMLERİN MÜSLÜMANLAR AÇISINDAN BAĞLAYICI OLMADIĞI HUSUSUNDA İSLAM HUKUKÇULARI GÖRÜŞ BİRLİĞİNE VARMIŞLARDIR.
2- KURAN VE SÜNNETTE YER ALAN HÜKÜMLER : BU HÜKÜMLER DE ÜÇE AYRILIR :
A- MÜSLÜMANLAR AÇISINDAN HÜKÜM İFADE ETMDİKLERİNE (MENSUH) DAİR DELİL BULUNAN HÜKÜMLER . BU TÜR HÜKÜMLERİN MÜSLÜMANLAR AÇISINDAN BAĞLAYII OLMADIĞI HUSUSUNDA İSLAM HUKUKÇULARI GÖRÜŞ BİRLİĞİNE VARMIŞLARDIR.
B- MÜSLÜMANLAR HAKKINDA DA GEÇERLİ OLDUĞUNA DAİR DELİL BULUNAN HÜKÜMLER. BU TÜR HÜKÜMLER MÜSLÜMANLAR AÇISINDAN BAĞLAYICIDIR. (ÖRN. ORUÇ; ÖNCEKİ DİNLERDE FARZ OLDUĞU GİBİ HZ. Muhammed(s.a.v)İN ÜMMETİNE DE FARZ KILINMIŞTIR. )
C- KABUL VEYA REDDEDİLDİĞİNE DAİR BİR İŞARET BULUNMAKSIZIN KURANDA VE SÜNNETTE ZİKREDİLEN VE MÜSLÜMANLAR AÇISINDAN NESHEDİLDİĞİNE- HÜKÜM İFADE ETMEYECEĞİNE DAİR BİR DELİL DE BULUNMAYAN HÜKÜMLER. BU TÜR HÜKÜMLERİN MÜSLÜMANLAR HAKKINDA DA GEÇERLİ VE BAĞLAYICI OLDUĞU GÖRÜŞÜ KABUL EDİLMİŞTİR.
+ ŞER U MEN KABLENA İLE ANCAK ALLAH VE HZ. PEYGAMBERİN O HÜKMÜ REDDETMEKSİZİN ZİKRETMESİ VE HÜKMÜN MÜSLÜMANLAR BAKIMINDAN MENSUH OLDUĞUNA DAİR BİR DELİLİN BULUNMAMASI HALİNDE AMEL EDİLİR.
selsebil
Tue 22 September 2009, 12:03 pm GMT +0200
Islam dininin temelkaynakları : ünite 17
* hukukla ilgili hükümlerin konuluş sebebi akıl tarafından bilinebildiği halde ibadetlerin konuluş sebebi akıl tarafından bilinemez.
* ibadetlerle ilgili ( taabbüdi ) hükümlerin ne için konulduğunun bilgisi sadece allaha aittir. Bu sebeple ibadetlerle ilgili hükümlerin varlık sebebi akıl yürütmekle anlaşılmamaktadır.
* ibadetlerle ilgili hükümler çıkarılırken ( istinbat ) kuran ve sünnetin nasslarından yararlanmak vebu nassların ifade ettikleri manalarla sınırlı kalmak esastır.
- ibadetlerle ilgili kuran ve sünnet nasslarına dayanılarak elde edilen hükümler değişmez hüküm niteliği taşır. Ibadetlerle ilgili konularda ictihad yapılıp yeni ibadetler konulması da söz konusu değildir.
** düanyaya ilişkin hukuki hükümler ise kişiler ve toplumlar arasındaki ilişkilerdeki sürekli deiğişiklik göz önünde tutularak değişmeye tabidir.
- zamanın değişmesiyle hukuki hükümlerin de değişmesinin kaçınılmaz olduğu “ezmanın teğayyuru ile ahkamın teğayyuru inkar olunamaz” ilkesi ile sabitleşir.
- kuranda belirlenmiş olan temel hukuki hükümlerin sayısı oldukça sınırlıdır. Bu hükümler temel ilke niteliğindedir. Ve değişikliğe uğramazlar.
*** ictihadın şartları ***
- ictihad yapacak kimselerde bulunması gereken şartlar :
1- kuranı kerimi bilmek
2- hz peygamberinsünnetini bilmek
3- kitap ve sünnetin nasih ve mensuhunu bilmek
4- arap diline tam bir şekilde vakıf olmak
5- fıkıh usülünü bilmek
6- islam hukukunun ana gayelerini bilmek hikmet ve hedeflerinikavramış olmak.
** aham ayetlerinin konulara dağılımı :
1 – aile hukuku ile ilgili olanlar ……. 70 ayet
2- borçlar hukuku ile ilgili olanlar .. …… 70 ayet
3- yargı hukuku ile ilgili olanlar .. 13 ayet
4- ceza hukuku ile ilgili olanlar .. … 30 ayet
5- idare hukuku ile ilgili olanlar …. 10 ayet
6- devletler hukuku ile ilgili olanlar . … 25 ayet
7- devletlerin gelir ve ğiderleri ile ilgili 10 ayet
- ahkam ayetlerini müstakil kitaplara toplamak ve bu ayetleri yorumlamak konusunda çalışma yapan alimler ; mukatil bin süleymen said bin münzir el cessas ibnül arabi el kurtubi .
- ahkam hadislerini derleme ve onları fıkıh bablarına göre düzenleme ile ilgilinenen alimler ; el musannef in sahibi abdürrezzak el sanani meanil asar ın musannifi tahavi neylü evtar ın yazarı şevkani dir.
- fıkıh usülü ilmi ictihadın temelidir.
** ictihadın hükmü ** ictihad yapmak ictihad yapabilecek güçte olan kimseye farzı ayındır. Ancak aynı konuyu soracak başka müctehid varsa yada sorulup cevap alınıncaya kadar beklenebilecek geniş bir zaman söz konusu ise farzı kifaye dir.
- şatıbi; ictihadın bütün müslümanlara farzı kifaye olduğunu söyler.
- - şevkani ; müctehidin bulunmadığı bir zamanın olamayacağını söyler.
- - imamı malik; kendisine sorulan kırk sorudan sadece dördüne cevap vermiş diğerlerine ise bilmiyorum demiştir.
- - islam hukukçularının çoğu; ictihadın bölünebileceğini kabul etmişlerdir.
- ictihadın bölünebiliryiği; müctehidin bütün ilimleri bilmesi gerektiği şeklinde değil sadece bilmesi gereken ilimleri bilmesidir.
* islam hukukçuları; “ bir ictihadın başka bir içtihadı ortadan kaldıramayacağı “ kuralını benimsemişlerdir.
