ecenur
Thu 4 February 2010, 05:06 pm GMT +0200
İmam-ı Gazâlî´den Hayatî Öğütler
Asil adi Ebû Hâmid Muhammed olan Imam-i Gazali Hazretleri Horasan bölgesinde Tus sehrinin Gazale köyünde 1058 yilinda dünyaya geldi. 1111 yilinda ise dünyaya veda eyledi. Islâm dünyasinda Hüccetü\´l-Islâm (Islâmin ispatlayicisi) olarak taninan Imam-i Gazâlî, Selçuklu döneminde yasamis, Islama yönelen hücumlara, dine yapilan taarruzlara karsi müdafaalarda bulunmus, dinin anlasilmasi için tartismaya açilmis olan meselelere çözümler getirmis bir müceddiddir, dinin yenileyicisidir.
Imam-i Gazalî\´nin Islâm egitim ve ahlâki üzerinde getirmis oldugu yenilik, Islâmin özünden uzaklasma yoluna girmis olan Müslümanlari ahlâkî egitime tabi tutmustur. En mühim eseri olan Ihyâu Ulûmi\´d-Din, basta iman ve ibadet olmak üzere, ahlâk sahasinda çok ciddî bir hizmet görmüs, dokuz asirdir tazeliginden bir sey kaybetmemistir.
Imâm-i Gazalî\´yi halka tanitan hacimca küçük, fakat tesiri bakimindan büyük olan eseri Eyyühe\´l-Veled olarak bilinen ve dilimizde Ey Ogul seklinde bilinen eseridir.
Gazali, üzerinde çalistigimiz \"Ey ogul\"un pîri ve üstadidir. Bu alanda yapilmis olan çalismanin ilki ve en mükemmelidir. Diger çalismalar büyük ölçüde bu kitabin üzerine bina edilmistir.
Birçok dünya diline çevrilen, UNESCO tarafindan da yayinlanan Ey Ogul, batida ve doguda okuma rekoru kiran bir eserdir. \"Müslümanin yirmi dört saati\" demek olan bu kitap, ayrica bir ögüt ve nasihatler bütünüdür.
Allah\´tan kork
Ey ogul!
Allah\´tan nasil korkulmasi gerekiyorsa öyle kork. Ona kulluk görevini geregi gibi yap. Haram kildigi seylerden mümkün oldugu nisbette kaçin. Allah\´in saadete uzanan yolundan ayrilma. Hayatini düzene sokan emirlerini sakin ihmal etme ki, yasayisin sihhat bulsun, gözlerin aydin olsun.
Çünkü gizli ve kapali hiçbir sey Allah\´tan gizli ve kapali degildir.
Babana itaat et
Ey ogul!
Senin hayatini renk katmak için güzel belgeler koydum. Onlari korur ve dediklerime kulak verir, günlük yasayisini ona uydurursan hükümdarlarin gözleri ve gönülleri sana karsi ilgiyle dolup tasacaktir.
O halde su anda da, bundan sonra da babana itaat et.
Bos sözden uzak dur
Ey ogul!
Aklinin hemen kabul etmeyecegi seyi söyleme. Lüzumsuz lâftan, çok gülmekten, saka ve alaya almaktan, din kardesinle tartismaktan sakin.
Böyle yapmak saygidegerligi götürür, kin ve düsmanlik kapilan açar.
Agirbasli ol
Ey ogul!
Agirbasli, terbiyeli, saygili ve nezaketli olmaya çok dikkat et ve itina göster. Ancak böyle yaparken gurura kapilma. Sonra senden bu sifatla söz edilir.
Halka tepeden bakma. Sonra senden bu sifatla bahsedilir.
Herkese hosnut davran
Ey ogul!
Dostuna da düsmanina da hosnutluk göster.
Baskasina eza ve cefa etmekten kendini alikoy ve bunu onlardan korkup ürktügün için de yapma. Sadece iyi bir huy oldugunu düsünerek öyle davran.
Ortayolu tut
Ey ogul!
Bütün islerinde ortayolu tut. Çünkü islerin en hayirlisi orta yoldur. Az konus. Karsilastigin her Müslümana selâm ver.
Yürüyüsüne dikkat et
Ey ogul!
Ölçülü adimlarla yürü, ayaklarini yerde sürükleyerek yürüme. Saga sola baka baka yürüme.
Etrafi rahatsiz ederek, basini sunun bunun kapisina dogru döndürme.
Toplantilarda sunlara dikkat et
Ey ogul!
1. Ugradigin bir toplantida yer alanlarin üzerine dikilip durma.
2. Sokak ve caddeleri meclis gibi kullanma.
3. Dükkânlari sohbet yeri olarak seçme.
4. Fikrî tartismada kendini hakli çikarmak için inat gösterme.
5. Edep ve terbiyesini yitirmis patavatsiz kimselerle tartisma. Bir hüküm verirken \"sahsî görüsümdür\" de.
6. Birseyi veya bir adami överken asiriya gitme.
7. Bir mecliste oturmak istedigin zaman bagdas kurup otur.
8. Sakin parmak çatlatma
9. Sakalinla oynama
10. Yüzügünle mesgul olma.
11. Oturdugun bir yerde, bulundugun bir toplulukta dislerini kürdan ve benzeri seylerle temizlemeye kalkisma.
12. Burnunla oynama
13. Parmagini burnuna sokma.
14. Yüzüne sinek konarsa yavasça onu kovmayi ihmal etme.
15. Esnememeye dikkat et.
16. Halkin seni hafife alacagi söz ve davranistan sakin.
17. Bulundugun topluluk yol gösterici olsun.
18. Sözlerin çok kiymetli bir nesne gibi paylasilsin.
19. Güzel sözlere kulak ver.
20. Konusulan bir sözün tekrar edilmesini isteme. Bu, onu dinlemedigini gösterir.
Su kadindan uzak dur
Ey ogul!
Huysuz ve karaktersiz kadindan sakin. Çünkü böylesinin dili kocasi üzerinde çirkin ve agirdir. Dünyaya çocuk getirmesi, yüzündeki haya perdesini açmistir. Artik ne ev halkindan utanir, ne de konu komsusundan.
Böyle kadinlar ne dünyaya yararlar, ne de âhirete. Bunlar ülfet ve sohbet edilmeye lâyik degildirler.
Böylelerinin gizli hali olmaz. Aile sirrini sokaga dökerler. Iyilik ve hayri çoktan yere gömmüslerdir.
Asik suratli olarak sabahlar, aksam nerede oldugu bilinmez.
Onun sundugu bir yudum su serdir, zehirdir. Yemegi öfke, konusmasi maskedir. Evi perisan, elbisesi kir ve pastir. Yilan gibi sokar, akrep gibi isirir.
Kocasi evet dese, o hayir der. Böylesi kadinlardan uzak dur.
Kadinlarin bir kismi da geri zekâli ve hantaldir. Agir canli ve kit anlayislidir. Kocasini sever, kazancina razi olur; fakat günes dogup yükseldigi halde hâlâ sesi duyulmaz. Yemekleri bayat, kaplari kirli ve paslidir.
Su kadinla da hayatini kur
Ey ogul
Kadinlarin bir kismi da sevimli ve merhametlidir. Bereketli ve feyizlidir. Soylu çocuk dogurur.
Kendisine her zaman güvenilir. Komsulari arasinda itibarlidir.
Aile sirlarim korur, kimsenin yaninda açmaz.
Cömerttir, eli açiktir. Bagirip çagirmaz, alçak sesle konusur.
Evi ter temizdir. Çocuklari çiçek gibi, gönül alicidir. Hayri süreklidir. Kocasi da o nisbette yumusak huyludur.
Namus onun siari, terbiye degismez vasfidir.
Firsatlari kaçirma
Ey ogul!
Fayda saglayacak firsatlari kaçirma. Muhtaç oldugun seylere iyice sahip çik. Görülmesini acele ettigin islerinde dikkatini baska taraflara dagitma.
