hafiza aise
Sat 15 December 2012, 04:23 pm GMT +0200
İSLAM BİLİMLERİNDE BİLGİYİ ÜRETME
İslam Bilimlerinde Bilgi üretme süreçleri
1-Bilgiye ulaşma yolları (esbabul-ilm):
Doğru ve kesin bilgi akıl, haber ve duyulardan elde edilir.
İlme ve Marifete ulaşma yolları: Hads, vicdan, tecrübe, istikra.
Sofistler: Duyularla idrak edilen ve akılla elde edilen bilgiyi kabul etmezler.
Tabiatçılar: Duyularla bilinebilenleri kabul ederler, ancak akılla bilinenleri inkar ederler,
Dehri Filozoflar: Hem duyularla, hem de akılla elde edilen bilgiyi kabul ederler, ancak hadleri ve hükümleri inkar ederler
Sabiler: Hem duyular ve akılla elde edilen bilgiyi, hem de hadleri ve hükümleri kabul ederler, ancak şeraitleri ve islamı inkar ederler.
2-Sağlam Akıl ( Aklı Selim)
insanın sorumlu bir varlık olarak algılanmasını sağlayan aklın üç işlevi bulunmaktadır.
a) Akıl, önermeler oluşturur, onlar arasında ilgi kurar ve bir takım sonuçlar çıkarır, yani yeni bir bilgi ortaya koyar.
b) Zihnin dışarıdan aldığı duyu izlenimlerini bilgiye çevirir. Bütün beş duyu ile algıladıkları bunun kaynağını oluşturur.
c) Akıl, kendisine ulaşan her hangi bir haberi, sözü iki basamaklı bir işleme tabi kılar. Önce onu anlar, ne dediğini kavrar ve sonra onu yorumlar, ne demek istediğini, nedenini ve amacını ortaya koyar.
Akıl ile elde edilen bilgiler iki çeşittir. Zorunlu veya bedihi bilgiler ve istidlali bilgi
Zorunlu Bedihi bilgi: apaçık sabit bilgiler, bütün insanların müşterek bilgilerinden oluşur. Aklı yürütmelere gerek duymadan, kendiliğinden elde edilen bilgilerdir. Bul bilgiler, duyulara veya habere dayanmazlar.
Nazari Bilgi: bilinmeyeni elde etmek için mutlaka bir düşünce edimine ihtiyaç duyulan bilgidir. Kesbi/ iktisabi bilgi de denir.
İstidlali bilgi: Tümelden tikele geçişle elde edilmiş ise, ona talil veyakıyas adı verilir.
istikra :Eğer tikelden tümele intikal yoluyla olursa, ana da istikra denir.
++ Bilgiye ulaşma yolu olan aklın yerine; nazar, istidlal, teemmül, tefekkür vb kavramlar kullanılmıştır.
++ İslam bilginleri Kur’an ayetlerini yorumlarken ve fıkhi problemleri çözümlerken sık sık akla, istidlale, nazara, ictihada ve kıyasa başvurmaktadırlar.
++ Allahı ve onun emirlerini bilmek de ancak istidlalle bilinebilecek kesbi iradi(araz) bir olgudur.
3-Sağlam Duyular (Havass-ı Selime) ; Beş duyu.
Iyan: Duyulara karşılık, ıyan kelimesi kullanılır, Bir kimsenin her hangi bir şeyi bizzat kendi gözleriyle açık ve kesin olarak germesi veya müşahede etmesi demektir. (içgüdüsel olarak)
++ Duyuların bilgi alanına giren nesneler için veya genel olarak duyulara konu olan şeyler için mahsusat veya hissiyat kavramları kullanılmaktadır.
İdrak: Duyuların bağımsız bilgi haline gelmesine denir.
4-Doğru Haber (Haberi Sadık) :
++ Rasulün Haberi (Haberur-Rasul ) Vahiy
++ Rausulden Gelen Haber (Mütevatir ve Haberi vahid)
Mütevatir haber: çoğunluğun görüşüne göre, yalan üzerine anlaşmaları ve birleşmeleri aklen mümkün olmayan bir topluluğun diliyle aktarılan haberlere denir.
Bir haberin Mütevatir haber sayılması için şu şartları taşıması gerekmektedir.
1-Haberin, yalan üzere birleşmeleri aklen imkansız bir topluluk tarafından kesintisiz olarak aktarılması
2-Haberi nakleden ilk topluluğun ilgili haberi duyuları yoluyla idrak etmiş olmaları ve bunun sonucundan kesin bilgi niteliği kazanmış olması, 3-Haberi veren topluluğun yalan söylemesini gerektirecek sebeplerin bulunmaması
4-Aklın kabul etmediği ve imkansız gördüğü bir bilgiyi içermemesi
Ahad haber: Bağlayıcı bir bilgi olma bakımından Hz. Muhammedden (as) geldiği konusunda mütevatir hadisler derecesine çıkaramayan ve kesin tanıklık edilemeyen haberler demektir.
Bilgi üretme yöntemleri
1-Metin odaklı yöntem : Tefsir 2- Dilsel çözümleme 3-Tarihsel Çözümleme
Öznel odaklı bilgi üretme yöntemleri
1-Te’vil : Aslına döndürmek anlamındaki e-v-l kökünden türeyen tevil, bir şeyi görünen, lafzi anlamını yorumlayarak asli formuna kavuşturma ve ilk haline götürme anlamına gelmektedir. Kuranda, söylenen sözleri, olayları ve rüyaları yorumlama anlamını ifade edecek şekilde kullanılmaktadır. Te’vil ilk dönemlerde tefsir terimine denk olarak kullanılmıştır.
++ Maturidi, te’vili alimlere düşen görev olarak görmektedir.
++ Kuran’daki kapalı ifadelere; hafi, müşkil, mücmel, müteşabih denmektedir
++ Açık ifadelere; müfesser, nass, zahir ve muhkem denmektedir.