Islam dininin temel kaynakları : ünite :17devam
* islam hukukçuları ictihad konusunda iki kısma ayrılırlar :
1- ictihadın delil olduğunu kabul etmeyenler. : şia mutezilenin bir kısmı ile zahiriler ; ictihadın delil olamayacağı görüşündedirler. Gerekçeleri ise ;
a- kitap ve sünnette yer alan nasslar; içerdikleri genel manalarıyla rey kıyas vb. Hiç bir şeye ihtiyaç duyulmaksızın insanların gereksinimi olan herşeye cevap verecek şeri hükümleri ihtiva etmektedirler.
- nassların içermediği konular ise haklarında nass bulunmadığı için “ eşyada aslolan ibaha ( mübah olması) dır “ ilkesi gereğınce mübah hükmündedir.
B- rey e önem verilmemesini ifade eden ayet ve hadisler vardır.
C- sahabe de dini konularda görüş beyan etmeyi uygun bulmamış reye dayanmaktan sakınmıştır.
2- ictihadın delil olduğunu kabul edenler. :
- ictihadın delil olduğunu kabul eden alimler ictihad yapmanın hem dinen hem de aklen caiz olduğu kanaatindedirler. Gerekçeleri ise :
A- “ allaha ve rasülüne iteat edin” den amaç; kitap ve sünnetin nasslarından açık olarak bilinenlere uymaktır.
B- hz. Peygamber bizzat kendisi ictihad yapmış ashabına içtihad yapmalarını emretmiş ictihad yapanların ictihadına da müdahale etmemiştir.
C- allah; islamı en son din olarak göndermiş ve onun temel ilkelerini her yer ve zaman için uygulanabilir özellikte vazetmiştir.
* *** *dinin ictihad yapılamayaccak alanı vardır. Kuran ve sünnette kesin ve açık bir şekilde hüküm bildiren nasslar bu alanı oluşturmaktadır. Ictihad yapılmasının yasaklandığı alan da budur. örn. Namazın farz olduğunu şarabın haram olduğunu bildiren nasslar gibi.
*** *** dinin bir deictihad yapılabilecekalanı vardır. Kuranda ve sünnette belirtilmeyen yani hakkında kesin ve açık nass bulunmayan konular dinin ictihad yapılabilecek alanıdır. Bu alanın; müslümanların menfeati ( maslahatı mürsele) gözetilerek ve dinin ruhuna aykırı olmayacak şekilde ehil olan kimseler tarafından ictihad yapılarak doldurulması gerekmektedir.
selsebil
Tue 22 September 2009, 12:04 pm GMT +0200
İSLAM DİNİNİN TEMEL KAYNAKLARI: ÜNİTE :18
* İSLAM HUKUKÇULARI İLMİ ARAŞTIRMALARDA UYULMASI GEREKEN BELLİ ÖLÇÜLER KOYDULAR İCTİHADLARINI ÜZERİNE BİNA EDECEKLERİ İLKELERİ BELİRLEDİLER.
* BU İLKELİRİ BELİRLEYEN İSLAM HUKUKÇULARINDAN BİRİ İMAM ŞAFİ DİR.
- FAHREDDİN ER RAZİ; “ MANTIK BİLİMİNİN ARİSTO YA AİDİYETİ NASILSA FIKIH USÜLÜNÜN DE İMAM ŞAFİ YE AİDİYETİ ÖYLEDİR.” DER.
- *** İCTİHAD ÇEŞİTLERİ ** KURAN DA VE SAHİH SÜNNETTE HAKKINDA AÇIK HÜKÜM BULUNMAYAN BİR KONU KENDİLERİNE ULAŞTIĞINDA ŞU ÜÇ YOLDAN BİRİNE BAŞVURARAK O KONUDA HÜKÜM VERMEYE ÇALIŞIRLAR.
1- EL İCTİHADÜL BEYANİ = BEYANİ İCTİHAD : ( TAHDİDU MA’NAN NASSİL MEBHUSİ İLEYH ) : ARAŞTIRMAYA KONU OLAN MESELE İLE İLGİLİ NASSIN MANASINI BELİRLEMEK.
2- EL İCTİHADÜL KIYASİ = KIYASİ İCTİHAD : ( TAHDİDUL İLELİL MUCİBE LİL AHKAM ) : KURANDA VE SAHİH SÜNNETTE YER ALAN HER HÜKMÜN BAĞLAYICI OLAN İLLETLERİNİ BELİRLEMEK.
3- EL İCTİHADUL ISTISLAHİ = ISTISLAHİ İCTİHAD : GENEL OLARAK İSLAM HUKUKUNUN RUHUNU BELİRLEMEK. ÜMMETİN YARARINA OLACAK- ISTILAH ( MABLAHATI MÜNSELE) BİR TEMEL İLKE BELİRLEMEKTİR.
* İSLAM HUKUKÇULARI MANASINI ANLAMAKİSTEDİKLERİ NASSI; LAFIZLARI VE MANALARI BAKIMINDAN ELE ALIP İNCELEMİŞLERDİR.
*** LAFIZLARI VE MANALARI BAKIMINDAN NASSLAR ****
1- SİĞALARI ( KALIPLARI ) VE SÖZLÜK ANLAMLARI BAKIMINDAN DİĞER BİR DEYİŞLE VAZ OLUNDUĞU – KONULDUĞU MANA BAKIMINDAN LAFIZLAR : ( HASS AMM MÜŞTEREK VE MÜEVVEL)
2- MANAYA DELALETİNİN AÇIKLIĞI VE KAPALILIĞIBAKIMINDAN LAFIZLAR a- VADIHUD DALALE= MANAYA DELALETİ AÇIK OLAN LAFIZLAR b- HAFİYYUD DELALE =MANAYA DELALETİ KAPALI OLAN LAFIZLAR)
3- KULLANDIĞI MANA BAKIMINDAN LAFIZLARL HAKİKAT MECAZ SARİH KİNAYE)
4- MANAYA DELALETİN ŞEKİLBAKIMINDAN LAFIZLAR: ( İBARENİN DELALETİ İŞARETİN DELALETİ NASSIN DELALETİ İKTİZANIN DELALETİ)
*** SİĞALARI ( KALIPLARI) VE SÖZLÜK ANLAMLARI BAKIMINDAN DİĞER BİR DEYİŞLE VAZ OLUNDUĞU- KONULDUĞU MANA BAKIMINDAN LAFIZLAR :
1- HASS
2- AMM
3- MÜŞTEREK
4- MÜEVVEL
HASS : TEK BİR MANAYI TEKER TEKER GÖSTERMEK ÜZERE KONULMUŞ LAFIZLARDIR.