Içinde bulundugun toplumun âdet ve geleneklerine saygili ol.
Âhirette seni rüsvay edecek çirkin âdet ve geleneklerden sakin.
Birseyin neticesini iyice düsünüp hesaba katmadan yapmakta acele etme.
Soysuz adamlarla tartisma
Ey ogul!
Soysuz adamlarla tartisma. Sonra onun kötü arzularini kendine çekmis olursun.
Namus ve serefini koruyan insanlara herkes izzet ve ikramda bulunur. Böyle kimseler halk tarafindan itibar görür. Hakki bilmek, dogruluktan gelen bir fazilettir.
Kendini zavalli ve fakir göstermeye çalisan kimse hakarete ugrar.
Az kelime ile çok sey anlat
Ey ogul!
Bir meseleyi yazarken gereksiz kelime kullanma. Az kelimeyle çok sey anlatmaya çalis.
Sonu gelmeyecek arzular pesinde kosmak, sapikliktir.
Baskasini kinayan ve hep kusur söyleyen adamin dostu olmaz.
Din süslerin en güzelidir.
Kuru gürültü, bos yere vakit harcamaktir.
Sarhosluk insanliktan uzaklasip seytanlasmaktir.
Yapilan bir akdi bozan kimse sirtina bir kin yüklenmis olur.
Yumusak söz büyüklerin ahlâkindandir.
Evlenmek istedigin kizi iyi seç
Ey ogul!
Insanin hanimi huzur ve sükûnet kaynagidir. Bir kizla evlenmek istediginde ailesini iyice arastir ve ögren. Çünkü temiz ve asil bir aile tatli meyveler yetistirir.
Bilmis ol ki kadinlar parmaklarimiz kadar birbirinden farklidirlar.
Sirret ve karaktersiz kadindan sakin. Onlarin dis görünüslerine aldanma, böyleleri kocasina karsi kaba ve hirçindir.
Kocasi kendisine saygili oldugu zaman bunu bir üstünlük sanar. Hiçbir iyilige karsi tesekkür etmesini bilmez. Az seye de hiç kanaat etmez.
Dostunu iyi seç
Ey ogul!
Iki çesit dost ve kardes vardir. Birisi, basina bir bela geldigi zaman seni korur; digeri de mutluluk ve ikbal günlerinde senin dostundur.
Belâ gelip ikbalden düstügünde dostluk yüzünü gösteren kardesi hakiki kardes ve dost bil ve dostlugunu korumaya çalis.
Saadet günlerindeki dosta pek güvenme. Sikintili günlerinde dostluk bagini uzatmiyorsa, onu düsmanlarin düsmani bil.
Insanlari iyi tani
Ey ogul!
Heveslerine ve nefsine uyan asagilik çukuruna yuvarlanir. Zarif görünümlü insanlar fazla ilgini çekmesin, dis görünüse pek aldanma. Çünkü insan, kalbiyle, düsüncesiyle ve diliyle adamdir, kiyafetiyle degil.
Benzi sari, zayif kimseleri hor görme. Çünkü insan iki küçük et parçasiyla ölçülür: Kalbi ve dili. Öyleyse insanlarin bu iki degerinden faydalanmaya çalis; gerisi et, kan ve kemiktir.
Fitneden sakin
Ey ogul!
Düsman ülkesinde de olsan fitne ve fesat çikarmaktan sakin.
Kendinden asagi kimselere karsi çoluk çocugunu, seref ve itibarini yaygi yapma.
Malini kendinden fazla kiymetli ve üstün tutma.
Fazla konusma
Ey ogul!
Fazla konusma. Sonra bulundugun toplulukta tasinmasi güç bir yük olursun.
Seninle beraber oturana karsi alicenap davran. Yanina oturmak isteyene güzel, nazik, hareket et.
Baskasinin gözüne dikkatle bakip durma.
Fazla lügat parçalayip yaldizli söz söyleme. Çünkü bu sözlerin dis görünüsü belki güzel sayilabilir, fakat gerçekte güzel degildir.
Kendinden fazla söz etme
Ey ogul!
Çocugunu çok begendigini baskalarina anlatma.
Hizmetçinin çok hünerli oldugundan baskalarina söz etme.
Atindan ve kilicindan bahsetme.
Gördügün rüyalari her yerde anlatmaya kalkisma. Çünkü gördügün rüyadan sevinç duydugunu belirttigin zaman beyinsiz ve seviyesiz insanlar bu konuda seni rahatsiz etmeye baslarlar.
Kisiligini korumak için sunlara dikkat et
Ey ogul!
1. Saçini sakalini tarayip öyle sokaga çik.
2. Beyaz killari koparmaya kalkma.
3. Lüzumundan fazla güzel kokulu seyler sürünme.
4. Bir ihtiyacini dile getirirken üzerinde israrla durma.
5. Birtakim arzularinin yerine gelmesi için küçülme.
6. Servetinin tam listesini, mevcut paranin tam rakamim çoluk çocuguna verme. Çünkü bunlar onu az görecek olurlarsa kendilerini zayif sanarlar. Çok görecek olurlarsa yasayislarinda degisiklik yapmak isterler. Onlari hirpalamadan belli ölçüde idare etmeye çalis.
Tartismada sunlara dikkat et
Ey ogul!
1. Birisiyle tartisirken vakar ve efendiligini elden birakma.
2. Bilgisizligini ortaya koyma. Bu konuda aceleci olma.
3. Delillerini getirirken çok iyi düsün.
4. Tartistigin kimseyle aranda hakem olarak yumusak huyunu gör.
5. Elinle ve parmaginla fazla isarette bulunma.
6. Fazla heyecanlanip yüzün turp gibi olmasin.
7. Sakaklarin terlemesin.
8. Karsindaki adam sana ölçüsüz davranir, küstahlikta bulunursa sen de nezih ve agirbasli davran.
9. Seni kizdiracak olursa, yine ölçülü konusmaya çalis, kendi serefini düsün.
Hükümdarla görüsmede sunlara dikkat et
Ey ogul!
1. Devrin hükümdari sana yakinlik gösterirse, onunla mizrak ucunda bulundugunu hesapla.
2. Hiçbir zaman onu bu yakinligindan cesaret alip haddini asma ve kendini güven içinde hissetme.
3. Son derece efendi ve yumusak davran.
4. Ilâhî hükümlerden biri zedelenmedikçe hükümdarin hosuna gidecek sekilde konus.
5. Onun sana lütuflari seni ölçüsüzlüge sürüklemesin.
6. Sakin hükümdarla yakini arasina girme. Ancak iyilik ve hayirli islerde gir. Çünkü hükümdarla yakinlari arasina giren kisinin düsüsü çok ani ve sür\´atli olur.
Konusurken su noktalara dikkat et
Ey ogul!
1. Söz verdiginde onu mümkün oldugu ölçüde yerine getir.
2. Konustugunda ancak dogruyu söyle.
3. Sagirlara seslenir gibi konusma.
4. Dilsizlere hitap eder gibi sesini kisma.
5. Makbul söz söyle, güzel konusmaya çalis.
6. Seni dinleyenin oldugu takdirde konus.
7. Ilgi duyulmayan yerde konusma.
8. Halkin kabul etmeyecegi ve garip karsilayacagi olaylardan söz etme.
9. Bazi sözleri devamli olarak tekarlayip durma: \"Yani, ondan sonra, evet evet evet, hayir hayir hayir,\" ve benzeri gibi...
Büyüklerin sofrasinda dikkatli ol
Ey ogul!
Büyüklerle bir sofraya oturdugun zaman fazla su isteme. Etin kemigi ile fazla mesgul olma. Hiçbir yemegi ayiplama ve sofradaki hiçbir yiyecegi küçümseme. Sonra sofra sahibini üzmüs olursun.
Gözü aç ve savurgan olma
Ey ogul!
Kendini iyice sikintiya sokmus bir miskin gibi gözü aç; mal kiymeti bilmeyen, ilerisini görmeyen bir sefih gibi savurgan olma. Sana ait haklari belirle. Dostuna saygili, düsmanina insafli ol.