- HASS IN ÇEŞİTLERİ :
1- MUTLAK : BELİRLİ OLMAYAN BİR ŞEYİ GÖSTEREN VE KENDİSİNİN HER HANGİ BİR SIFATLA KAYITLANDIĞINA DAİR DELİL BULUNMAYAN LAFZA MUTLAK DENİR.
2- MUKAYYED : BELİRLİ OLMAYAN BİR ŞEYİ VEYA ŞEYLERİ GÖSTERMEKLE BİRLİKTE KENDİSİNİN HERHANGİ BİR SIFATLA SINIRLANDIRILDIĞINA DAİR DELİL BULUNAN LAFZA MUKAYYED DENİR.
3- EMİR : EMİR; BİR TEKLİF SORUMLULUK YÜKLEME SİGASI KALIBIDIR.
- EMİR SİGASININ DELALET ETTİĞİ TALEP YA VÜCUB GEREKLİLİK VEYA NEDB İFADE EDER.
- İSLAMIN TEMEL İLKEMERİNİ AÇIKLAYAN AYET VE HADİSLERDEKİ EMİRLER GENELLİKLE VÜCUB BİLDİRMEKTEDİRLER.
* İSLAM HUKUKÇULARININ ÇOĞUNLUĞU; EMRİN EMREDİLEN FİİLİN “ VÜCUB” UNA DELALET ETTİĞİ GÖRÜŞÜNDEDİRLER. BUNLARA GÖRE;
1- ŞAYET KARİNE; İBAHA YA DELALET EDİYORSA EMREDİLEN FİİLİN “ MUBAH” OLDUĞUNU İFADE ETMİŞ OLUR.
2- EĞER KARİNE; EMRİN EMREDİLEN FİİLİN NEDB YOLUYLA TALEB EDİLDİĞİNİ GÖSKERİYORSA EMRİN “ MENDUP” VEYA MÜSTEHAB OLDUĞUNA HÜKMEDİLİR.
3- KARİNE EĞER; EMRİN BAZI DÜNYEVİ FAYDALARIN SAĞLANMASINA YÖNELİK BİR HATIRLATMA OLDUĞUNU VE EMREDİLEN FİİLİN “ İRŞAD” YOLUYLA TALEB EDİLDİĞİNİ GÖSTERİYORSA EMRİN İRŞAD YOL GÖSTERME AYDINLATMA MANASINDA ANLAŞILMASI GEREKMEKTEDİR.
4- ŞAYET KARİNE; EMRİN EĞTİM VE GÜZEL TUTUM VE DAVRANIŞLARA ALIŞTIRMA AMACIYLA FİİLİN YAPILMASININ TALEP EDİLDİĞİNİ GÖSTERİYORSA BÖYLE BİR DURUMDA EMİR TE’DİP İFADE ETMEKTEDİR.
5- EĞER YUKARIDA BELİRTİLEN DURUMLAR SÖZ KONUSU DEĞİLSE YANİ EMRİN EMREDİLEN FİİLİN VÜCUB UNA DELALET ETMESİNİ ENGELLEYEN BİR KARİNE ORTADA YOKSA O ZAMAN EMRİN YAPILMASI EMREDİLEN FİİLİN KESİN VE BAĞLAYICI BİR ŞEKİLDE YERİNE GETİRİLMESİNİ TALEP ETTİĞİ ANLAŞILMALIDIR.
4- NEHİY : FİİLDEN EL ÇEKME VE FİİLİ TERKETME İSTEĞİNE TALEBİNE DELALET EDEN SÖZ SÖZCÜKTÜR.
- NEHİY DE BİR TEKLİF ( SORUMLULUK) YÜKLEME SİGASIDIR. BU DE KESİNLİK İFADE EDER.
- USÜLCÜLERİN ÇOĞUNLUĞUNA GÖRE NEHİY;NEHYEDİLEN FİİLİN HARAM KILINDIĞINI GÖSTERİR VE ÖZEL BİR KARİNE BULUNMADIKÇA “ TAHRİM “ HARAM KILMA DIŞINDA BİR ANLAMA ÇEKİLEMEZ.
** AMM =TEK BİR MANAYI GÖSTERMEK ÜZERE KONMUŞ BULUNAN VE BELİRLİ BİR MİKTARLA SINIRLI OLMAKSIZIN BU MANANIN KENDİSİNDE GERÇEKLEŞTİĞİ BÜTÜN ŞEYLERİ KAPSAYAN BİR LAFIZDIR.
- AMM LAFIZ KENDİ MANASI KAPSAMINDA KABUL EDİLEBİLECEK BÜTÜN ŞEYLERİ İFADE ETMEK ÜZERE KONULMUŞTUR.
- AMM BİLGİNLERİN ÇOĞUNLUĞUNA GÖRE UMUM GENELLİK İÇİN KONULMUŞ BİR LAFIZDIR.
- HANEFİLERE GÖRE; AMM IN MUHASSISLARI TAHSİS EDENLERİ ;
1-AKIL
2-ÖRF VE ADET
3- AMM A MUKARİN MÜSTAKİL NASS DIR.
** MÜCMEL ** HER BİRİ AYRI BİR VAZ İLE OLMAK ÜZERE BİRDEN FAZLA MANAYA SAHİP OLAN LAFIZDIR. ÖRN. AYN LAFZI MÜŞTEREK BİR LAFIZDIR. CASUS SU PINARI GÖZ VE ALTIN MANALARINA GELMEKTEDİR.
** MÜEVVEL * LAFZIN ZAHİR OLAN MANASINDAN ALINIP BİR DELİLE DAYANARAK ZAHİR OLMAYAN BAŞKA BİR MANAYA ÇEKİLMESİNE “ TE’VİL” ; BAŞKA BİR MANAYA ÇEKİLMİŞ BU LAFZA DA TE’VİL EDİLMİŞ MEÜVVEL DENİR.
**TE’VİLİN SAHİH OLMASI İÇİN ŞU ŞARTLARI TAŞIMASI GEREKİR :
1- LAFIZ; TEVİLİ KABUL EDEN BİR LAFZ OLMALIDIR.
2- LAFZIN; TEVİL EDİLDİĞİ MANA O LAFZIN MUHTEMEL BULUNDUĞU VE MECAZ YOLUYLA BİLE OLSA KENDİSİNE DELALET ETTİĞİ MANALARDAN OLMALIDIR.
3- TEVİL; LAFZIN ZAHİR MANASINDAN ALINIP BAŞKA BİR MAHAYA ÇEKİLMESİNE ELVERİŞLİ ŞERİ BİR DELİLE DAYANMALIDIR.