Nimetlere sükret
Ey ogul!
Allah\´in verdigi nimete dâima sükret.
Musa Aleyhisselâm, münacatinda, \"Yâ Rabbi! Âdemogullarina el, ayak, göz, kulak ve sair birçok nimetler verdin. Âdemogullari bu nimetlerin sükrünü nasil îfa edebilir?\" diye sordu.
Cenab-i Hak ona söyle buyurdu:
\"Yâ Musa! Verdigim nimeti Benden bilip, kendi isinden ve çalismasindan bilmeyen kulum, ona verdigim nimetin sükrünü eda etmis olur. Verdigim nimetleri kendinden ve çalismalarindan bilip, Benden bilmeyen kulum da nimetin sükrünü eda etmemis olur. Kula lâyik olan gece ve gündüz Bana tesbih ve hamd etmektir.\"
Fakirlere ihsan et
Ey ogul!
Cenab-i Hakkin ihsan buyurdugu nimetten fakirleri ve muhtaçlari hissedar etmek sükürdür. Eger kapina bir fakir gelirse, onun kalbini hos et, öyle gönder.
Sadakayi gizli ver
Ey ogul!
Sadaka verirken gizli vermek, kendine bir musibet geldiginde bagirip çagirmayarak, yaygara yapmayarak gizlemek gerekir.
Bir günah islediginde ceza gelmeden hemen tevbe et. Sadaka vermek siddiklar nisanidir. Onlar siddiklar zümresindendir.
Tamahkâr olma
Ey ogul!
Tamahkâr olma. Kalbin kati ve kara olur. Çok mal arttirmak için hasislik etme.
Salih insanlarin sohbetinde bulun
Ey ogul!
Âlimlerin ve sâlih insanlarin sohbet ve meclisinde bulunmayi elden birakma. Peygamber Efendimiz bir hadislerinde söyle buyurmuslardir:
\"Bir kimse ulema ve sâlihlerin meclis ve sohbetine giderse. Cenab-i Hak o kimsenin herbir adimina karsilik kabul olunmus bir hac sevabi ihsan eder.\"
Âlim ve sâlih zatlar Allah\´in dostlaridir. Onlari ziyaret edenin sevabi Allah\´in evini ziyaret edenin sevabi gibidir.
Darginlari baristir
Ey ogul!
Dargin ve küsülü olanlari baristir ki, sen de yarin Kiyamet gününde mesrur ve sad olasin.
Musa Aleyhisselâm münacatinda, \"Yâ Rabbi! Küsülü iki kisiyi baristirana ne ecir verirsin? Senin rizani kazanmak için halka zulmetmeyenlere nasil bir mükâfat verirsin?\" diye sordu.
Hak Teâlâ söyle buyurdu:
\"Ben de yarin Kiyamet gününde ona selâmet verip korktugundan emin ederim.\"
Merhametli ol
Ey ogul!
Cenab-i Hak sefkati ve merhameti sebebiyle Musa Aleyhisselâma peygamberlik verdi. Ey ogul! Sen de sefkat ve merhameti elden birakma ki merteben yüce olsun.
Yeryüzünde olan mahlukata merhamet eyle. Resul-i Ekrem Efendimiz (a.s.m.) söyle buyurmustur:
\"Yâ Ebâ Hüreyre! Yeryüzünde olan mahlukata merhar met eylersen, Allah da sana merhamet eder.\"
Anne-babanin rizasini al
Ey ogul!
Anne-baban yaslaninca elinden geldigi kadar onlara yardim et. Çünkü ebeveynin, sen küçükken türlü türlü zahmetini çektiler. Devamli onlarin hayir duasini al. Beddua ederlerse dünyan da, âhiretin de yikilir. Anne-babanin rizasi Allah\´in rizasidir. Onlarin öfkelenmesi Allah\´in gazabidir.
Resul-i Kibriya Efendimiz (a.s.m.), \"Cennet onlarin ayagi altindadir\" buyurmustur.
Bir hadiste söyle buyurmustur: \"Anne-babasina iyilik edenin, onlarin gönlünü alanin ömrü bereketli ve uzun olur. Yarin kiyamette azap görmez.\"
Yakin akrabalarina iyilikte bulun
Ey ogul!
Amcan ve halan baban hükmündedir, teyzen ve dayin da ana hükmündedir. Onlara anne-babana ettigin hürmet gibi hürmet et. Hayir dualarini almaya çalis, sakin ihmal etme.
Âmâ akrabana iyilik et
Ey ogul!
Senin evindeki bereket diregi, rahmetin vesilesi, sana gelecek musibetlerin gidericisi evindeki yasli âmâ akra-bandir. \"Idare edemiyorum, geçimim dardir\" deme. Onlarin vesilesiyle gelen bereket olmasaydi, geçimin daha da darlasacakti.
Hocana hürmet et
Ey ogul!
Hocana tazim ve hürmet et. Çünkü hoca hakki ana-baba hakkindan fazladir. Ana-baban dünyani mamur ederken, hocan âhiretini mamur eder. Onun içindir ki, hocaya hürmet, ana-babaya hürmetten efdaldir.
Hocani gördügün zaman elini öp, hürmet et, diz çöküp edeple otur. Senden bir istegi olursa, kendi isini birak, önce onun isini gör.
Eger fakir ise elinden geldigi kadar yardim ederek hayir duasini al. Çünkü hocanin talebesine duasi, ana-babanin evladina duasi gibidir.
Kardesinin ayibini gizle
Ey ogul!
Mü\´min kardesinin bir ayip ve kusurunu görürsen onu gizle, ifsa edip yayma.
Resul-i Ekrem (a.s.m.) söyle buyurmustur:
\"Kim bir mü\´min kardesinin kusurunu görür de, halkin yâninda onu rüsvay etmezse, Allahü Taâla Kiyamet gününde onun ayiplarini örter, mahserde halkin huzurunda rüsvay etmez.\"
Hayirli islerde devamli ol
Ey ogul!
Hayirli amellerinde sebat et ve islemede devamli ol. Birgün yapip birgün terk etme.
Peygamber Efendimiz (a.s.m.) söyle buyurmustur: \"Allah katinda en sevgili amel, daimi yapilan ameldir. Daimî yapilan amel kisiyi maksuduna ulastirir.\"
Anne babana karsi gelme
Ey ogul!
Anne-babana karsi gelme. Gönüllerini kirma. Kalblerini incitme.
Bir kimseden anne-babasi razi olmazsa o kimse için Cehennemden iki kapi açilir.
Bir kimsenin anne-babasi zâlim olsa bile onlara karsi âsi olmamalidir.
Cenab-i Hak, Musa Aleyhisselâma söyle buyurmustur: \"Ya Musa bil ki, günahlarin içinde bir günah vardir ki, mizanda en agir o gelir. O da anne-babasi çagirdigi zaman, çocugun onlara \´efendim\´ deyip cevap vermemesidir.
Anne babani dariltma
Ey ogul!
Anne-baban sana darilirsa, sen onlara karsi gelme. Bir köle efendisine nasil hürmet ve itaat ederse, sen de ana-baban bir is buyururlarsa o isi çabucak yap ki, sana beddua etmesinler. Eger sana darilirlarsa onlara karsi kafa tutma. Ellerini öpüp hiddetlerini teskin et
Izzet-i nefsini koru
Ey ogul!
Fakirlere karsi mütevazi ol. Zenginlere karsi zillet gösterme. Izzet-i nefsini koru.
Kimseyi incitme
Ey ogul!
Âhirette selâmet istersen kimseyi incitme. Bir çocuk görünce, \"Bu günâh islememis masumdur. Ben günahkârim, bu benden üstündür\" de. Kendinden yasli birisini gördügün zaman da, \"Bu benden çok ibadet etmistir. Benden efdaldir\" de.
Kendini herkesten asagi gör
Ey ogul!