** USÜLCÜLER TEVİLİ İKİYE AYIRMAKTADIRLAR :
1- HATIRA KOLAYCA GELEN TEVİL = ET TEVİLİL KARİB : BU ÇEŞİT TEVİLİN DOĞRULUĞUNU İSPAT İÇİN GÜÇLÜ BİR DELİL GÖSTERİLMESİNE GEREK YOKTUR. HERHANGİ BİR DELİL YETERLİDİR.
2- HATIRA KOLAYCA GELMEYEN TEVİL = ET TEVİLİL BAİD : BU ÇEŞİT TEVİLİN DOĞRULUĞUNU İSPAT İÇİN UZAKLIĞI TELAFİ EDEN VE TEVİL İLE ULAŞILAN MANAYI ZAHİR MANADAN ÜSTÜN KILAN BİR DELİLİN GÖSTERİLMESİ GREKİR.
** MANAYA DELALETİNİN AÇIKLIĞI VE KAPALILIĞI BAKIMINDAN LAFIZLAR :
1- MANAYA DELALETİ AÇIK OLAN LAFIZLAR = VADIHUL DELALE : (ZAHİR NASS MÜFESSER MUHKEM)
2- MANAYA DELALETİ APALI OLAN LAFIZLAR=HAFİYYÜD DELALE: (HAFİ MÜŞKİL MÜCMEL MÜTEŞABİH.)
*MANAYA DELALETİ AÇIK OLAN LAFIZLAR : KASTADİLEN MANANIN ANLAŞILMASI İÇİN BİR AÇIKLAMAYA VEYA HARİCİ KARİNEYE İHTİYAÇ DUYULMAMAKTADIR. MANAYA DELALETİN AÇIKLIĞI VÜDUH BAKIMINDAN LAFIZLAR DÖRT ÇEYŞİTTİR. :
1- ZAHİR
2- NASS
3- MÜFESSER
4- MUHKEM
* ZAHİR = MANASININ ANLAŞILMASI İÇİN HARİCİ BİR KARİNEYE İHTİYAÇ DUYURMAYACAK ŞEKİLDE BU MANAYA AÇIK OLARAK DELALET EDEN FAKAT TEVİL VE TAHSİS İHTİMALİNE AÇIK BULUNAN VE KERDİSİNDEN ÇIKARILAN HÜKÜM SÖZÜN ASIL SEVK KONULMA SEBEBİ OLMAYAN LAFIZDIR.
- ZAHİRİN HÜKMÜ; AKSİNE BİR DELİL BULUNMADIKÇA LAFIZDAN ÇIKAN ZAHİRİ MANAYA GÖRE AMEL EMEKTİR.
*NASS : MANASINA AÇIK BİR ŞEKİLDE DELALET EDEN VE KANDİSİNDEN ÇIKARILAN HÜKÜM SÖZÜN ASIL SEVK SEBEBİNİ TEŞKİL EDEN BUNUNLA BERABER TEVİL VE TAHSİS İHTİMALİNE AÇIK BULUNAN LAFIZDIR.
- NASS IN HÜKMÜ; ZAHİRİN HÜKMÜ GİBİDİR. NASS; ZAHİR GİBİ TEVİL V TAHSİSİ KABUL ETMEKTEDİR. NASS AYRICA NESHİ DE KABUL EDER.
- HİÇ KİMSE NESHİN HER ASIRDA VUKUU BULACAĞINI SÖYLEYEMEZ. ESASINDA NESH; SADECE HZ. PEYGAMBERİN SAĞLIĞINDA GERÇEKLEŞMİŞTİR.
* MÜFESSER : HÜKME AÇIK BİR ŞEKİLDE DELALET EDEN TEVİL VE TAHSİS İHTİMALİNE DE KAPALI BULUNAN LAFIZDIR.
- MÜFESSER; AÇIKLIK BAKIMINDAN ZAHİR VE NASS DAN DAHA KUVVETLİDİR.
- MÜFESSERİN HÜKMÜ; KESİN OLARAK DELALET ETTİĞİ MANAYA UYGUN ŞEKİLDE AMEL ETMEKTİR. TEVİLE VE BAŞKA BİR ŞEKİLDE ANLAŞILMAYA MÜSAİT DEĞİLDİR.
- KURAN VE SÜNNETTEKİ BÜTÜN NASS LAR NESİH KONUSUNDA MUHKEM HÜKMÜNDEDİR YANİ NESİH VE İPTAL KABUL ETMEZLER.
* MUHKEM : HÜKME DELALETİ AÇIK TEVİL TAHSİS VE NESHE İHTİMAL OLMAYAN LAFIZDIR.
- MUHKEMİN HÜKMÜ; KESİN OLARAK DELALET ETTİĞİ MANAYA UYGUN AMEL ETMENİN GEREKLİLİĞİDİR.
* BU DÖRT ÇEŞİT ( ZAHİR NASS MÜFESSER MUHKEM ) LAFZIN AÇIKLIK VE DELALET GÜCÜ BAKIMINDAN EN GÜÇLÜSÜ; MUHKEM MÜFESSER NASS VE ZAHİR DİR.
** MANAYA DELALETİ KAPALI OLAN LAFIZLAR :LAFIZLARDA MANANIN ANLAŞILMASI İÇİN BİR AÇIKLAMAYA VEYA HARİCİ BİR KARİNEYE İHTİYAÇ DUYULMAMAKTADIR. MANAYA DELALETİNİN KAPALILIĞI HAFA BAKIMINDAN DÖRT ÇAŞİTTİR :
1- HAFİ
2- MÜŞKİL
3- MÜCMEL
4- MÜTEŞABİH
*HAFİ : KAPSAMINDA BİR ÇOK ŞEY BULUNUP DA KENDİ KALIBI SİGA DIŞINDAKİ BİR ENGELDEN ÖTÜRÜ BU ŞEYLERDEN BİR KISMINA DELALETİ AÇIK OLMAYAN VE BUNLARIN ONUN KAPSAMINDA OLDUĞUNUN BİLİNEBİLMESİ İNCELEME VE İCTİHADA İHTİYAÇ GÖSTEREN LAFIZDIR.
* MÜŞKİL : KENDİSİ İLE KASTEDİLEN MANANIN ANCAK ONU KUŞATAN KARİNE VE EMARELER ÜZERİNDE İNCELEMEDE BULUNMA VE DERİNLEMESİNE DÜŞÜNME YOLUYLA ANLAŞILABİLDİĞİ LAFIZDIR.
*MÜCMEL : SÖZÜN SAHİBİ TARAFINDAN BİR AÇIKLAMA YAPILMADAN KENDİSİ İLE KASTEDİLEN MANANIN ANLAŞILMADIĞI LAFIZDIR.