Cahil birisini görürsen, \"Bu bilmeyerek günah isler, ben ise bile bile günah islerim, bu benden efdaldir\" de.
Bir fakiri görürsen \"Bu imân ve saadetle gider. Ben ise nasil gidecegimi bilmiyorum. Bu benden efdaldir\" diye düsün.
Eger bu sekilde kendini herkesten asagi görmezsen Allah katinda yüce olamazsin.
Mü\´min kardesini sevindir
Ey ogul!
Mü\´min kardesini sevindir. Peygamber Efendimiz (a.s.m.) söyle buyurmustur:
\"Bir kimse dünyada bir mü\´min kardesim sevindirirse, Cenab-i Hak kiyamet gününde onun kalbini ferahlatir.\"
Baska bir hadiste de söyle buyurmustur:
\"Bir kimse bir çocugu sevindirirse, Allah onu sirkten baska bütün geçmis günahlarini bagislar.\"
Mü\´min kardesinin ihtiyacini gör
Ey ogul!
Elinden geldigi kadar mü\´min kardesinin ihtiyacini gör.
Peygamber Efendimiz (a.s.m) söyle buyurmustur:
\"Kim dünyada bir mü\´min kardesinin ihtiyacini giderirse, Cenab-i Hak, on\´u dünyada, altmisi da âhirette olmak üzere yetmis ihtiyacini giderir.\"
Küçük ve büyük kardesine güzelce davran
Ey ogul!
Eger kardesin senden küçük ise, ona edep ve terbiyeyi ögret. Okut ve tahsil yapmasini temin et. Tatli sözlerle ögüt ver, fena hallere düsmesine mâni ol.
Sayet kardesin senden büyükse, ona saygi ve hürmet göster, sözünü dinle, anlattiklarina kulak ver. Âhiret kardesine ise tazimde kusur etme. Senden bir haceti varsa, çabuk yerine getir. Çünkü, ana-baba bir kardesten âhiret kardesin daha hayirlidir.
Resul-i Ekrem Efendimiz (a.s.m.) söyle buyurmustur:
\"Birbirleriyle Allah için âhiret kardesi olanlara, Cenab-i Hak âhirette bir derece ihsan eder ki, hiçbir amelle o manevî dereceye erisilemez.\"
Eger âhiret kardesin uzakta ise ara sira ziyaret et, ihmal etme.
Oglunu ve kizini iyi yetistir
Ey ogul!
. Ogluna ve kizina küçükken edep ve terbiye ögret. Onlari iyi yetistir. Büyüdükleri zaman ögretmen güç olur. Haniminin ve çocuklarinin bir suçu olursa bagisla.
Peygamber Efendimiz (a.s.m.) söyle buyurmustur:
\"Çocuklarinizin, haniminizin ve hizmetçinizin suçunu bagislayiniz.\"
Küçüklerin kabahatim affetmek, büyüklerin sanidir.
En efdal sadaka ehline, evladina ve hizmetçisine verdigin sadakadir. Bir hadiste söyle buyurulmustur:
\"Bir kimse hanimina, çocuklarina ve hizmetçisine gönlünün istedigi yemegi yedirirse, Allah Taalâ ona bin derece ihsan eder.\"
Oglunu yabanci kadinlarla ülfet ettirme. Yedi yasinda namazi, dokuz yasinda orucu ögret. Günah ve haram olan seyleri bellet.
Misafire ikram et
Ey ogul!
Evine misafir gelirse kapida karsila, selâmini al. Izzet ve ikram ile \"Hos geldiniz, safa geldiniz\" diyerek önlerine düs.
Odada üst basa oturt. Sen de asagiya otur. Yemek vaktinden önce gelmisse yemek çikar. Yemek vaktinden sonra gelmislerse tatli birsey ikram et.
Kalkip giderken \"Rahatsiz oldunuz, özür dilerim\" diyerek kapiya kadar ugurla.
Gece kalmak için aksam üstü gelen misafire de bu sekilde ikram et, yemek yedirdikten sonra gece fazla oturma. Belki misafir yorgundur. Münasip bir yere yatagini yap, yanina su koy, tuvaleti de göster. \"Allah rahatlik versin\" diyerek kendi odana çekil. Sabah olunca kahvalti çikar. Eger kalici misafir ise, kalincaya kadar gönlünü hos tut. Gidecegi vakit yemek yedirmeden birakma. Belli bir yere kadar yolcu et, \"Allah selamet versin\" diye dua et.
Yiyip içerken sunlara dikkat et
Ey ogul!
1. Sofraya oturmadan önce ellerini yika.
2. Sag dizini dikip sol dizinin üzerine otur.
3. Tabagin ortasindan degil, kendi önünden ye.
4. Sofrada saga sola egilerek yanindakileri rahatsiz etme.
5. Agzinda lokma varken konusma.
6. Agzindaki lokmayi kimseye gösterme.
7. Etrafina çok bakma.
8. Ekmegi isirip yemege batirma.
9. Vücudunun rahatini istersen az ye ve az iç.
10. Sofradan kalkinca da az su iç.
11. Cemaat içinde sümkürüp tükürme.
12. Su içerken acele ile bardagi dikerek, hort hort içme. Vücuda zarardir. Yavas yavas arada nefes alarak iç.
13. Ayakta su içme. Sihhate zarardir.
14. Bir kimse su isterken sen de isteme.
15. Terli iken su içme.
16. Gece uyanip su içmek dogru degildir.
17. Eger çok susamissan önce agzini çalkala, sonra az iç.
Çarsi pazarda sunlara dikkat et
Ey ogul!
1. Çarsi pazarda yürürken kimseye omuz vurma, incitme.
2. Kimse ile alay etme.
3. Meydanda yere sümkürme ve tükürme.
4. Elle çekisip kavga etme.
5. Sattigi seyi geri getirirlerse al.
6. Yalan söyleme
7. Kimseyi aldatma.
8. Dükkânini erken aç, geç kapa ve kaparken Besmele çek ve \"La havle velâ kuvvete illâ billahi\"l-aliyyilazîm\"i oku.
9. Halkla tatli konus.
10. Yenecek birsey alirken sahibinin izni olmadan alip tatma.
11. Aldigin yiyecegi evine açiktan götürme. \"O nedir?\" diyene tattir.
Arkadaslik hukukuna riayet et
Ey ogul!
Bir kimseyle yol arkadasligi yaparsan onun ayaginca yürü, hizli yürüme.
Öteye beriye sapma.
Yol arkadasini birakip da bir tarafa savusma. Bir isle mesgul olup da bekletme.
Arkadaslik hakkini ve onun aliskanliklarini gözet ki, senden hosnut olsun.
Ondan ayrilacagin vakit helâllesip veda et ve elini sik.
Hasta ziyaretine git
Ey ogul!
Hastanin halini hatirini sormak görgü kuralidir.
Hastayi ziyaret ettigin zaman odasina habersiz girme.
Içeri girerken selâm ver, hastanin sag yanina oturup elini oksa. \"Neren agriyor, hastaligin nedir, simdi nasilsin?\" diye sor. \"Insâallah geçer\" diye teselli et ve ümitlendir.
Hastanin yaninda çok oturma.
Ihtiyaci varsa elinden geldigi kadar yardim et.
Eger hasta agir ve kendini bilmiyor veya doktor, kimse ile görüsmesini yasaklamissa odasina girme, ev halkindan haber al veya bir adam gönderip sordur:
Hasta ziyareti insanî bir vazife oldugu gibi, sünnettir ve sevabi çoktur.
Cenazeye katil
Ey ogul!
Akrabandan, dostlarindan veya memleketin ileri gelenlerinden biri vefat ederse cenazesine katil.
Cenaze sahibine, evlat ve akrabasina orada hazir bulunanlara selâm ver.
Vefat eden fakir ise cenaze masraflarina yardim et. Cenazeyi yaya olarak takip, etmek sünnettir. Mazeretin yoksa mezara kadar yaya git.
Cenazeye katilamiyorsan ailesine mektup yazarak bassagligi bildir.
Cenazede bulunmak ve cenaze namazini kilmak çok büyük sevaptir.
Asil adi Ebû Hâmid Muhammed olan Imam-i Gazali Hazretleri Horasan bölgesinde Tus sehrinin Gazale köyünde 1058 yilinda dünyaya geldi. 1111 yilinda ise dünyaya veda eyledi. Islâm dünyasinda Hüccetü\´l-Islâm (Islâmin ispatlayicisi) olarak taninan Imam-i Gazâlî, Selçuklu döneminde yasamis, Islama yönelen hücumlara, dine yapilan taarruzlara karsi müdafaalarda bulunmus, dinin anlasilmasi için tartismaya açilmis olan meselelere çözümler getirmis bir müceddiddir, dinin yenileyicisidir.
Imam-i Gazalî\´nin Islâm egitim ve ahlâki üzerinde getirmis oldugu yenilik, Islâmin özünden uzaklasma yoluna girmis olan Müslümanlari ahlâkî egitime tabi tutmustur. En mühim eseri olan Ihyâu Ulûmi\´d-Din, basta iman ve ibadet olmak üzere, ahlâk sahasinda çok ciddî bir hizmet görmüs, dokuz asirdir tazeliginden bir sey kaybetmemistir.
Imâm-i Gazalî\´yi halka tanitan hacimca küçük, fakat tesiri bakimindan büyük olan eseri Eyyühe\´l-Veled olarak bilinen ve dilimizde Ey Ogul seklinde bilinen eseridir.
Gazali, üzerinde çalistigimiz \"Ey ogul\"un pîri ve üstadidir. Bu alanda yapilmis olan çalismanin ilki ve en mükemmelidir. Diger çalismalar büyük ölçüde bu kitabin üzerine bina edilmistir.
Birçok dünya diline çevrilen, UNESCO tarafindan da yayinlanan Ey Ogul, batida ve doguda okuma rekoru kiran bir eserdir. \"Müslümanin yirmi dört saati\" demek olan bu kitap, ayrica bir ögüt ve nasihatler bütünüdür.
Allah\´tan kork
Ey ogul!
Allah\´tan nasil korkulmasi gerekiyorsa öyle kork. Ona kulluk görevini geregi gibi yap. Haram kildigi seylerden mümkün oldugu nisbette kaçin. Allah\´in saadete uzanan yolundan ayrilma. Hayatini düzene sokan emirlerini sakin ihmal etme ki, yasayisin sihhat bulsun, gözlerin aydin olsun.
Çünkü gizli ve kapali hiçbir sey Allah\´tan gizli ve kapali degildir.
Babana itaat et
Ey ogul!
Senin hayatini renk katmak için güzel belgeler koydum. Onlari korur ve dediklerime kulak verir, günlük yasayisini ona uydurursan hükümdarlarin gözleri ve gönülleri sana karsi ilgiyle dolup tasacaktir.
O halde su anda da, bundan sonra da babana itaat et.
Bos sözden uzak dur
Ey ogul!
Aklinin hemen kabul etmeyecegi seyi söyleme. Lüzumsuz lâftan, çok gülmekten, saka ve alaya almaktan, din kardesinle tartismaktan sakin.
Böyle yapmak saygidegerligi götürür, kin ve düsmanlik kapilan açar.
Agirbasli ol
Ey ogul!
Agirbasli, terbiyeli, saygili ve nezaketli olmaya çok dikkat et ve itina göster. Ancak böyle yaparken gurura kapilma. Sonra senden bu sifatla söz edilir.
Halka tepeden bakma. Sonra senden bu sifatla bahsedilir.
Herkese hosnut davran
Ey ogul!
Dostuna da düsmanina da hosnutluk göster.
Baskasina eza ve cefa etmekten kendini alikoy ve bunu onlardan korkup ürktügün için de yapma. Sadece iyi bir huy oldugunu düsünerek öyle davran.
Ortayolu tut
Ey ogul!
Bütün islerinde ortayolu tut. Çünkü islerin en hayirlisi orta yoldur. Az konus. Karsilastigin her Müslümana selâm ver.
Yürüyüsüne dikkat et
Ey ogul!
Ölçülü adimlarla yürü, ayaklarini yerde sürükleyerek yürüme. Saga sola baka baka yürüme.
Etrafi rahatsiz ederek, basini sunun bunun kapisina dogru döndürme.
Toplantilarda sunlara dikkat et
Ey ogul!
1. Ugradigin bir toplantida yer alanlarin üzerine dikilip durma.
2. Sokak ve caddeleri meclis gibi kullanma.
3. Dükkânlari sohbet yeri olarak seçme.
4. Fikrî tartismada kendini hakli çikarmak için inat gösterme.
5. Edep ve terbiyesini yitirmis patavatsiz kimselerle tartisma. Bir hüküm verirken \"sahsî görüsümdür\" de.
6. Birseyi veya bir adami överken asiriya gitme.
7. Bir mecliste oturmak istedigin zaman bagdas kurup otur.
8. Sakin parmak çatlatma
9. Sakalinla oynama
10. Yüzügünle mesgul olma.
11. Oturdugun bir yerde, bulundugun bir toplulukta dislerini kürdan ve benzeri seylerle temizlemeye kalkisma.
12. Burnunla oynama
13. Parmagini burnuna sokma.
14. Yüzüne sinek konarsa yavasça onu kovmayi ihmal etme.
15. Esnememeye dikkat et.
16. Halkin seni hafife alacagi söz ve davranistan sakin.
17. Bulundugun topluluk yol gösterici olsun.
18. Sözlerin çok kiymetli bir nesne gibi paylasilsin.
19. Güzel sözlere kulak ver.
20. Konusulan bir sözün tekrar edilmesini isteme. Bu, onu dinlemedigini gösterir.
Su kadindan uzak dur
Ey ogul!
Huysuz ve karaktersiz kadindan sakin. Çünkü böylesinin dili kocasi üzerinde çirkin ve agirdir. Dünyaya çocuk getirmesi, yüzündeki haya perdesini açmistir. Artik ne ev halkindan utanir, ne de konu komsusundan.
Böyle kadinlar ne dünyaya yararlar, ne de âhirete. Bunlar ülfet ve sohbet edilmeye lâyik degildirler.
Böylelerinin gizli hali olmaz. Aile sirrini sokaga dökerler. Iyilik ve hayri çoktan yere gömmüslerdir.
Asik suratli olarak sabahlar, aksam nerede oldugu bilinmez.
Onun sundugu bir yudum su serdir, zehirdir. Yemegi öfke, konusmasi maskedir. Evi perisan, elbisesi kir ve pastir. Yilan gibi sokar, akrep gibi isirir.
Kocasi evet dese, o hayir der. Böylesi kadinlardan uzak dur.
Kadinlarin bir kismi da geri zekâli ve hantaldir. Agir canli ve kit anlayislidir. Kocasini sever, kazancina razi olur; fakat günes dogup yükseldigi halde hâlâ sesi duyulmaz. Yemekleri bayat, kaplari kirli ve paslidir.
Su kadinla da hayatini kur
Ey ogul
Kadinlarin bir kismi da sevimli ve merhametlidir. Bereketli ve feyizlidir. Soylu çocuk dogurur.
Kendisine her zaman güvenilir. Komsulari arasinda itibarlidir.
Aile sirlarim korur, kimsenin yaninda açmaz.
Cömerttir, eli açiktir. Bagirip çagirmaz, alçak sesle konusur.
Evi ter temizdir. Çocuklari çiçek gibi, gönül alicidir. Hayri süreklidir. Kocasi da o nisbette yumusak huyludur.
Namus onun siari, terbiye degismez vasfidir.
Firsatlari kaçirma
Ey ogul!
Fayda saglayacak firsatlari kaçirma. Muhtaç oldugun seylere iyice sahip çik. Görülmesini acele ettigin islerinde dikkatini baska taraflara dagitma.
Içinde bulundugun toplumun âdet ve geleneklerine saygili ol.