- KURANIN TEKLİFİ HÜKÜMLERLE İLGİLİ NASSLARININ ÇOĞU MÜCMEL DİR. BUNLARI BİZE SÜNNET AÇIKLAMIŞTIR. MÜCMEL OLARAK EMREDİLMİŞ OLAN NAMAZI SÜNNET HEM FİİLİ VE HEM DE KAVLİ BİR ŞEKİLDE AÇIKLAMIŞTIR.
MÜTEŞABİH : KENDİSİ İLE KASTEDİLEN MANANIN DÜNYADA HİÇ KİMSE TARAFINDAN BİLİNEMEYECEĞİ VEYA ANCAK İLİMDE ÜSTÜN MERTEBEYE SAHİP KİŞİLERCE BİLİNEBİLECEĞİ ÖLÇÜDE KAPALI OLAN LAFIZDIR.
- MÜTEŞABİH; MANASI KAPALI OLAN ANLAŞILABİLMESİ İÇİN AKIL TARAFINDAN BİR YOL BULUNAMAYAN KİTAP VE SÜNNETTE TEFSİRİNE RASTLANAMAYAN VE MANASI ALLAHA HAVALE EDİLEN NASS DIR.
- MÜTEŞABİH; ANCAK AHKAM AYETLERİ VE HADİSLERİ DIŞINDAKİ NASSLARDA BULUNMAKTADIR.
İSLAM DİNİNİN TEMEL KAYNAKLARI:ÜNİTE18 DEVAM
* KULLANDIĞI MANA BAKIMINDAN LAFIZLAR: KONULDUĞU MANADA KULLANILIP KULLANILMAMASI BAKIMINDAN LAFIZLAR DÖRT ÇEŞİTTİR:
1-HAKİKAT
2- MECAZ
3- SARİH
4-KİNAYE
* HAKİKAT = KONULDUĞU MANADA KULLANILAN LAFIZDIR. HAKİKAT; BAZAN LÜGAVİ BAZAN ŞERİ BAZAN DA ÖRFİ OLUR.
A- LÜGAVİ HAKİKAT = EL HAKİKATÜL LÜGAVİYYE : DİLDE HANGİ MANA İÇİN KONULMUŞSA O MANADA KULLANILAN LAFIZDIR.
B- ŞERİ HAKİKAT = EL HAKİKATÜL ŞERİYYE : ŞARİ İN KASTETTİĞİ MANADA KULLANILAN LAFIZDIR.
C- ÖRFİ HAKİKAT = EL HAKİKATÜL ÖRFİYYE: ÖRFTE KENDİSİYLE HANGİ MANA KASTEDİLİYORSA O MANADA KULLANILAN LAFIZDIR.
- HAKİKATİN HÜKMÜ; VAAZ EDİLDİĞİ MANANIN SABİT OLMASI VE HÜKMÜN BU MANAYA BAĞLANMASIDIR.
* MECAZ : HAKİKAT ANLAMININ KASTEDİLMEDİĞİNİ GÖSTEREN BİR ALAKA VEYA KARİNE DEN ÖTÜRÜ KONULDUĞU MANADAN BAŞKA BİR MANADA KULLANILDIĞINA HÜKMEDİLEN LAFIZDIR.
- ALAKA = LAFZI DUYAN KİMSENİN ZİHNİNDE LAFZIN HAKİKAT MANASIYLA KULLANILDIĞI MANA ARASINDA KURULAN BAĞLANTI DEMEKTİR.
-KARİNE = LAFZIN HAKİKİ MANASINDA KULLANILDIĞINI GÖSTERMEYE ELVERİŞLİ BELİRTİ DEMEKTİR.
- MECAZIN HÜKMÜ ; HAKİKİ MANAYA GÖRE ANLAMA İMKANI OLDUĞU SÜRECE MECAZİ MANAYA GÖRE YORUM YAPILMAZ
- KELAMDA ASLOLAN MANAYI HAKİKİDİR.
- ANCAK HAKİKİ MANAYA GÖRE ANLAMAYI ENGELLEYEN BİR ALAKA VE KARİNE VARSA O ZAMAN BU YÖNDE YORUM YAPMAK VE LAFZA MECAZİ MANANIN HÜKMÜNÜ BAĞLAMAK GEREKİR.
- KELAMIN İ’MALİ ( İŞ GÖRMESİ) KULLANILMASI; İHMALİNDEN EVLADIR. MANAYI HAKİKİ MÜTEAZZİR (ZOR) İMKANSIZ; OLDUKTA MECAZA GİDİLİR.
* SARİH: İSTER HAKİKAT İSTER MECAZ ANLAMINDA ÇOK KULLANILMASINDAN ÖTÜRÜ KENDİSİ İLE KASTEDİLEN MANA AÇIKÇA ANLAŞILAN LAFIZDIR.
- SARİHİN HÜKMÜ ; SÖYLEYENİN NİYETİNE BAKILMAKSIZIN GEREĞİNİN GERÇEKLEŞMESİDİR.
* KİNAYE : KENDİSİ İLE KASTEDİLEN MANA HEMEN ZİHNE GELİVERMEYEN VE KAPALI OLAN LAFIZDIR.
- KİNAYENİN HÜKMÜ ; GEREĞİNİN ANCAK NİYETE VEYA HALİN DELALETİNE GÖRE GERÇEKLEŞMESİDİR.
*** MANAYA DELALETİN ŞEKLİ BAKIMINDAN LAFIZLAR****
1- İBARENİN DELALETİ = ( NASSIN İBARESİ ) :İBARENİN DELALETİ LAFIZDAN ANLAŞILAN MANADIR.
2- İŞARETİN DELALETİ = ( NASSIN İŞARETİ ) : LAFZIN İBARESİNDEN ANLAŞILAN HÜKME DEĞİL BU HÜKÜMDEN HARAKET EDEREK DOLAYLI OLARAK ANLAŞILAN BİR HÜKME DELALET ETMESİNE İŞARETİN DELALETİ DENİLMEKTEDİR.
- İŞARETİN DELALETİ;LAFZIN İBARESİNİN DIŞINDA DELALET ETTTİĞİ ŞEY OLMAKTADIR VE İBARENİN BİR SONUCU OLARAK MEYDENE GELMEKTEDİR.
3- NASSIN DELALETİ = NASS; LAFZIYLA BİR HÜKME DELALET EDER.
- BAZI İSLAM HUKUKÇULARI NASSIN DELALETİNE “ MEFHUMU MUVAFAKAT” “ DELALETİ EVLA “ ADINI VERMİŞLERDİR. DİĞER BAZILARI İSE “ CELİ KIYAS “ OLARAK İSİM VERMİŞLERDİR.