Âhirette seni rüsvay edecek çirkin âdet ve geleneklerden sakin.
Birseyin neticesini iyice düsünüp hesaba katmadan yapmakta acele etme.
Soysuz adamlarla tartisma
Ey ogul!
Soysuz adamlarla tartisma. Sonra onun kötü arzularini kendine çekmis olursun.
Namus ve serefini koruyan insanlara herkes izzet ve ikramda bulunur. Böyle kimseler halk tarafindan itibar görür. Hakki bilmek, dogruluktan gelen bir fazilettir.
Kendini zavalli ve fakir göstermeye çalisan kimse hakarete ugrar.
Az kelime ile çok sey anlat
Ey ogul!
Bir meseleyi yazarken gereksiz kelime kullanma. Az kelimeyle çok sey anlatmaya çalis.
Sonu gelmeyecek arzular pesinde kosmak, sapikliktir.
Baskasini kinayan ve hep kusur söyleyen adamin dostu olmaz.
Din süslerin en güzelidir.
Kuru gürültü, bos yere vakit harcamaktir.
Sarhosluk insanliktan uzaklasip seytanlasmaktir.
Yapilan bir akdi bozan kimse sirtina bir kin yüklenmis olur.
Yumusak söz büyüklerin ahlâkindandir.
Evlenmek istedigin kizi iyi seç
Ey ogul!
Insanin hanimi huzur ve sükûnet kaynagidir. Bir kizla evlenmek istediginde ailesini iyice arastir ve ögren. Çünkü temiz ve asil bir aile tatli meyveler yetistirir.
Bilmis ol ki kadinlar parmaklarimiz kadar birbirinden farklidirlar.
Sirret ve karaktersiz kadindan sakin. Onlarin dis görünüslerine aldanma, böyleleri kocasina karsi kaba ve hirçindir.
Kocasi kendisine saygili oldugu zaman bunu bir üstünlük sanar. Hiçbir iyilige karsi tesekkür etmesini bilmez. Az seye de hiç kanaat etmez.
Dostunu iyi seç
Ey ogul!
Iki çesit dost ve kardes vardir. Birisi, basina bir bela geldigi zaman seni korur; digeri de mutluluk ve ikbal günlerinde senin dostundur.
Belâ gelip ikbalden düstügünde dostluk yüzünü gösteren kardesi hakiki kardes ve dost bil ve dostlugunu korumaya çalis.
Saadet günlerindeki dosta pek güvenme. Sikintili günlerinde dostluk bagini uzatmiyorsa, onu düsmanlarin düsmani bil.
Insanlari iyi tani
Ey ogul!
Heveslerine ve nefsine uyan asagilik çukuruna yuvarlanir. Zarif görünümlü insanlar fazla ilgini çekmesin, dis görünüse pek aldanma. Çünkü insan, kalbiyle, düsüncesiyle ve diliyle adamdir, kiyafetiyle degil.
Benzi sari, zayif kimseleri hor görme. Çünkü insan iki küçük et parçasiyla ölçülür: Kalbi ve dili. Öyleyse insanlarin bu iki degerinden faydalanmaya çalis; gerisi et, kan ve kemiktir.
Fitneden sakin
Ey ogul!
Düsman ülkesinde de olsan fitne ve fesat çikarmaktan sakin.
Kendinden asagi kimselere karsi çoluk çocugunu, seref ve itibarini yaygi yapma.
Malini kendinden fazla kiymetli ve üstün tutma.
Fazla konusma
Ey ogul!
Fazla konusma. Sonra bulundugun toplulukta tasinmasi güç bir yük olursun.
Seninle beraber oturana karsi alicenap davran. Yanina oturmak isteyene güzel, nazik, hareket et.
Baskasinin gözüne dikkatle bakip durma.
Fazla lügat parçalayip yaldizli söz söyleme. Çünkü bu sözlerin dis görünüsü belki güzel sayilabilir, fakat gerçekte güzel degildir.
Kendinden fazla söz etme
Ey ogul!
Çocugunu çok begendigini baskalarina anlatma.
Hizmetçinin çok hünerli oldugundan baskalarina söz etme.
Atindan ve kilicindan bahsetme.
Gördügün rüyalari her yerde anlatmaya kalkisma. Çünkü gördügün rüyadan sevinç duydugunu belirttigin zaman beyinsiz ve seviyesiz insanlar bu konuda seni rahatsiz etmeye baslarlar.
Kisiligini korumak için sunlara dikkat et
Ey ogul!
1. Saçini sakalini tarayip öyle sokaga çik.
2. Beyaz killari koparmaya kalkma.
3. Lüzumundan fazla güzel kokulu seyler sürünme.
4. Bir ihtiyacini dile getirirken üzerinde israrla durma.
5. Birtakim arzularinin yerine gelmesi için küçülme.
6. Servetinin tam listesini, mevcut paranin tam rakamim çoluk çocuguna verme. Çünkü bunlar onu az görecek olurlarsa kendilerini zayif sanarlar. Çok görecek olurlarsa yasayislarinda degisiklik yapmak isterler. Onlari hirpalamadan belli ölçüde idare etmeye çalis.
Tartismada sunlara dikkat et
Ey ogul!
1. Birisiyle tartisirken vakar ve efendiligini elden birakma.
2. Bilgisizligini ortaya koyma. Bu konuda aceleci olma.
3. Delillerini getirirken çok iyi düsün.
4. Tartistigin kimseyle aranda hakem olarak yumusak huyunu gör.
5. Elinle ve parmaginla fazla isarette bulunma.
6. Fazla heyecanlanip yüzün turp gibi olmasin.
7. Sakaklarin terlemesin.
8. Karsindaki adam sana ölçüsüz davranir, küstahlikta bulunursa sen de nezih ve agirbasli davran.
9. Seni kizdiracak olursa, yine ölçülü konusmaya çalis, kendi serefini düsün.
Hükümdarla görüsmede sunlara dikkat et
Ey ogul!
1. Devrin hükümdari sana yakinlik gösterirse, onunla mizrak ucunda bulundugunu hesapla.
2. Hiçbir zaman onu bu yakinligindan cesaret alip haddini asma ve kendini güven içinde hissetme.
3. Son derece efendi ve yumusak davran.
4. Ilâhî hükümlerden biri zedelenmedikçe hükümdarin hosuna gidecek sekilde konus.
5. Onun sana lütuflari seni ölçüsüzlüge sürüklemesin.
6. Sakin hükümdarla yakini arasina girme. Ancak iyilik ve hayirli islerde gir. Çünkü hükümdarla yakinlari arasina giren kisinin düsüsü çok ani ve sür\´atli olur.
Konusurken su noktalara dikkat et
Ey ogul!
1. Söz verdiginde onu mümkün oldugu ölçüde yerine getir.
2. Konustugunda ancak dogruyu söyle.
3. Sagirlara seslenir gibi konusma.
4. Dilsizlere hitap eder gibi sesini kisma.
5. Makbul söz söyle, güzel konusmaya çalis.
6. Seni dinleyenin oldugu takdirde konus.
7. Ilgi duyulmayan yerde konusma.
8. Halkin kabul etmeyecegi ve garip karsilayacagi olaylardan söz etme.
9. Bazi sözleri devamli olarak tekarlayip durma: \"Yani, ondan sonra, evet evet evet, hayir hayir hayir,\" ve benzeri gibi...
Büyüklerin sofrasinda dikkatli ol
Ey ogul!
Büyüklerle bir sofraya oturdugun zaman fazla su isteme. Etin kemigi ile fazla mesgul olma. Hiçbir yemegi ayiplama ve sofradaki hiçbir yiyecegi küçümseme. Sonra sofra sahibini üzmüs olursun.
Gözü aç ve savurgan olma
Ey ogul!
Kendini iyice sikintiya sokmus bir miskin gibi gözü aç; mal kiymeti bilmeyen, ilerisini görmeyen bir sefih gibi savurgan olma. Sana ait haklari belirle. Dostuna saygili, düsmanina insafli ol.
Nimetlere sükret
Ey ogul!
Allah\´in verdigi nimete dâima sükret.
Musa Aleyhisselâm, münacatinda, \"Yâ Rabbi! Âdemogullarina el, ayak, göz, kulak ve sair birçok nimetler verdin. Âdemogullari bu nimetlerin sükrünü nasil îfa edebilir?\" diye sordu.
Cenab-i Hak ona söyle buyurdu:
\"Yâ Musa! Verdigim nimeti Benden bilip, kendi isinden ve çalismasindan bilmeyen kulum, ona verdigim nimetin sükrünü eda etmis olur. Verdigim nimetleri kendinden ve çalismalarindan bilip, Benden bilmeyen kulum da nimetin sükrünü eda etmemis olur. Kula lâyik olan gece ve gündüz Bana tesbih ve hamd etmektir.\"
Fakirlere ihsan et
Ey ogul!
Cenab-i Hakkin ihsan buyurdugu nimetten fakirleri ve muhtaçlari hissedar etmek sükürdür. Eger kapina bir fakir gelirse, onun kalbini hos et, öyle gönder.
Sadakayi gizli ver
Ey ogul!
Sadaka verirken gizli vermek, kendine bir musibet geldiginde bagirip çagirmayarak, yaygara yapmayarak gizlemek gerekir.
Bir günah islediginde ceza gelmeden hemen tevbe et. Sadaka vermek siddiklar nisanidir. Onlar siddiklar zümresindendir.
Tamahkâr olma
Ey ogul!
Tamahkâr olma. Kalbin kati ve kara olur. Çok mal arttirmak için hasislik etme.
Salih insanlarin sohbetinde bulun
Ey ogul!
Âlimlerin ve sâlih insanlarin sohbet ve meclisinde bulunmayi elden birakma. Peygamber Efendimiz bir hadislerinde söyle buyurmuslardir:
\"Bir kimse ulema ve sâlihlerin meclis ve sohbetine giderse. Cenab-i Hak o kimsenin herbir adimina karsilik kabul olunmus bir hac sevabi ihsan eder.\"
Âlim ve sâlih zatlar Allah\´in dostlaridir. Onlari ziyaret edenin sevabi Allah\´in evini ziyaret edenin sevabi gibidir.
Darginlari baristir
Ey ogul!
Dargin ve küsülü olanlari baristir ki, sen de yarin Kiyamet gününde mesrur ve sad olasin.
Musa Aleyhisselâm münacatinda, \"Yâ Rabbi! Küsülü iki kisiyi baristirana ne ecir verirsin? Senin rizani kazanmak için halka zulmetmeyenlere nasil bir mükâfat verirsin?\" diye sordu.
Hak Teâlâ söyle buyurdu:
\"Ben de yarin Kiyamet gününde ona selâmet verip korktugundan emin ederim.\"
Merhametli ol
Ey ogul!
Cenab-i Hak sefkati ve merhameti sebebiyle Musa Aleyhisselâma peygamberlik verdi. Ey ogul! Sen de sefkat ve merhameti elden birakma ki merteben yüce olsun.
Yeryüzünde olan mahlukata merhamet eyle. Resul-i Ekrem Efendimiz (a.s.m.) söyle buyurmustur:
\"Yâ Ebâ Hüreyre! Yeryüzünde olan mahlukata merhar met eylersen, Allah da sana merhamet eder.\"
Anne-babanin rizasini al
Ey ogul!
Anne-baban yaslaninca elinden geldigi kadar onlara yardim et. Çünkü ebeveynin, sen küçükken türlü türlü zahmetini çektiler. Devamli onlarin hayir duasini al. Beddua ederlerse dünyan da, âhiretin de yikilir. Anne-babanin rizasi Allah\´in rizasidir. Onlarin öfkelenmesi Allah\´in gazabidir.
Resul-i Kibriya Efendimiz (a.s.m.), \"Cennet onlarin ayagi altindadir\" buyurmustur.
Bir hadiste söyle buyurmustur: \"Anne-babasina iyilik edenin, onlarin gönlünü alanin ömrü bereketli ve uzun olur. Yarin kiyamette azap görmez.\"
Yakin akrabalarina iyilikte bulun
Ey ogul!
Amcan ve halan baban hükmündedir, teyzen ve dayin da ana hükmündedir. Onlara anne-babana ettigin hürmet gibi hürmet et. Hayir dualarini almaya çalis, sakin ihmal etme.
Âmâ akrabana iyilik et
Ey ogul!
Senin evindeki bereket diregi, rahmetin vesilesi, sana gelecek musibetlerin gidericisi evindeki yasli âmâ akra-bandir. \"Idare edemiyorum, geçimim dardir\" deme. Onlarin vesilesiyle gelen bereket olmasaydi, geçimin daha da darlasacakti.
Hocana hürmet et
Ey ogul!
Hocana tazim ve hürmet et. Çünkü hoca hakki ana-baba hakkindan fazladir. Ana-baban dünyani mamur ederken, hocan âhiretini mamur eder. Onun içindir ki, hocaya hürmet, ana-babaya hürmetten efdaldir.
Hocani gördügün zaman elini öp, hürmet et, diz çöküp edeple otur. Senden bir istegi olursa, kendi isini birak, önce onun isini gör.
Eger fakir ise elinden geldigi kadar yardim ederek hayir duasini al. Çünkü hocanin talebesine duasi, ana-babanin evladina duasi gibidir.
Kardesinin ayibini gizle
Ey ogul!
Mü\´min kardesinin bir ayip ve kusurunu görürsen onu gizle, ifsa edip yayma.
Resul-i Ekrem (a.s.m.) söyle buyurmustur:
\"Kim bir mü\´min kardesinin kusurunu görür de, halkin yâninda onu rüsvay etmezse, Allahü Taâla Kiyamet gününde onun ayiplarini örter, mahserde halkin huzurunda rüsvay etmez.\"
Hayirli islerde devamli ol
Ey ogul!
Hayirli amellerinde sebat et ve islemede devamli ol. Birgün yapip birgün terk etme.
Peygamber Efendimiz (a.s.m.) söyle buyurmustur: \"Allah katinda en sevgili amel, daimi yapilan ameldir. Daimî yapilan amel kisiyi maksuduna ulastirir.\"
Anne babana karsi gelme
Ey ogul!
Anne-babana karsi gelme. Gönüllerini kirma. Kalblerini incitme.
Bir kimseden anne-babasi razi olmazsa o kimse için Cehennemden iki kapi açilir.
Bir kimsenin anne-babasi zâlim olsa bile onlara karsi âsi olmamalidir.
Cenab-i Hak, Musa Aleyhisselâma söyle buyurmustur: \"Ya Musa bil ki, günahlarin içinde bir günah vardir ki, mizanda en agir o gelir. O da anne-babasi çagirdigi zaman, çocugun onlara \´efendim\´ deyip cevap vermemesidir.
Anne babani dariltma
Ey ogul!
Anne-baban sana darilirsa, sen onlara karsi gelme. Bir köle efendisine nasil hürmet ve itaat ederse, sen de ana-baban bir is buyururlarsa o isi çabucak yap ki, sana beddua etmesinler. Eger sana darilirlarsa onlara karsi kafa tutma. Ellerini öpüp hiddetlerini teskin et
Izzet-i nefsini koru
Ey ogul!
Fakirlere karsi mütevazi ol. Zenginlere karsi zillet gösterme. Izzet-i nefsini koru.
Kimseyi incitme
Ey ogul!
Âhirette selâmet istersen kimseyi incitme. Bir çocuk görünce, \"Bu günâh islememis masumdur. Ben günahkârim, bu benden üstündür\" de. Kendinden yasli birisini gördügün zaman da, \"Bu benden çok ibadet etmistir. Benden efdaldir\" de.
Kendini herkesten asagi gör
Ey ogul!
Cahil birisini görürsen, \"Bu bilmeyerek günah isler, ben ise bile bile günah islerim, bu benden efdaldir\" de.