4- İKTİZANIN DELALETİ = İKTİZA ; TALEP ETMEK VE GEREKLİ KILMAK DEMEKTİR.
- İKTİZANIN DELALETİNDE DE SÖZ DOĞRU VE HUKUKİ YÖNDEN SAĞLIKLI ANLAŞILMASI İÇİN BİR MANAYI GEREKLİ KILMAKTADIR.
* BUNA GÖRE ;
- İBARENİN DELALETİ İŞARETİN DELALETİNDEN DAHA KUVVETLİDİR.
- İŞARETİN DELALETİ NASSIN DELALETİNDEN DAHA KUVVETLİDİR. NASSIN DELALETİ İKTİZANIN DELALETİNDEN DAHA KUVVETLİDİR.
5- MEFHUMUN DELALETİ =
*** MALİKİ ŞAFİİ VE DİĞER USÜLCÜLERE GÖRE DELALET İKİ ÇEŞİTTİR:
1- MANTUKUN DELALETİ = ( DELALETÜL MANTUK ) : LAFZIN; NASSDA İBAREDE ZİKRİ GEÇEN VE İFADE EDİLEN BİR ŞEYİN HÜKMÜNE DELALET ETMESİDİR.
2- MEFHUMUN DELALETİ = ( DELALETÜL MEFHUM ) : LAFZIN; NASSDA İBAREDE ZİKRİ GEÇMEYEN BİR ŞEYİN HÜKMÜNE DELALET ETMESİDİR. MEFHUMUN DELALETİ DE İKİYE AYRILIR:
A- MEFHUMU MUVAFAKATIN DELALETİ : LAFZIN; İNCELEME VE İCTİHADA GEREK DUYULMAKSIZIN SIRF DİL UNSURUNA DAYANARAK ANLAŞILAN İLLETTEKİ ORTAKLIK SEBEBİYLE NASSDA İBAREDE GEÇEN DURUMUN ( MANTUK ) HÜKMÜNÜN NASSDA İBAREDE GEÇMEYEN DURUM İÇİN DE SABİT ALDUĞUNA DELALET ETMESİDİR.
- MEFHUMU MUVAFAKATA “ FAHVAL HİTAB “ “ LAHNUL HİTAB “ VE “ KIYASI CELİ “ DE DENİR.
B - MEFHUMU MUHALEFETİN DELALETİ= LAFZIN ; NASSDA İBAREDE YER ALAN HÜKMÜN HÜKÜMDE DİKKATE ALINAN KAYITLARDAN BİRİNİ TAŞIMAMASI SEBEBİYLE NASSDA İBAREDE YER ALMAYAN DURUM HAKKINDA GEÇERLİ OLMADIĞINA DELALET ETMEMESİ DEMEKTİR.
- MEFHUMU MUHALEFETTE LAFIZ BEŞE AYRILMAKTADIR. :
1- MEFHUMU LAKAB= HÜKMÜN BİR CİNS VEYA TÜRE MAHSUS OLARAK ZİKREDİLMESİ VE NASSIN MUHTEVASINDA OLUMLU DİĞER YERLERDE OLUMSUZ BULUNMASIDIR.
2- MEFHUMU SIFAT = HÜKMÜ BİR VASIF İLE KAYITLANMIŞ OLAN NASSIN İBARENİN BU VASFI TAŞIMAYAN DURUMLAR HAKKINDA O HÜKMÜN GEÇERLİ OLMADIĞINA DELALET ETMESİ DEMEKTİR.
3- MEFHUMU ŞART = HÜKMÜ ŞART EDATLARINDAN BİRİ İLE BELİRLİ BİR ŞARTA BAĞLANMIŞ OLAN NASSIN BU ŞARTIN BULUNMADIĞI DURUMLARDA O HÜKMÜN GEÇERLİ OLMADIĞINA DELALET ETMESİDİR.
4- MEFHUMU GAYE = HÜKMÜ BELİRLİ BİR SINIR İLE KAYITLANMIŞ OLAN NASSIN BU SINIRDAN SONRA ARTIK O HÜKMÜN GEÇERLİ OLMADIĞINA DELALET ETMESİ DEMEKTİR.
5- MEFHUMU ADET = HÜKMÜ BELİRLİ BİR SAYI İLE KAYITLANMIŞ OLAN NASSIN BU SAYININ DIŞINDA OLAN HÜKMÜN YERİNE GETİRİLMEYECEĞİNE DELALET ETMESİ DEMEKTİR.
* **** ŞUF’A ***** BİR MALIN SATIŞI ANINDA BELİRLİ BİR ŞAHIS TARAFINDAN TERCİHEN ÖNCELİKLE SATIN ALINMASINA İMKAN VEREN AHKKA DENİR.
* HER BEŞ DEVEDEN BİR KOYUN ( ZEKAT VERİLMESİ ) GEREKİR.
++ İSLAM HUKUKÇULARININ ÇOĞUNLUĞU ( ŞAFİ VE DİĞERLERİ) KURAN VE SÜNNET NASSLARINDA DA MEFHUMU MUHALEFETİN DELİL OLACCAĞI VE MEFHUMU MUHALEFETE GÖRE AMEL EDİLMESİ GEREKTİĞİ GÖRÜŞÜNDEDİRLER.
++ HANEFİLER İSE; MEFHUMU MUHALEFETİ KURAN VE SÜNNET NASSLARINI TEFSİR ETMEK İÇİN BİR METOT OLARAK KABUL ETMEZLER. HANEFİLER MEFHUMU MUHALEFETİ HÜKÜM ÇIKARMAK İÇİN ELVERİŞLİ GÖRMEMEKTEDİRLER.
* BUNUN İÇİN HANEFİLERİN GEREKÇELERİ :
1- MEFHUMU MUHALEFET DELİL OLARAK ALINDIĞI ZAMAN SÖZÜN FESADA UĞRADIĞINI GÖSTEREN NASSLAR VARDIR.
2- ÇOĞU ZAMAN VASIFLAR HÜKMÜ KAYITLAMAK İÇİN DEĞİL TEŞVİK ETMEK TERGİB VEYA SAKINDIRMAK TERHİB MAKSADIYLA ZİKREDİLMEKTEDİR.
- * MEFHUMU MUHALEFET İLE AMEL ETMENİN ŞARTLARI ** - MEFHUMU MUHALEFETİ DELİL OLARAK KABUL EDENLERE GÖRE; MEFHUMU MUHALEFET İLE AMEL EDİLEBİLMESİ İÇİN İKİ ŞART VARDIR :
1- NASS DAKİ İBAREDEKİ KAYDIN TEŞVİK VE TEHDİD GİBİ BAŞKA SABİT BİR MAKSADI OLMAMAMLIDIR.