Bir fakiri görürsen \"Bu imân ve saadetle gider. Ben ise nasil gidecegimi bilmiyorum. Bu benden efdaldir\" diye düsün.
Eger bu sekilde kendini herkesten asagi görmezsen Allah katinda yüce olamazsin.
Mü\´min kardesini sevindir
Ey ogul!
Mü\´min kardesini sevindir. Peygamber Efendimiz (a.s.m.) söyle buyurmustur:
\"Bir kimse dünyada bir mü\´min kardesim sevindirirse, Cenab-i Hak kiyamet gününde onun kalbini ferahlatir.\"
Baska bir hadiste de söyle buyurmustur:
\"Bir kimse bir çocugu sevindirirse, Allah onu sirkten baska bütün geçmis günahlarini bagislar.\"
Mü\´min kardesinin ihtiyacini gör
Ey ogul!
Elinden geldigi kadar mü\´min kardesinin ihtiyacini gör.
Peygamber Efendimiz (a.s.m) söyle buyurmustur:
\"Kim dünyada bir mü\´min kardesinin ihtiyacini giderirse, Cenab-i Hak, on\´u dünyada, altmisi da âhirette olmak üzere yetmis ihtiyacini giderir.\"
Küçük ve büyük kardesine güzelce davran
Ey ogul!
Eger kardesin senden küçük ise, ona edep ve terbiyeyi ögret. Okut ve tahsil yapmasini temin et. Tatli sözlerle ögüt ver, fena hallere düsmesine mâni ol.
Sayet kardesin senden büyükse, ona saygi ve hürmet göster, sözünü dinle, anlattiklarina kulak ver. Âhiret kardesine ise tazimde kusur etme. Senden bir haceti varsa, çabuk yerine getir. Çünkü, ana-baba bir kardesten âhiret kardesin daha hayirlidir.
Resul-i Ekrem Efendimiz (a.s.m.) söyle buyurmustur:
\"Birbirleriyle Allah için âhiret kardesi olanlara, Cenab-i Hak âhirette bir derece ihsan eder ki, hiçbir amelle o manevî dereceye erisilemez.\"
Eger âhiret kardesin uzakta ise ara sira ziyaret et, ihmal etme.
Oglunu ve kizini iyi yetistir
Ey ogul!
. Ogluna ve kizina küçükken edep ve terbiye ögret. Onlari iyi yetistir. Büyüdükleri zaman ögretmen güç olur. Haniminin ve çocuklarinin bir suçu olursa bagisla.
Peygamber Efendimiz (a.s.m.) söyle buyurmustur:
\"Çocuklarinizin, haniminizin ve hizmetçinizin suçunu bagislayiniz.\"
Küçüklerin kabahatim affetmek, büyüklerin sanidir.
En efdal sadaka ehline, evladina ve hizmetçisine verdigin sadakadir. Bir hadiste söyle buyurulmustur:
\"Bir kimse hanimina, çocuklarina ve hizmetçisine gönlünün istedigi yemegi yedirirse, Allah Taalâ ona bin derece ihsan eder.\"
Oglunu yabanci kadinlarla ülfet ettirme. Yedi yasinda namazi, dokuz yasinda orucu ögret. Günah ve haram olan seyleri bellet.
Misafire ikram et
Ey ogul!
Evine misafir gelirse kapida karsila, selâmini al. Izzet ve ikram ile \"Hos geldiniz, safa geldiniz\" diyerek önlerine düs.
Odada üst basa oturt. Sen de asagiya otur. Yemek vaktinden önce gelmisse yemek çikar. Yemek vaktinden sonra gelmislerse tatli birsey ikram et.
Kalkip giderken \"Rahatsiz oldunuz, özür dilerim\" diyerek kapiya kadar ugurla.
Gece kalmak için aksam üstü gelen misafire de bu sekilde ikram et, yemek yedirdikten sonra gece fazla oturma. Belki misafir yorgundur. Münasip bir yere yatagini yap, yanina su koy, tuvaleti de göster. \"Allah rahatlik versin\" diyerek kendi odana çekil. Sabah olunca kahvalti çikar. Eger kalici misafir ise, kalincaya kadar gönlünü hos tut. Gidecegi vakit yemek yedirmeden birakma. Belli bir yere kadar yolcu et, \"Allah selamet versin\" diye dua et.
Yiyip içerken sunlara dikkat et
Ey ogul!
1. Sofraya oturmadan önce ellerini yika.
2. Sag dizini dikip sol dizinin üzerine otur.
3. Tabagin ortasindan degil, kendi önünden ye.
4. Sofrada saga sola egilerek yanindakileri rahatsiz etme.
5. Agzinda lokma varken konusma.
6. Agzindaki lokmayi kimseye gösterme.
7. Etrafina çok bakma.
8. Ekmegi isirip yemege batirma.
9. Vücudunun rahatini istersen az ye ve az iç.
10. Sofradan kalkinca da az su iç.
11. Cemaat içinde sümkürüp tükürme.
12. Su içerken acele ile bardagi dikerek, hort hort içme. Vücuda zarardir. Yavas yavas arada nefes alarak iç.
13. Ayakta su içme. Sihhate zarardir.
14. Bir kimse su isterken sen de isteme.
15. Terli iken su içme.
16. Gece uyanip su içmek dogru degildir.
17. Eger çok susamissan önce agzini çalkala, sonra az iç.
Çarsi pazarda sunlara dikkat et
Ey ogul!
1. Çarsi pazarda yürürken kimseye omuz vurma, incitme.
2. Kimse ile alay etme.
3. Meydanda yere sümkürme ve tükürme.
4. Elle çekisip kavga etme.
5. Sattigi seyi geri getirirlerse al.
6. Yalan söyleme
7. Kimseyi aldatma.
8. Dükkânini erken aç, geç kapa ve kaparken Besmele çek ve \"La havle velâ kuvvete illâ billahi\"l-aliyyilazîm\"i oku.
9. Halkla tatli konus.
10. Yenecek birsey alirken sahibinin izni olmadan alip tatma.
11. Aldigin yiyecegi evine açiktan götürme. \"O nedir?\" diyene tattir.
Arkadaslik hukukuna riayet et
Ey ogul!
Bir kimseyle yol arkadasligi yaparsan onun ayaginca yürü, hizli yürüme.
Öteye beriye sapma.
Yol arkadasini birakip da bir tarafa savusma. Bir isle mesgul olup da bekletme.
Arkadaslik hakkini ve onun aliskanliklarini gözet ki, senden hosnut olsun.
Ondan ayrilacagin vakit helâllesip veda et ve elini sik.
Hasta ziyaretine git
Ey ogul!
Hastanin halini hatirini sormak görgü kuralidir.
Hastayi ziyaret ettigin zaman odasina habersiz girme.
Içeri girerken selâm ver, hastanin sag yanina oturup elini oksa. \"Neren agriyor, hastaligin nedir, simdi nasilsin?\" diye sor. \"Insâallah geçer\" diye teselli et ve ümitlendir.
Hastanin yaninda çok oturma.
Ihtiyaci varsa elinden geldigi kadar yardim et.
Eger hasta agir ve kendini bilmiyor veya doktor, kimse ile görüsmesini yasaklamissa odasina girme, ev halkindan haber al veya bir adam gönderip sordur:
Hasta ziyareti insanî bir vazife oldugu gibi, sünnettir ve sevabi çoktur.
Cenazeye katil
Ey ogul!
Akrabandan, dostlarindan veya memleketin ileri gelenlerinden biri vefat ederse cenazesine katil.
Cenaze sahibine, evlat ve akrabasina orada hazir bulunanlara selâm ver.
Vefat eden fakir ise cenaze masraflarina yardim et. Cenazeyi yaya olarak takip, etmek sünnettir. Mazeretin yoksa mezara kadar yaya git.
Cenazeye katilamiyorsan ailesine mektup yazarak bassagligi bildir.
Cenazede bulunmak ve cenaze namazini kilmak çok büyük sevaptir.