2- MEFHUMU MUHALEFETİN SABİT OLDUĞU YERDE BUNUN AKSİNİ GÖSTEREN ÖZEL BİR DELİL BULUNMAMALIDIR.
* İMAMI ŞAFİ; İCTİHADIN ÇERÇEVESİNİ ALANINI OLDUKÇA DAR TUTMUŞTUR.
* MALİKİ HANEFİ VE HANBELİLER İSE; İCTİHAD İLE AMEL EDİLMESİ HUSUSUNDA EN GENİŞ GÖRÜŞE SAHİP MESHEPLERDİR. ZİRA BU MEZHEPLER; KIYAS İSTİHSAN İSTİSLAH VB. İSLAM HUKUKÇULARI TARAFINDAN TARTIŞILIN TALİ KAYNAKLARA DAYANDIRILARAK YAPILAN İCTİHADIN HER ÇEŞİDİNİ KABUL ETMİŞLERDİR.
*** İCTİHADÜL KIYASİ = KIYASİ İCTİHAD :**** KIYASİ İCTİHAD ( İÇTİHADÜL KIYASİ; MÜCTEHİDİN YENİ KARŞILAŞTIĞI BİR MESELENİN ÇÖZÜMÜNDE ÖLÇÜ OLARAK KULLANMAK ÜZERE HÜKÜMLERİN DAYANDIKLARI İLLETLERİ HER HÜKMÜN İLLETİNİ AYRI AYRI TESBİT ETMESİNE VE HAKKINDA NASS BULUNMAYAN BİR HÜKMÜ HAKKINDA NASS BULUNAN BİR HÜKME TESBİT ETTİĞİ ORTAK İLLETLERE DAYANARAK KIYAS YAPMAK SURETİYLE HÜKÜM ÇIKARMASINA İCTİHAD YAPMASINA DENİR.
**İSLAM HUKUKÇULARINI KIYAS HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ **
1- HAKKINDA ; KİTAP VE SAHİH SÜÜNNET NASSI İCMAA VE SAHABİLERDEN BİRİNİN GÖRÜŞÜ BULUNMAYAN HUSUSLARDA KIYAS HÜCCETTİR.
2- İSLAM HUKUKUNDA KIYASA ASLA YER YOKTUR.
3- KIYAS AŞIRI ŞEKİLDE GENİŞLETİLMELİDİR.
- NAZZAM ZAHİRİLER VE BİR KISIM ŞİİLER ; KIYASIN BİR HÜCCET DELİL OLMADIĞI GÖRÜŞÜNDEDİRLER.
- KIYASI KABUL ETMEYENLER ARASINDA BAZI MUTEZİLİLER DE VARDIR. CAHİZİ İN HOCASI İBRAHİM BİN SEYYAR EN NAZZAM. ZAHİRİLİLER DE KIYASI KABUL ETMEMEKTEDİRLER. ZAHİRİ MEZHEBİNİN KURUCUSU DAVUT ET ZAHİRİ VE İBNİ HAZM EL ENDÜLÜSİ.
- İBNİ HAZM; KIYASIN BATIL OLDUĞUNU İSPAT İÇİN BAZI DELİLLER İLERİ SÜRMEKTEDİR. ONUN İLERİ SÜRDÜĞÜ BU DELİLLER İKİ ESASTA TOHLANIR :
1- KURAN VE SÜNNETİN NASSLARI; FARZ NAFİLE MEKRUH VE MÜBAHLARIYLA BÜTÜN HÜKÜMLERİ BİLDİRMİŞTİR.
2- KIYAS; İNSAN AMELİ İLE İLGİLİ OLUP BİR EKSİKLİĞİ BULUNMAYAN NASSLARA ŞARİ İN EMRİ OLMADAN BİR ŞEY İLAVE ETMEKTİR.
*** KIYASIN HÜKÜMLERİ *** MÜCTEHİDİN YAPTIĞI KIYAS İŞLEMİ DÖRT RÜKÜNDEN MEYDANA GELMEKTEDİR :
1- HÜKMÜ NASSLA BELİRLENMİŞ MESELEYE ASIL= EL ASIL.
2- HÜKMÜ NASSLARDA BELİRLENMEMİŞ MESELEYE FER = EL FER.
3- NASSLARDAKİ HÜKMÜN KONMASINA SEBEP OLAN ÖZELLİĞE İLLET
4- NASSLA SABİT OLAN HÜKME ASLIN HÜKMÜ KIYASLA BELİRLENEN HÜKME İSE FERİN HÜKMÜ ADI VERİLMEKTEDİR.
* ASIL = KURAN VE SÜNNETTE HAKKINDA HÜKÜM BULUNMAYAN FERİN KIYAS EDİLDİĞİ HÜKMÜ AÇIKLAYAN KAYNAĞA ASIL DENİR.
- ASIL; HAKKINDA HÜKÜM BULUNAN KONU ANLAMINA GELMEKTEDİR.
- İSLAM HUKUKÇULARININ ÇOĞUNLUĞUNA GÖRE ASLIN; NAAS VE İCMEE OLMASI GEREKİR. BU NEDENLE KIYAS İLE SABİT OLAN BİR HÜKME BAŞKA BİR MESELENİN KIYAS EDİLEMEYECEĞİ GENEL BİR İLKE HALİNE GELMİŞTİR.
- MALİKİLER İSE ; KIYAS İLE SABİT OLAN BİR HÜKMÜN ÜZERİNE BAŞKA BİR MESELENİN DE KIYAS YAPILABİLECEĞİ GÖRÜŞÜNDEDİRLER.
* HÜKÜM = HAKKINDA NASS VE İCMA IN BULUNDUĞU ŞEYE DENİR.
- HÜKMÜN ASILDAN FERE GEÇMESİ İÇİN ŞU ŞARTLARIN BULUNMASI GEREKİR :
1- HÜKÜM ŞERİ ( HUKUKLA İLGİLİ) VE AMELİ OLMALIDIR.
2-HÜKMÜN MANASININ AKILLA KAVRANMASI GEREKİR.
3- HÜKMÜN KILYASA AYKIRI OLMAMASI GEREKİR.
4- ASLIN BİLDİRDİĞİ HÜKMÜN ÖZEL BİR HÜKÜM OLDUĞUNUN SABİT OLMAMASI ĞERERKİR.
*** İSLAM HUKUKÇULARI HÜKÜMLERİ İKİYE AYIRIR :
1- TAABBUDİ İBADET CİNSİNDEN OLAN HÜKÜMLER: BU HÜKÜMLERDE KIYAS CEREYAN ETMEZ.
2- MANASI AKIL İLE KAVRANAN HÜKÜMLER : BU HÜKÜLERDE KIYAS CEREYAN EDER.
* FER = FER; ASLA KIYAS YAPILARAK HÜKMÜNÜN BİLİNMESİ İSTENEN MESELEDİR. KIYAS YAPILABİLMESİ İÇİN FER DEKİ İKİ ŞARTIN BULUNMASI GEREKİR :
1- FERİN HÜKMÜNÜN NASSLA BELİRTİLMEMİŞ OLMASI LAZIMDIR.
2- ASILDAKİ İLLETİN AYNI ŞEKİLDE FER DE BULUNMASI GEREKİR.
* İLLET = İLLET; KIYASIN DAYANDIĞI ESASTIR.
- USÜL BİLGİNLERİ; İLLET İLE AÇIK İSTİKRARLI VE HÜKMÜN KONMASINI MÜNASİP GÖSTEREN DURUMU GENELLİKLE İÇEREN VASFI KASTETMEKTEDİRLER.
- USÜL BİLGİNLERİ HİKMET KELİMESİ İLE ŞU İKİ DURUMDAN BİRİSİNİ KASTEDERLER:
1- HÜKMÜN KONULMASINA UYGUN DÜŞEN DURUM.
2- HÜKMÜN KONULMASINDA AMAÇLANAN SONUÇ VEYA KORUNMAK İSTENEN MENFEAT
* HİKMET ; ZAHİR ( GÖZLE GÖRÜNÜR) BİR MENFEATİN SAĞLANMASI VEYA BİR ZARARIN DEF EDİLMESİDİR.
* İLLET İSE; ZAHİR VE MAZBUT BİR VASIFTIR VE HER ZAMAN OLMASA DA ÇOĞU HALLERDE HİKMET BU VASIFTA GERÇEKLEŞİR.
SLAM DİNİNİN TEMEL KAYNAKLARI:ÜNİTE 18DEVAMDEVAM
* İLLETİN ŞARTLARI =
1- İLLET; VARLIĞINA VEYOKLUĞUNA KESİN BİR ŞEKİLDE HÜKMEDİLESİLECEK NİTELİKTE ZAHİR AÇIK BİR VASIF NİTELİK OLMALIDIR.
2- İLLETİN MUHZABIT İSTİKRARLI OLMASI LAZIMDIR.
3- İLLETİN HÜKÜM İÇİN “ MÜNASİP” BİR VASIF OLMASI GEREKİR.
4- İLLETTEKİ VASFIN GEÇEBİLİR MÜTEADDİ NİTELİKTE OLMASI GEREKİR.
5-VASFIN MUTEBER OLMADIĞINI GÖSTEREN BİR DELİLİN BULUNMAMASI GEREKİR.
* İLLETİ TESBİT YOLLARI : İLLETİ VEYA İLLETİN ŞARİ KANUN KOYUCU TARAFINDAN GEÇERLİ SAYILIP SAYILMADIĞINI TESBİT ETME YOLLARINA MESALİKİ İLLE MESALİKÜL İLLE VEYA İLLET BELİRLEME YÖNTEMLERİ DENİR.
- İLLETİ BELİRLEME YÖNTEMLERİ; HÜKMÜN HANGİ İLLETİ DAYANILARAK KONULDUĞUNUN BİLİNMESİNİ SAĞLAYAN YOLLAR VE DELİLLER DEMEKTİR.
- İLLETİ TESBİT YÖNTEMLERİ :
1- İLLETİ KİTAP VE SÜNNETİN NASSLARINDAN ARAŞTIRMAK
2- İLLETİ İCMAADA ARAŞTIRMAK
3- İLLETİ AÇIKLAYAN VEYA ONA İŞARET EDEN BİR NASS ( VYA İCMAA) BULUNMADIĞI TAKDİRDE İLLETİN TESBİT EDİLMESİ İÇİN FIKHİ İCTİHADA BAŞVURMAK.
* İLLETİ KİTAP VE SÜNNETİN NASSLARINDAN ARAŞTIRMAK.: NASSLA BELİRLENMİEŞ OLAN İLLETE NASSLA BELİRLENMİŞ BİLDİRİLMİŞ İLLET ( EL İLLETÜL MANSUSA ) DENİR.
- * NASSLA BELİRLENMİŞ İLLET :
1 -SARİH DELALET.: NASSIN; İLLETİ BU ANLAMDA KONULMUŞ LAFIZLA GÖSTERMESİDİR. ARAP DİLİNDE BİR ŞEYİN İLLETİNİ GEREKÇESİNİ BELİRTMEK ÜZERE KONMUŞ OLNA LAFIZLAR ; İNNE KEY Lİ ECLİ MİN ECLİ VE TALİL ANLAMINI TAŞIYAN Lİ LAM HARFİDİR.
2-İMA ( İŞARET) YOLUYLA DELALET : HERHANGİ BİR KARİNE YARDIMI İLE NASSDAKİ LAFZIN GÖSTERDİĞİ VASFIN İLLET OLDUĞUNUN ANLAŞILMASIDIR.
* İLLETİ İCMAA DA ARAŞTIRMAK : MÜCTEHİDLER HERHANGİ BİR DEVİRDE BİR VASFIN BİR HÜKMÜN İLLETİ OLDUĞU KONUSUNDA FİKİR BİRLİĞİNE VARMIŞLARSA BU VASIF ( İCMAA İLE ) ARTIK O HÜKMÜN İLLETİ OLARAK KABUL EDİLİR.
DaVaMNuR
Sun 25 April 2010, 06:53 pm GMT +0200
Allah c.c razı olsun aradığım çoğu konuyu bu sitede buldum
admin
Sun 25 April 2010, 06:59 pm GMT +0200
ALLAH c.c razı olsun aradığım çoğu konuyu bu sitede buldum
Bu sitede Aradığınızıda bulursunuz mevlanızıda cümlemizden rabbim razı olsun kardeşim hizmette ve paylaşımda daimi olursunuz inşaallah...
ytkgzl
Sat 15 May 2010, 09:10 pm GMT +0200
ALLAH RAZI OLSUN COK MAKBULE GEÇTİ...RABBİM DÜNYA VE AHİRETTE YARDIMCIMIZ OLSUN
rosemeer
Thu 20 May 2010, 10:45 pm GMT +0200
ALLAH ragzı olsun..emeginize teşekkürler
elveda
Thu 20 May 2010, 11:08 pm GMT +0200
sa maşallah ellerinize sağlık , çok güzel hazırlamışsınız ,selametle...
gudfi
Mon 15 November 2010, 01:49 pm GMT +0200
teşekkür ederim kardeş